وَ إِذا قیلَ لَهُمْ آمِنُوا بِما أَنْزَلَ اللَّهُ قالُوا نُؤْمِنُ بِما أُنْزِلَ عَلَیْنا وَ یَکْفُرُونَ بِما وَراءَهُ وَ هُوَ الْحَقُّ مُصَدِّقاً لِما مَعَهُمْ قُلْ فَلِمَ تَقْتُلُونَ أَنْبِیاءَ اللَّهِ مِنْ قَبْلُ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنینَ (۹۱)

لزوم ایمان به همه کتب الهی

این آیه نیز به دنبال آیاتی است که درباره بنی‌اسرائیل بحث می‌کنند درباره این آیه قبلا اشارات و توضیحاتی داشتیم که مراد« ما انزل الله » (۲) یعنی همه آنچه خداوند برای تمام انبیا نازل فرموده است فقط در خصوص قرآن یا تورات و انجیل نیست «ما انزل الله» ما موصوله و از الفاظ عموم است به این معنی که همه آنچه که «انزل الله» خدا بر پیامبر و بقیه پیامبران نازل کرده است لذا از توصیفات قرآن راجع به مومنون هم در آیه شریفه‌ای که فرمود «وَ الْمُؤْمِنُونَ کُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَ مَلائِکَتِهِ وَ کُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ لا نُفَرِّقُ بَیْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ » (۳) «والمومنون »همه مومنان چون جمع محلای الف و لام دلالتی بر عموم می‌کند و جزو الفاظ عموم است.

ایمان فرد مومن به همه ادیان

«الْمُؤْمِنُونَ کُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَ مَلائِکَتِهِ وَ کُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ لا نُفَرِّقُ بَیْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ»همگی مومنان به خدا ایمان دارند و ملائکه خدا و کتب خدا که «ما انزل الله» (۴) است و همه پیامبران یعنی کسی که مومن واقعیست هم یهودی هم نصرانی هم زرتشتی و هم به دین ابراهیم است و هم به دین نوح و سلیمان به همه ادیان ایمان دارد ، چون همه ادیان یک هدف دارند و آن هدف، توحید است که این هدف میان انبیا مشترک است لذا آن‌ها در تلاش بر پیاده‌سازی توحید بر این عالم بودند و هر چیزی که از جانب خدا نازل شده پیرامون همین داستان است.

ویژگی‌های مومنان از دیدگاه الهی

لذا در این سوره بقره آیه ۲۸۵ تعریف مومنان را که بیان می‌کند می‌گوید که مومنان به همه انچه از خدا می‌آیند ایمان دارند که یکی از آن‌ها «ما انزل الله» بوده و هر آنچه که خدا فرموده است بعد هم می‌فرماید «لا نفرق بین احد من رسله»(۵) یعنی هیچ یک از فرستادگان خدا را فرق نمی‌گذاریم برای ما همه آن‌ها از طرف خدا هستند و همه آن‌ها این قابلیت را برای ما دارند که ما به آن‌ها ایمان داشته باشیم لذا «لانفرق» اینجا مضارع منفی آورده یعنی هیچ موقع فرق نمی‌گذاریم بین احمد «من رسله» ما بین پیامبران فرقی نمی‌گذاریم که بگویی به او ایمان داریم اما به دیگران خیر.

تفاوت‌ها و شباهت‌های پیامبران

پیامبران از نظر عظمت، اولوالعزم بودن، مبلغ بودن و امام بودن یا نبودن درجات اینها تفاوت دارد اما از جهت اینکه من الله هستند هیچ تفاوتی ندارند، همه انبیا از طرف خدا هستند و باید به آن‌ها ایمان داشته باشیم و« الذین یومنون بما انزل الیک و انزل من قبلک» (۶) خداوند تبارک و تعالی این بحث را در جاهای مختلفی از قرآن آورده اینجا آنچه که مسلم است «ما انزل الله» (۷) کتاب‌های آسمانی هستند که از طرف خدا آمده‌اند.

کفر یهود به قرآن کریم

وقتی به آن‌ها گفته می‌شود اما نگفته چه کسی را می‌گوید بخاطر عظمت مطلب بصورت مجهول بیان شده و متوجه نبودن کسانی که می‌گویند ایمان نداریم بما انزل الله «قالوا نؤمن» چه می‌گویند؟ «بما انزل علینا»(۸) درنهایت می‌گویند ما به چیزی که بر خودمان نازل شده ایمان می‌آوریم یعنی تورات و انجیل. بعد گفته نشده که آن‌ها ابتدا گفتند نومن بعد نکفر این را نگفتند، بعد خود قرآن می‌گوید که« وَیَکْفُرُونَ بِما وَراءَهُ »(۹) و این‌ها دائما در کفر تورات و انجیل هستند و قبول ندارند درصورتی که « بِما وَراءَهُ وَ هُوَ الْحَقُّ مُصَدِّقاً لِما مَعَهُمْ» (۱۰) و درحالی‌که آن تصدیق کننده و حق است و هر آنچه را که با  پیامبر خاتم باشد را تصدیق خواهد کرد.

دلیل کشتار پیامبران از دیدگاه قرآن

بعد گفته است که« قل»ای پیامبر بگو که« فَلِمَ تَقْتُلُونَ أَنْبِیاءَ اللَّهِ» (۱۱) اگر شما ایمان داشتید و« بما انزل علینا» (۱۲) که گفتید یعنی همان تورات و انجیل، پس چرا پیامبر را می‌کشتید؟ ایمان داشتن به تورات و انجیل باعث شد که شما پیامبران بنی‌اسرائیل را بکشید؟ «فلم تقتلون انبیاء الله» (۱۳)« ان کنتم مومنین» (۱۴) که حالا آنچه که مسلم است ایمان به این کتب که تورات و انجیل باشد به گونه‌ای نیست که ما بگوییم ایمانش مستلزم کفر بما به اصطلاح انزل الله به غیر باشد.

تصدیق و تکمیل کننده ادیان ابراهیمی

این قرآن است که آن‌ها را تصدیق می‌کند و قرآن تصدیق کننده همه کتاب‌های آسمانی است و اسلام تکمیل همه ادیان خواهد بود و پیامبر اکرم است که خاتم انبیاست و مکمل همه ادیان توحیدی و هدف مشترک انبیا است که آن را به تکامل می‌رسانند.

تکذیب و کشتار پیامبران: روش یهودیان

آیه بعدی «وَ لَقَدْ جاءَکُمْ مُوسى‌ بِالْبَیِّناتِ ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِنْ بَعْدِهِ وَ أَنْتُمْ ظالِمُونَ‌» (۱۵) پیامبران را که می‌کشتید حالا البته اینکه به آن‌ها خطاب می‌کند که شما پیامبران را به قتل می‌رساندید و قاتل آن‌ها بودید خود زمان پیامبر که قاتل نبودند اما به جهت خلاف و نکوهش آن‌ اسلاف یعنی گذشتگان را بیان می‌کند که درواقع روش یهودیان در آن‌زمان بوده، یهودیان روششان این بوده که ایمان نداشتند و پیامبران را می‌کشتند ، در موارد بسیار زیادی حتی حضرت موسی را هم تکذیب می‌کردند و می‌خواستند حضرت هارون را هم بکشند یعنی به جایی رسید که قصد او را به قتل برسانند.

قصد قریش برای کشتن پیامبر(ص)

زمان پیامبر خودمان هم عده‌ای قصد داشتند ایشان را به قتل برسانند که کفار قریش چنین تصمیمی را گرفتند که پیامبر را به قتل برسانند، آن شب لیله‌المبیت که حضرت امیر  بجای پیامبر  در رختخواب او خوابید عده‌ای قصد داشتند او را بکشند اما آنچه که خداوند بر این عالم رحمت بود این بود که پیامبر از رختخواب خارج شده و حضرت علی به جای ایشان بخوابد تا شمشیرها غلاف شوند و در نهایت پیامبر بتواند هدف خودش را کامل کند.

پرستش گوساله سامری توسط یهود

«وَ لَقَدْ جاءَکُمْ مُوسى‌ بِالْبَیِّناتِ »(۱۶) هر آینه حضرت موسی «بالبینات» یعنی با ادله و با معجزات و آیات به سمت بنی اسرائیل آمد مراد از بینات همه این‌ها را شامل می‌شود اما« ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ »(۱۷) شما چکار کردید؟ در دل شما حب گوساله پرورانده شده بود و گوساله پرست شدید بعد از اینکه آمد و آیات و بینات آورد و تورات را آورد بعد همه این‌ها شما نه تنها ایمان نیاوردید بلکه گوساله پرست شدید و به سراغ پرستش گوساله رفتید آن هم گوساله‌ای که بدست فردی به نام سامری ساخته شده بود.

مصادیق ظلم و بدترین نوع قتل

«و انتم ظالمون »این درحالیست که شما ستمکار بودید و ظلم می‌کردید که البته اینجا ظلم، شامل ظلم به غیر، به خدا و به خودشان را شامل می‌شود چرا؟ چون قتل انبیا که می‌کردند قتل انبیا ظلم است و بدترین نوع قتل کشتن اولیای خداست لذا خود قتل از مصادیق ظلم می‌باشد از طرف دیگر آنچه را که آورده بودند به آن کفر می‌ورزیدند و ایمان نداشتند که این مورد عدم بندگی خدا و ظلم به او را اثبات خواهد کرد ،ایمان واقعی نداشتن بخدا و به تورات و انجیل اعتقاد نداشتن از مصادیق ظلم هستند.

دلیل استفاده از تعبیر انتم ظالمون

بنی اسرائیل حتی به خودشان هم ظلم می‌کردند چرا؟ چون خودشان را از ورطه انسانیت به ورطه کفر و الحاد کشاندند و فاسق می‌شوند پس انتم ظالمون که می‌گوید یعنی از هر لحاظی اینها ظلم می‌کردند چون عرض کردیم که ظلم به نفس است یا به غیر یا به خدا. بعد در این کلمه« انتم ظالمون» بنابر توصیفاتی که برای ظالمان آمده، اینچنین بیان کرده است.

ویژگی‌های ناپسند بنی‌اسرائیل

و اما آیه بعدی که فرمود «وَ إِذْ أَخَذْنا مِیثاقَکُمْ وَ رَفَعْنا فَوْقَکُمُ الطُّورَ خُذُوا ما آتَیْناکُمْ بِقُوَّهٍ وَ اسْمَعُوا قالُوا سَمِعْنا وَ عَصَیْنا وَ أُشْرِبُوا فِی قُلُوبِهِمُ الْعِجْلَ بِکُفْرِهِمْ قُلْ بِئْسَما یَأْمُرُکُمْ بِهِ إِیمانُکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ‌ »(۱۸) اینجا یک نکته‌ای را من به شما بگویم خدا از این بنی اسرائیل دق دارد چون تمرد بسیار کردند و لجاجت زیادی داشتند بخاطر همین فرمود که تمرد و لجاجت داشتند و از پیامبر خدا روی برگرداندند و نسبت به خود خدا و بندگی او ظلم کردند و در نهایت به خودشان ظلم کردند به همین علت خدا در بسیاری از آیات آن‌ها را مذمت و ملامت می‌کند لذا همه انواع کفر، الحاد و بندگی نکردن آن‌ها را قرآن بیان می‌نماید.

میثاق یهود برای ایمان آوردن

لذا در آیه می‌فرماید «وَ إِذْ أَخَذْنا مِیثاقَکُمْ» (۱۹) وقتی که ما به واسطه پیامبران از شما پیمان گرفتیم میثاق و عهدی گرفتیم «وَ رَفَعْنا فَوْقَکُمُ الطُّورَ»(۲۰) و آن زمان که حضرت موسی از شما پیمان گرفت که بنده خدا باشید کوه طور را بر سر شما قرار داد و در حال یک معجزه خارق‌العاده بود.

تفهیم اتهام یهود و عصیان آن‌ها

«خُذُوا ما آتَیْناکُمْ بِقُوَّهٍ »(۲۱) دستور آمد که هر چیزی که با ایمان برای شماست با قوت بگیرید برای همین این کوه را بالای سر شما آورد این «واسمعموا» که آورده در واقع یعنی عمل کنید  و گوش دهید که زمینه عمل باشد «قالُوا سَمِعْنا» شما بنی اسرائیل چه گفتید؟ گفتید شنیدیم برخی اوقات یک حرفی را می‌زنیم بعد می‌گوییم شنیدی؟ می‌گوید شنیدم یعنی تفهیم اتهام شد یعنی من مطلب را فهمیدم قالوا سمعنا ما شنیدیم، اما« وَ عَصَیْنا» ما عصیان کردیم.

اشراب دل با معبودی غیر خدا

«وَ أُشْرِبُوا فِی قُلُوبِهِمُ الْعِجْلَ بِکُفْرِهِمْ»(۲۲) اینجا در واقع اشراب به قلوب آن‌ها به حبی است که در دل آن‌ها ایجاد می‌شود یعنی اشراب و آبیاری کردن دل آن‌ها به حب گوساله است و به اینکه آن‌ها گوساله‌پرست شدند بواسطه کفری که اینها داشتند، شما آشامانیده شدید یعنی به شما شرب و اشراب شد. بواسطه کفری که داشتید در دلتان حب عجل را  «قُلْ بِئْسَما یَأْمُرُکُمْ بِهِ »(۲۳) بگو ای پیامبر به ان ها که ایمانتان بد چیزیست که شما را به آن امر می‌کند. ایمانی که شما دارید، ایمان بخدا نیست، ایمان به کفر است، چه بد است چه بسیار بد است آنچه شما را بوسیله ایمانتان امر می‌کند «إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ‌» (۲۴) اگر واقعا ایمان داشته باشید، اگر اعتقاد داشته باشید به سمت و سوی چیز بدی می‌روید.

تفسیر کلمه اشربوا

آنچه که در اینجا مسلم است این است که کلمه «اشربوا» که در اینجا آمده نشان دهنده این است که اگر انسان مومن باشد، دل او از حب خدا مشروب می‌شود اگر از خدا و طاعتش سرپیچی کند، درواقع دل او از کفر و الحاد مشروب می‌شود. مشروب شدن آن‌ها و دل آن‌ها مشروب شدن این بدترین چیز برای آن‌هاست چرا؟ چون بهترین جا و مکان را برای حب خدا از دست می‌دهند و در آنجا بدترین حب را که حب نفس و شیطان، تمرد، طغیان و عصیان و گناه و معصیت و همه این‌ها در یک کلمه غیر خدا است را در دلشان مشروب می‌کنند.

منظور از حجب العجل

مقدری که در اینجا وجود دارد« وَ أُشْرِبُوا فِی قُلُوبِهِمُ الْعِجْلَ بِکُفْرِهِمْ »(۲۵) حب العجل یعنی دوست داشتن گوساله ، دوست داشتن گوساله یعنی هواپرستی چنانچه در علاقه به گوساله‌ای که حالا این گوساله کانه در اعماق دل این‌ها ایجاد شده. من نمی‌دانم که بنی اسرائیل از چه چیز گوساله حظ می‌بردند! و چگونه لذت می‌بردند که بیایند و آن را معبود خودشان قرار دهند.

ارزش قلب مومن به عنوان جایگاه الله

فرمود «قلب المومن حرم الله و حراما علی حرم الله ان یلج فیه قلبه» (۲۶) قلب مومن حرم خداست و حرام است بر آدم مومن که دلش حرم خداست در دلش چیز دیگری را غیر از خدا وارد کند چرا؟ چون هر چیزی را در دل انسان وارد کرد و انسان جایگاهش را به غیر از خدا داد ممکن است جای خدا در آن نباشد درحالی‌که ما روایت داریم که می‌فرماید خداوند تبارک و تعالی اگر همه زمین را فرض کنیم جای خدا معنا ندارد اما دل مومن جای دارد( تا این حد ارزش دل مومن بالاست ، وسعت بالای دل سبب می‌شود که جایگاه ذکر الله و الله باشد پس جایگاه الله را اگر بما سواءالله پر کردید آن وقت خودتان را از آن‌ قابلیت محروم می‌‌کنید.

 منابع

۱) سوره بقره آیه ۹۱

۲) سوره بقره آیه ۹۱

۳) سوره بقره آیه ۲۸۵

۴) سوره بقره آیه ۹۱

۵) سوره بقره آیه ۹۱

۶) سوره نسا آیه ۶۰

۷) سوره بقره آیه ۹۱

۸) سوره بقره آیه ۹۱

۹) سوره بقره آیه ۹۱

۱۰) سوره بقره آیه ۹۱

۱۱) سوره بقره آیه ۹۱

۱۲) سوره بقره آیه ۹۱

۱۳) سوره بقره آیه ۹۱

۱۴) سوره بقره آیه ۹۱

۱۵) سوره بقره آیه ۹۲

۱۶) سوره بقره آیه ۹۲

۱۷) سوره بقره آیه ۹۲

۱۸) سوره بقره آیه ۹۳

۱۹) سوره بقره آیه ۹۳

۲۰) سوره بقره آیه ۹۳

۲۱) سوره بقره آیه ۹۳

۲۲) سوره بقره آیه ۹۳

۲۳) سوره بقره آیه ۹۳

۲۴) سوره بقره آیه ۹۳

۲۵) سوره بقره آیه ۹۳

۲۶) حدیث از پیامبر در بحارالانوار جلد ۶۷ ص ۲۵ حدیث ۲۷

Visits: 5