اعجاز بلاغی آیه هفتم  سوره حمد

« بلاغت »

1- در آیه مورد بحث از فنون بلاغت فن تفسير بعد از ابهام به کار رفته است و آن نیز در قول خداوند متعال: (صراط الذين أنعمت عليهم) میباشد.

۲- در «الرحیم» و «المستقيم و در «نستعينه و والضالینه از فنون بلاغت، فن تسجيع به کار رفته است، (سجع، توافق دو کلمه است با یکدیگر، در حرف واحد) و آن بر سه قسم است: الف) مطرف. ب) مرصع. ج) متوازی علاقمندان می توانند به اصطلاحات مطروحه در این کتاب و نیز به فن بدیع در کتب معانی و بیان مراجعه بفرمایند.

٣- لفظ (غیره همیشه مفرد مذکر بوده است ، مگر در صورتی که از آن مؤنث اراده شود، در آن زمان فعلش که مسند اليه واقع شده، مؤنث اور خواهد شد. مانند: (قامت غير هند). |

١- التبيان في اعراب القرآن ج ۱ ص۱۷ .

البلاغة

1)   التفسیر بعد الإبهام:

• فی هذه الآیة الکریمة حیث وضح بأن الطریق المستقیم بیانه و تفسیره: صراط المسلمین، لیکون ذلک شهادة لصراط المسلمین بالاستقامة على أبلغ وجه کما تقول: هل أدلک على أکرم الناس و أفضلهم؟ فلان، فیکون ذلک أبلغ فی وصفه بالکرم و الفضل من قولک:
• هل أدلک على فلان الأکرم الأفضل لأنک ثنیت ذکره مجملا أولا و مفصلا ثانیا. و أوقعت فلانا تفسیرا و إیضاحا للأکرم الأفضل فجعلته علما فی الکرم و الفضل.

2)   التسجیع  :

• فی الرحیم و المستقیم، و فی نستعین و الضالین. و التسجیع هو اتفاق الکلمتین فی الوزن و الرّوی.

3)  و لو نلاحظ ما فائدة

• دخول «لا» فی قوله تعالى‏ «وَ لَا الضَّالِّینَ» مع أن الکلام بدونها کاف فی المقصود، و ذلک لتأکید النفی المفاد من «غیر».

4)    الاستهلال:

• لقد استهل اللّه سبحانه و تعالى القرآن بالفاتحة، و الاستهلال فن من أرق فنون البلاغة و أرشقها، و حدّه: أن یبتدئ المتکلم کلامه بما یشیر الى الغرض المقصود من غیر تصریح بل بإشارة لطیفه.

5)    العدول عن اسناد

• الغضب إلیه تعالى کالإنعام. جرى على منهاج الآداب التنزیلیه فی نسبة النعم و الخیرات إلیه عز و جل دون أضدادها کما فی قوله تعالى: الَّذِی خَلَقَنِی فَهُوَ یَهْدِینِ وَ الَّذِی هُوَ یُطْعِمُنِی وَ یَسْقِینِ وَ إِذا مَرِضْتُ فَهُوَ یَشْفِین‏

Visits: 261