سوره ى حمد در مکه نازل شد و داراى ۷ آیه، ۲۹ کلمه و ۱۴۲ حرف است و در ترتیب فعلى قرآن، اولین سوره به شمار مى آید.
۲)نامها :
نام هاى این سوره عبارتند از : فاتحه الکتاب ، حمد، وافیه، شکر، سبع المثانى، نور، امّ الکتاب، اساس، کافیه، الکَنز، امّ القرآن، مناجات، شفاء، دعاء، صلوه.
این سوره را «فاتحه الکتاب»، به معناى «گشاینده ى قرآن» نامیده اند؛ زیرا آغازگر قرآن است؛ و به خاطر حمد و ستایش خدا در این سوره و نیز عبارت «الحمدللَّه» که در آیه ى اول آن آمده، «حمد» نامیده شده است.
۳)فضایل :
در مورد فضیلت قرائت سوره ى حمد، از پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله حکایت شده که: هر مسلمانى سوره ى حمد را بخواند، پاداش او به اندازه ى کسى است که دو سوم قرآن را خوانده باشد.[۱]
۴)تذکّر :
شاید تعبیر «دو سوم قرآن» به خاطر آن است که در سوره ى حمد، به مباحث عمده ى قرآن، مثل اصول دین، اشاره شده، ولى احکام بیان نشده است.
۵)ویژگىها :
همه ى سوره هاى قرآن سخن خداست و خطاب آن به طور معمول به مردم است، اما آهنگ این سوره، از زبان مردم و خطاب به خداست؛ یعنى قرآن کریم در این سوره شیوه ى مناجات و سخن گفتن با خدا را به مردم آموزش داده است.
۶)اهداف:
مقاصد و اهداف کلى سوره ى حمد عبارتاند از:
۱) بیان اصول اساسى دین، یعنى توحید، نبوت و معاد؛
۲) بیان نیاز و عشق و دعا؛ اول این سوره ستایش، وسط آن اخلاص و پایانش نیایش بىواسطه با خدا، و نوعى آموزش سخن گفتن مستقیم با اوست.
۷)محورها و آموزه ها:
مهمترین آموزه هاى این سوره عبارتند از:
۱٫توحید در عبادت و اطاعت
(إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعِینُ).
۲٫ در خواست راهنمایى به راه راستِ پیشوایان حق
(اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ).
۳٫ توجه به معاد و حاکمیت مطلق خدا در رستاخیز
(مالِکِ یَوْمِ الدِّینِ).
۴٫ نعمتها و تربیت همه ى موجودات، از ذات مقدس خدا سرچشمه مىگیرد
(رَبِّ الْعالَمِینَ).
۵٫ تأکید بر رحمت و رحمانیت خدا، بخشندگى و بخشایشگرى او به عنوان اساس خلقت، تربیت و حاکمیت پروردگار
(الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ).
۶٫ در این سوره خط مستقیم از خط غضب شدگان و گمراهان جدا شده است.
سوره ى حمد، همچون سوره هاى دیگر قرآن، با نام خدا و یاد مهر او آغازیر
[۱] . البرهان فى تفسیر القرآن ج ۱، ص ۴۲ و مجمع البیان، ذیل سوره ى حمد
