اى کسانى که ایمان آوردهاید! از صبر و نماز [در همه امور زندگى] یارى جویید؛ زیرا خدا با صابران است. (۱۵۳) و به آنان که در راه خدا کشته مىشوند مرده نگویید، بلکه [در عالم برزخ] داراى حیاتاند، ولى شما [کیفیت آن حیات را] درک نمىکنید. (۱۵۴) و بىتردید شما را به چیزى اندک از ترس و گرسنگى و کاهش بخشى از اموال و کسان و محصولات [نباتى یا ثمرات باغ زندگى از زن و فرزند] آزمایش مىکنیم. و صبرکنندگان را بشارت ده. (۱۵۵)
اى کسانى که ایمان آوردهاید! از صبر و نماز [در همه امور زندگى] یارى جویید؛ زیرا خدا با صابران است. (۱۵۳) و به آنان که در راه خدا کشته مىشوند مرده نگویید، بلکه [در عالم برزخ] داراى حیاتاند، ولى شما [کیفیت آن حیات را] درک نمىکنید. (۱۵۴) و بىتردید شما را به چیزى اندک از ترس و گرسنگى و کاهش بخشى از اموال و کسان و محصولات [نباتى یا ثمرات باغ زندگى از زن و فرزند] آزمایش مىکنیم. و صبرکنندگان را بشارت ده. (۱۵۵)
در ذیل آیه ۱۵۵ سوره مبارکه بقره بحث جوع را دنبال می کردیم که ما گاهی اوقات با گرسنگی و تشنگی امتحان می شویم که وقتی جوع را می گوییم تشنگی را هم شامل می شود.
امتحان به وسیله گرسنگی و تشنگی
این مطلب خیلی واضحی می باشد که ما واقعا متوجه می شویم که گرسنگی و تشنگی وسیله امتحان برای مومنین می باشد ، لذا وقتی با زائران امام حسین ( علیه السلام) به کربلا می رفتیم این مسئله خیلی محسوس بود .
مختلف بودن انواع بلا
نکته قشنگی هم برای شما بگویم در بحث استعمالات کلمات این کلمه «بلا ،یبلو» که عبارت «لَنَبْلُوَنَّکُمْ» از آن گرفته شده از «فعل یفعل» و از باب های اصول ،چون بلاها مختلف هستند و کلمه «بلا ،یبلو» در باب اصول که می رود مختلف می شود ، یعنی بلاها مختلف و گوناگون هستند.
رسیدگی به زائرین عتبات
معمولا وقتی ما از این جا که راه می افتادیم که به کربلا برویم ،روحانی هم که بودیم سعی میکردیم که به کمک مدیر از همه جهت به زائرین رسیدگی کنیم ، مانند اینکه وسایل های آن ها را جابجا میکردیم تا صدمه نبینند و خصوصا افراد مسن ،یا غذا و آب را در اتوبوس تقسیم می کردیم ولی هر جایی که یک مقدار مشکل بود خصوصا در بحث اتاق ها مثلا چون اتاق کم بود می گفتیم که چند نفر چند نفر زنانه مردانه شوید ،دیگر مصیبت ایجاد می شد .
سختی در زیارت عتبات
این را حس می کردم که یکی از گرسنگی هایی که ما امتحان می شویم در همین مکان ها است ،لکن در مکه معمولا خدمت‌رسانی داغ تر بود چون منظم بود ،لذا این مسائلی می باشد که محسوس است اعم از اینکه تشنگی ،گرسنگی یا ایاب و ذهاب بود .
مصادیق دیگر جوع
به هر حال مراد از جوع در آیه شریفه گاهی اوقات خالی بودن جیب است و گاهی اوقات نرسیدن زن به شوهر هم یک نحوه جوعی است که همگی امتحان می باشد .
آزمایش به وسیله نقص أنفس
چهارمین بلیه که به عنوان وسیله آزمایش ، اختبار و امتحان می باشد ، نقص انفس است که هم تلفات جانی و هم تلفات بدنی و هم فکر میکنم از لحاظ امراض و مشکلاتی که پیدا می کند و حتی وقت را شامل می شود .
مصادیق نقص أنفس
نقص انفس مانند صدمات جانی که در آتش سوزی ها ، جنگ ها و امراضی مانند کرونا پیش می آید که منجر می شود شخصی اولاد، پدر و مادر و یا خویش و تبار خود را از دست بدهد ولی واقعا تحمل آن سخت است و همه ما این ها را واقعا تجربه کرده ایم .
سختی از دست دادن دوست
خصوصا بنده به یاد دارم زمان جنگ هم حجره ای داشتیم که خیلی با هم دوست بودیم ،وقتی شهید شد به مدت یک سال بنده حالت افسردگی داشتم مثلا وقتی کسی حرف خنده داری می زد بنده اشک میریختم لذا گاهی اوقات واقعا سخت است .
وظیفه ما در مرگ عزیزان
یا مثلا کسی اولاد خود را از دست بدهد که خداوند هیچ پدر و مادری را داغ دیده نکند ، ولی اگر خدای نکرده برای کسی پیش آمد ،شخص باید مواظب باشد که جزع و فزع نکند و طوری نشود که بخواهد کفر و ناسزا بگوید برای اینکه پدر ، مادر یا فرزند او از دنیا رفته است چون جزع و فزع کردن و کفر و ناسزا گفتن خلاف صبوری در این بلیه ها و امتحانات الهی است .
نقص أنفس در نقص عضو
گاهی اوقات اتفاقی می‌افتد که شخص اعضای بدن خود را در تصادفات یا جنگ ها از دست می دهد ، باعث می شود که کور شود و یا پای خود را از دست دهد که به یاد دارم بچه هایی را که در عملیاتی یک گروهان ۱۱۵ نفره دربست رفتند روی مین که آنهایی که شهید شدند به کنار ،آنهایی که زنده ماندند اکثرا پاهای خود را از دست دادند اگرچه خیلی کم بودند چون بیشتر افراد شهید شدند .
مراد از نقص أنفس در جوارح
لذا شخص دست و پای خود را از دست می دهد ، به هر حال اعضا و جوارح بدن منجر به نابودی می شوند که جزء نقص انفس هستند که گفتیم یعنی یک عضوی از بدن و جان شخص ناقص می شود .
نقص أنفس برای بازماندگان
البته بحث شهادت برای بازماندگان نقص انفس است ولی خود شهید چون شهید شده مشکلی ندارد و حتی خود آنهایی که از دنیا رفته اند را شامل می شود که این بلیه کاری به آنها ندارد ولی نسبت به بازماندگان آنها بلیه محسوب می شود.
افتخار و شهادت طلبی شهداء
بعضا گفته اند خود شهادت چون به دنبال قتال ، جنگ و دفاع از مسلمین است خودش نشان دهنده شهادت طلبی او می باشد ، لذا به این مطلب امتحان نمی گویند بلکه سرافرازی و افتخار است برای کسی که در این راه حرکت می کند .
راحتی مرگ برای مومنین
یا انسان های مومنی که بسیار اعتقاد های بالا و ایقان و باور دارند که مرگ برای آنها نیز خیلی راحت است و بعضی گفته اند اینکه این افراد مورد نقص انفس و بلیه باشد خارج هستند که خیلی تفاوتی ندارد .
آزمایش به وسیله نقص ثمرات
پنجمین چیزی که در این آیه فرموده اند به واسطه آن امتحان می شوند و جزء بلیات هستند نقص ثمرات است ،مثلا کشاورز زراعت کرده و آن زراعت او از بین می رود و یا گل های شکوفه را سرما از بین می برد ، یا شخصی سیب زمینی کاشته ولی به ثمر نمی رسد .
تفسیر واژه ثمرات
کلمه «الثَّمَراتِ» چون جمع محلای به الف و لام می باشد ،هر انچه که مصداق کلمه ثمره است را شامل می شود ،لذا نقص در ثمرات هم یعنی مثلا فرزندی را داشته باشد و از دست برود .
معنی ثمرات از دیدگاه مرحوم طیب
مرحوم طیب اصفهانی می فرمایند:« مراد از ثمرات را فواکه، اشجار ،حبوبات ، نباتات و… را شامل می شود تا برسد به آنجایی که از جهت عام بودن مطلق فواید و نتایجی است که بر افعال و اعمال انسان مترتب است .»
مصادیق دیگر نقص ثمرات
مثلا شما برای شخصی کار کرده اید ولی حقوق شما را نداده یا شخصی ورشکست شد ، حق و حقوق شما را نداد ، این امتحانی است که باید مواظب باشید کفر و ناسزا نگویید .
ایجاد اعمال ممدوح به وسیله صبر
در آخر آیه خداوند متعال می فرماید :«وَ بَشِّرِ الصَّابِرِینَ»۲ که اگر کلمه صبر را دقت کنید در انحاء اعمال ما تعبیرات مختلفی دارد لذا اینکه می گوییم اقسام صبر چون همه اعمال ممدوح و شایسته انسان از صبر نتیجه گرفته شده ،یعنی اگر صبر نبود آنها ایجاد نمی شد .
رابطه شجاعت و صبر
مثلا صبر در جنگ را شجاعت گویند لذا کسی که شجاعت دارد در برابر دشمن و جانفشانی کند که تعبیر می کنند به انسان شجاع و تعبیر به صبر در قتال و جنگ می کنند .
عفت و کف نفس از ثمرات صبر
یا کسی که کف نفس می کند و نمی گذارد دچار یک سری از محرمات شود به آن متقی و با تقوا گویند و یا کسی که از شهوات دوری می کند و نمی گذارد مسائل شهوی بر او چیره شود و به گناه می افتد را عفیف گویند که تمامی این موارد ثمرات صبر است .
بیان زهد از ثمرات صبر
یا کسی که به دنبال فضول زندگی و عیش و نوش بسیار نمی رود را زاهد گویند ، یعنی زهد ثمره صبر در برابر این است که کسی بخواهد زیاده روی کند در زندگی خود .
ورع و طاعت از ثمرات صبر
یا صبر در عبادات که شخص بیدار شود و نماز شب بخواند ، نماز های اول وقت را رعایت کند و روزه بگیرد که به آن طاعت گویند و ثمره آن طاعت است و یا کسی که شبهات را ترک کند درباره آن میگویند که دارای ورع است ،یعنی کسی که ورع دارد و سعی میکند خودش را از ناملایمات دور کند .
معنای تقوا در کلام پیامبر(ص)
همانطوری که در آن روایت پرسیدند یا رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) تقوا چیست ؟ حضرت فرمود اگر در صحرایی که پر از خار و خاشاک است را بروید چه میکنید ؟ پاسخ داد دامن خود را بالا میگیرم تا خار و خاشاک به دامنم نچسبد ، پیامبر فرمود در مکروهات و در شبهات وارد نشدن مانند همین مطلب است ، یعنی مواظب باشید که خود را به مکروهات و شبهات دچار نکنید که اگر دچار شبهات شدید «وقع فی المحرمات» ۳ در محرمات واقع می شوید ،بنابراین ترک شبهات را ورع گویند .
لزوم اذاعه سرّ افراد
اذاعه سر یعنی کسی که صبوری کند بر اینکه اسرار مردم را حفظ و کتمان کند که ثمره آن را حافظ اسرار ،ستاریت و کتمان کردن اسرار مردم گویند ، اما بعضی اشخاص انقدر سینه های آنها کوچک است که حتی اسرار خود را هم نمی توانند حفظ کند و اگر یک کلمه از چیزی را فهمید به دقیقه نمی کشد که آن را همه جا اشاعه می دهد ، حتی اسرار خود و اسرار خانوادگی خود را اشاعه می دهد .
کسب اخلاق حمیده به وسیله صبر
همه ی این مواردی که گفتیم را صبر گویند و باید انسان صبوری کند که همه این ها به طور کلی ،عنوان کلی را از آن اخذ می کنیم به نام اخلاق حمیده و پسندیده ای که طبق موازین شرع و خدا پسندانه قدم برداشته و طی طریق نموده است که همگی ثمرات صبر است و همه آن را تحت یک عنوان به نام اخلاق حمیده خلاصه می کنند که همان نتایج صبر و ثمرات صبر بر همه انسان ها خواهد بود .
قول صابرین در برابر مصیبت ها
وقتی صابرین این مشکلات برای آنها پیش می آید و وقتی مصیبتی دچار آنها می شود اعم از مصیبت در اموال ،انفس و .. می گویند:«الَّذِینَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصِیبَهٌ قالُوا إِنَّا لِلَّـهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ»۴ توجیح در ثمرات این است که خداوند این دفعه عطا نکرده ولی بعدا دوباره عطا می کند ، نگران نباشد و یا جانی را گرفت بگوییم ما همه از طرف خداوند بودیم و به سوی خودش باز میگردیم که معنای رجعت همین است لذا جمله «إِنَّا لِلَّـهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ» مقول قول آنهایی می باشد که صابر هستند .
