به نام خدا که رحمتش بىاندازه استو مهربانىاش همیشگى. (۱) همه ستایشها، ویژه خداست که مالک و مربّى جهانیان است. (۲) رحمتش بىاندازه و مهربانى اش همیشگى است. (۳) صاحب و داراى روز پاداش است. (۴) [پروردگارا!] فقط تو را مىپرستیم وتنها از تو یارى مىخواهیم. (۵) ما را به راهِ راست هدایت کن. (۶) راه کسانى [چون پیامبران، صدّیقان، شهیدان و صالحان] که به آنان نعمتِ [ایمان، عمل شایسته و اخلاق حسنه] عطاکردى، هم آنان که نه مورد خشم تواند و نه گمراهاند. (۷)
کلام مرحوم ایت الله طیب پیرامون «غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَلَا الضَّآلِّینَ» ۱ که در توصیف غضب آنچه که مسلم می باشد ضد رضا و رضایت حضرت حق است لذا خشم ، بغض و سخط در یک معنا هستند که در برابرش حبّ ،رحمت و رحم می باشد .
کسانی که مورد غضب الهی واقع می شوند ،کسانی هستند که عذاب می شوند و عذاب برای آنها مسلم است .
کلام مرحوم طیّب
لذا مرحوم ایت الله طیب می فرمایند : غضب ،رضا ، حبّ ،بغض و سخط در برابر هم دیگر قرار میگیرند که غضب مساوی با خشم است که در برابرش عاطفه و رحم و امثالهم است که اینها حالاتی هستند نفسانی که بر انسان عارض میشوند و آثاری در خارج مترتب برانها میگردد و چون ذات مقدس حضرت حق از اینگونه حالا و حوادث منزّه و مبرّا می باشد و محل عروض عوارض و حدوث حالات مختلفه نیست اطلاق این نوع صفات بر وی از جهت معامله و رفتاری است که نسبت به شخص مورد غضب یا رضا و مورد حب و بغض استعمال می نماید ،پس مراد از غضب و بغض عذاب الهی است ،پس آنچیزی که غضب الهی شاملش شده یعنی عذاب، شامل او شده که شامل شخص مورد غضب و بغض شده است .
مقصود از رضا و حبّ
مراد از رضا و حب همان ثواب الهی است که شامل کسی که مرضی ومحب می گردد بنابر این مراد از «الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ» در آیه شریفه کسانی هستند که مستحق غضب و عذاب الهی بوده و قابلیت رحمت و ثواب او را نداشته باشند و تفسیر به یهود و نُصّاب از باب بیان مصداق و فرد أجلّای آن است و معنا و مفاد آیه این است که خداوند ما را به راه کفر و عناد و نُسْب و انکار ولایت نبرد .
اقسام ضلالت و گمراهی
در معنای کلمه «اَلضّٰالِّینَ» انواع ضلالت را می فرمایند که خود ضلالت و گمراهی یعنی از جاده مستقیم و صراط مستقیم گمراه شدن این گمراهی را دو قسم فرموده اند :
قسم اول
ضلالتی است که به واسطه تقصیر در مقدمات معرفت و خداشناسی و دین شناسی پیدا می شود لذا کسانی که از این جهت گمراه شده اند مستحق عذاب الهی و هم از مصادیق«الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ» هستند یعنی کسی که ضلالتی در بر داشته باشد که در واقع خودش مقصر بوده که مقدماتش را نتوانسته برای معرفت و خدا شناسی به کار ببرد آنوقت جزو «الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ» قرار میگیرد لذا می فرمایند این دسته هم مغضوب علیهم هستند هم ضالین هستند و از این جهت در بعض اخبار یهودجزء«الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ» شمرده شده اند چنانچه که از معاویه بن وهب از حضرت صادق آل محمد علیهم السلام روایت کرده است که فرموده اند:«هُمُ اَلْیَهُودُ وَ اَلنَّصَارَى »۲یعنی «الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ» یهود است و «اَلضّٰالِّینَ» نصاری می باشند .
قسم دوم
ضلالتی است که بواسطه قصور و درک نکردن حق پیدا شده مانند بسیاری از ضعفای کفار و اهل تسنن آنچه که در ضالین معنا می شود از لحاظ تبادر ذهنی و آنچه که از آن فهمیده می شود قصورمی باشد نه اینکه تقصیر داشته باشند لذا می فرمایند ضعفای کفار و اهل تسنن زنان و بدوی ها و غیره و یا طالب حق بوده اند ولی به دستشان نیامده و در گمراهی مانده اند و یا دیگران مانع شده اند که به حق نائل گردند و این قبیل افراد قابل رحمت و سعادت در بهشت نیستند.
قول حق
البته این نظر مرحوم طیب است لذا به نظر ما خدا یک موقعی«الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ» را رحمت می کند البته مرحوم طیب در ادامه می فرمایند که ، برای اینکه ایمان ندارند و مستحق عذاب هم نیستند لذا اینها به عذاب مبتلا نمی شوند و بهشت هم نمی روند چون تقصیر نکرده اند و خداوند خود داند که با آنها چگونه رفتار کند .
