نه کافران از اهل کتاب و نه مشرکان، دوست ندارند که هیچ خیرى از سوى پروردگارتان بر شما نازل شود، در حالى که خدا هرکه را بخواهد به رحمت خود اختصاص مىدهد؛ و خدا داراى فضل بزرگى است. (۱۰۵) [حکم] هر آیهاى را که [بر اساس مصالح مردم و مقتضاى زمان] از میان برداریم یا به تأخیر اندازیم، بهتر از آن یا مانندش را مىآوریم. آیا ندانستهاى که خدا بر هر کارى تواناست؟! (۱۰۶) آیا ندانستهاى که فرمانروایى و حکومت آسمانها و زمین فقط در سیطره اوست و شما را جز خدا هیچ سرپرست و یاورى نیست؟ (۱۰۷)
نه کافران از اهل کتاب و نه مشرکان، دوست ندارند که هیچ خیرى از سوى پروردگارتان بر شما نازل شود، در حالى که خدا هرکه را بخواهد به رحمت خود اختصاص مىدهد؛ و خدا داراى فضل بزرگى است. (۱۰۵) [حکم] هر آیهاى را که [بر اساس مصالح مردم و مقتضاى زمان] از میان برداریم یا به تأخیر اندازیم، بهتر از آن یا مانندش را مىآوریم. آیا ندانستهاى که خدا بر هر کارى تواناست؟! (۱۰۶) آیا ندانستهاى که فرمانروایى و حکومت آسمانها و زمین فقط در سیطره اوست و شما را جز خدا هیچ سرپرست و یاورى نیست؟ (۱۰۷)
کلمه نسخ در لغت به معنای ابطال، اقاله، زوال، محو، منسوخ، نابود و برطرف کردن و امثال اینها است. البته آنچه که مسلم است کلمه نسخ به معنای تغییر نیست اگر به معنای تغییر باشد یعنی یک چیزی بوده است و نسبت به او مثلا آگاهی نبوده و آن را تغییرش داده‌اند اما این نسبت به خدا داده نمی‌شود بخاطر اینکه می‌گویند منشا تغییر جهل است و از خداوند تبارک و تعالی محال است که جهل سر بزند.
معنی نَسْخ از دید طیب اصفهانی
مرحوم طیب اصفهانی می‌فرماید نسخ تبدیل چیزی به چیز دیگری است حالا اینکه روح انسان بعد از مردن به انسان دیگری تعلق بگیرد نیز تناسخ نام دارد ، استنساخ یا همان نسخه‌برداری در عبارت‌های محاوره‌ای مردم وجود دارد یعنی کسی که یک عملی را انجام می‌دهد فیلمش را می‌گیرند و نسخه‌برداری می‌کنند تا آن را نشان دهند لذا خداوند متعال می فرمایند :«إِنَّا کُنَّا نَسْتَنْسِخُ مَا کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ»۲ یعنی به تحقیق آنچه که شما انجام می‌دهید و به آن مداومت دارید نسخه آن را برمی‌داریم. «فَیُنَبِّئُکُمْ بِما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ» ۳
برطرف شدن القائات شیطان توسط خداوند
البته استنساخ به معنای ابطال به معنای ازاله و برطرف کردن هم می‌باشد مانند برطرف کردن القائات شیطان ، خداوند تبارک و تعالی فرمود «فَیَنْسَخُ اللَّهُ ما یُلْقِی الشَّیْطانُ ثُمَّ یُحْکِمُ اللَّهُ آیاتِهِ» ۴ یعنی خداوند هر آنچه را شیطان القا کرده برطرف می‌کند و ازبین می‌برد و بعد آیات خودش را محکم می‌نماید.
بررسی ریشه کلمه او نُنْسِها
این کلمه نسخ در معناهایی که در لغت برای آن گفته شده یکی نسخه‌برداری و یکی ازاله و ابطال می‌کنند لکن ازاله و ابطال را که در قرآن عرض کردیم ؛ بعد نسخ به معنای برطرف کردن در اینجا و مرتبط با القائات شیطان است بعد بدنبال آن أَوْ «نُنْسِها» داریم این کلمه از نسیان گرفته شده که به باب افعال رفته، در باب افعال که رفته به «انساء» تبدیل شده یعنی وقتی «نسی» را به باب افعال بردیم، اینجا هم متکلم مع‌الغیر است می‌شود ننسها و یفعل و اینجا به معنای ترک آمده یعنی ما بتوانیم آیه‌ای را ترک کنیم اما چنین چیزی نیست که بتوان آیه یا نشانه‌ای را ترک کرد.
انعقاد نطفه حضرت عیسی
معنی ننسها در آیه «نَسُوا اللَّهَ فَنَسِیَهُمْ إِنَّ الْمُنافِقِینَ هُمُ الْفاسِقُونَ» ۵ یا درباره کلام حضرت مریم که فرمود:« یَا لَیْتَنِی مِتُّ قَبْلَ هَذَا وَکُنْتُ نَسْیًا مَنْسِیًّا»۶ حالا البته این قضیه حضرت مریم جالب است و باید در آن تامل و تفکر کرد، آن ملکی که از طرف خداوند آمد، آن ملک با جسم فیزیکی آمد و القای نطفه را انجام داد یا اینکه مثل همان چیزی که خود قرآن می‌فرماید که تولد حضرت عیسی مانند حضرت آدم بوده نقل به این است که چگونه این کار انجام شده.
بارداری حضرت مریم (س)
حضرت مریم یک انسان بوده، جسم و رحم داشته اینکه در او دمیده شده یعنی با کن فیکون خدا دمیده شد یا با آمدن ملک به‌صورت جسم فیزیکی آدمی آنچه در این آیه گفته شده نشان می‌دهد که هرچه بوده از لحاظ ظاهری برای حضرت مریم هیچ چیزی محسوس نبوده الا اینکه بعد به او گفته شد که تو حامله هستی و در خودش حمل را احساس کرد لذا اینجا هم که بحث «وَکُنْتُ نَسْیًا مَنْسِیًّا» ۷ آورده حضرت مریم قصد دارد بگوید خدایا این حملی که برایم آمده کاش به‌گونه‌ای بود که من نابود می‌شدم نادیده یا مفقود می‌شدم! ای کاش مرده بودم پیش از این حمل که خداوند بر من ظاهر کرد.
بررسی معنای کلمه آیت
کلمه آیت به معنای علامت و نشانه است نشانه وعلامت به معنای راهنمای است علائم مانند همان چیزهایی هستند که نصب می‌کنند و انسان را برای رسیدن به هدفشان راهنمایی می‌کنند لذا این آیتی که در اینجا آورده شده همان نشانه است و درواقع به معنای دلیل آمده دلیل از «دَلَّ یدل و دلالت» است.
معنای دلیل و دلال
دلیل یعنی چیزی را بر چیز دیگری می‌کشاند بخاطر همین به دلال اینگونه گفته می‌شود دلال یعنی کسی دنبال کشمکش است تا مشتری را به سمت بایع و بایع را به سمت مشتری بکشاند، معامله را بچسباند و پول را به سمت خود بکشد و حق دلالی‌اش را بگیرد حالا دلیل هم یعنی چیزی که شخص را به سمت و سوی خدا می‌کشاند و راهنمای انسان به سمت آیات و خود حضرت حق است.
آیات الهی بیانگر وجود حضرت حق
آنچه که مسلم است آیات الهی چیزهایی هستند که بر وجود حضرت حق دلالت می‌کند و صفات خداوند علم، قدرت، حکمت را نشان می‌دهند که هیچ کدام از بین نمی‌روند در اینجا داریم که«لَقَدْ رَأى مِنْ آیاتِ رَبِّهِ الْکُبْرى» ۸ که مراد از آیات کبری مظهر اتم خداوند است آن چیزی که مظهر اتم خداوند می باشد چیزی نیست مگر حضرت خاتم انبیا و ائمه معصومین صلوات الله علیهم اجمعین که اینها آیات کبری خدا هستند.
بررسی معنا و مصادیق آیات کبری
آیات کبری همان آیات اکبر هستند منتهی کبری لفظ مونث آن است مظهر اتم صفات حق تعالی ائمه اطهار صلوات الله اجمعین هستند که پیامبر و امامان هستند. حالا این کلمه در عبارت «مِنْ آیَهٍ» این من بیانیه است یعنی ما هیچ موقع آیه‌ای از آیات خود را نسخ نمی‌کنیم و از بین نمی‌بریم لذا آیات چون بصورت نکره آمده به کمترین چیزی که دلالت بر وجود خدا کند، آیت گفته می‌شود.
عدم نَسْخ یا فراموشی آیات خدا
یا اینکه «أَوْ نُنْسِها» یعنی او را به فراموشی بسپاریم بعد «نَأْتِ بِخَیْرٍ» الا اینکه ما اگر نسخ را به معنای تبدیل یا مثلا یک پیامبری آمده و دینی را آورده و یک شریعتی را ادامه می‌دهد، زمانش تمام می‌شود، زمانش که تمام شود می‌رود و بجای او پیامبر دیگری می‌آید و آیین جدید می‌‌آورد البته نه اینکه آیین قبلی بطور کامل ازبین برود بلکه احکام قبلی‌ها هم پایدار است منتهی بصورت کامل‌تر خواهد آمد.
نَسْخ ادیان گذشته و تکامل دین جدید
ادیانی که در طول تاریخ انبیا بوده‌اند هر کدام که آمده‌اند زمان آن تمام شده لذا به آن نسخ تعلق می‌گیرد و پیامبر و شریعت بعدی می‌آید تا دین او کامل شود و آمدن پیامبر خاتم که کامل کننده اهداف و شریعت‌هایی است که از طرف خدا و بوسطه پیامبران آمد، به واسطه پیامبر خاتم کامل می‌شود لذا هر آنچه که ماقبل او بوده نسخ می‌شود پس نسخ شدن به این معنا نیست که اگر قبلا نماز می‌خواندند اکنون نمی‌خوانند خیر احکام به‌صورت به روز و کامل خواهند شد.
جمع بندی معانی نَسْخ
اگر بخواهیم جمع‌بندی داشته باشیم، نسخ بطور کلی دو معنا دارد یکی به معنای ابطال، ازبین رفتن و ازاله باشد که با القائات شیطان مرتبط است و آنچه که مربوط به تبدیل شدن و به‌روزرسانی بهتر می‌باشد و معنایی که مربوط به ائمه اطهار و پیامبران است که باید بیایند و دین قبلی را منسوخ کنند لذا در اینجا هم وجود حضرت بقیه الله الاعظم روحی له الفدا همین را بیان فرمودند که «نَأْتِ بِخَیْرٍ مِنْها أَوْ مِثْلِها» می باشند .
حکم نَسْخ شدن قرآن کریم
پیرامون آیات قرآنی که ما در دست داریم آنچه که مسلم است این است که آن نسخی که ما فکر می‌کردیم رخ نداده است مگر اینکه زمان آن حکمی که در این آیه ذکر شده به سر آمده و روی آن حکم جدیدی آمده لذا ان منسوخ است و این ناسخ ؛ پس نسخ آیات و اینکه در آیات ناسخ و منسوخ داریم، مراد این نیست که آیه بطور کلی ازبین برود توجه داشته باشید که آیه هیچگاه ازبین نمی‌رود حتی تلاوت و قرائت آن نیز در جای خود باقی است و نسخ در واقع مستفاد از حکم آیه می‌باشد یعنی آیه در جای خودش است و نظر به قرآنیت، فصاحت و بلاغت به زبان خودش و تلاوتی که وجود دارد و سایر خصوصیاتش و فهم مخاطبین آن قابلیت نسخ دارد قابلیت تبدیل به احسنت دارد نه اینکه آیه کلا از بین برود.
استفاده از استفهام برای خطاب پیامبر
در ادامه خداوند متعال می‌فرمایند:«أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَلَىٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ»۹ این آیه خطاب به شخص پیامبر است و«أَلَمْ تَعْلَمْ» که آورده قصد نداشته بگوید شما نمی‌دانی این استفهام، استفهام تقریری است یعنی تو می‌دانی یعنی اینکه البته و صد البته که تو می‌دانی که خداوند بر هر چیز کل شی یعنی همه عالم، کل وجود، خداوند قادر و مطلق توان است، حالا البته این استفهامات را داریم مثلا شما به محکمه‌ای می‌روید که شهادت بدهید بعد وکیل از شما می‌پرسد که مثلا مگر شما شاهد نبودید که این آقا فحاشی کرد یعنی چه؟ یعنی مسلم شما شاهد بودید در اینصورت باید شهادت دهید و نمی‌توانید کتمان کنید که این را استفهام تقریری گویند .
استفهام تقریری خداوند
یعنی پیامبر تو مسلم می‌دانی که خداوند بر همه چیز قدرت مطلق دارد البته می‌دانی این البته به خاطر وجود زبان فارسی است در بحث شهادت هم تمثیل آوردیم. آیه بعدی «أَ لَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ لَهُ مُلْکُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ ما لَکُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ وَلِیٍّ وَ لا نَصِیرٍ»۱۰
