هر که با خدا و فرشتگان و رسولانش و جبرئیل و میکائیل دشمن باشد [کافر است]، و بىتردید خدا دشمن کافران است. (۹۸) و یقینا به سوى تو آیاتى روشن نازل کردیم، و به آنها جز فاسقان کافر نمىشوند. (۹۹) آیا چنین نیست که هرگاه یهود پیمانى [با خدا و رسولانش] بستند، گروهى از آنان، آن را شکستند؟ [آنان نه فقط عهد شکنند] بلکه بیشترشان ایمان نمىآورند. (۱۰۰) و زمانى که فرستادهاى از سوى خدا به سویشان آمد که تصدیق کننده کتابى است که با آنان است، گروهى از آنان که [دانش] کتاب به آنان داده شده بود [با کمال گستاخى] کتاب خدا را پشت سر انداختند [و با آن به مخالفت برخاستند]، گویى نمىدانند [که کلام خداست]. (۱۰۱) و [یهودیان] از آنچه شیاطین در زمان پادشاهى سلیمان [از علم سحر بر مردم مىخواندند] پیروى کردند. و [سلیمان دست به سحر نیالود تا کافر شود، بنابراین] سلیمان کافر نشد، ولى شیاطین که به مردم سحر مىآموختند، کافر شدند. و [نیز یهودیان] از آنچه بر دو فرشته هاروت و ماروت در شهر بابل نازل شد [پیروى کردند]، و حال آنکه آن دو فرشته به هیچ کس نمىآموختند مگر آنکه مىگفتند: ما فقط مایه آزمایشیم [و علم سحر را براى مبارزه با ساحران و باطل کردن سحرشان به تو تعلیم مىدهیم]، پس [با به کار گرفتن آن در مواردى که ممنوع و حرام است] کافر مشو. اما آنان از آن دو فرشته مطالبى [از سحر] مىآموختند که با آن میان مرد و همسرش جدایى مىانداختند؛ در حالى که آنان به وسیله آن سحر جز بهاذن خدا قدرتآسیب رساندن بهکسى را نداشتند؛ و همواره چیزى را مىآموختند که به آنان آسیب مىرسانید و سودى نمىبخشید؛ و یقینا [یهود] مىدانستند که هر کس خریدار سحر باشد، در آخرت هیچ بهرهاى ندارد. و همانا بدچیزى است آنچه خود را به آن فروختند اگر معرفت مىداشتند. (۱۰۲)
هر که با خدا و فرشتگان و رسولانش و جبرئیل و میکائیل دشمن باشد [کافر است]، و بىتردید خدا دشمن کافران است. (۹۸) و یقینا به سوى تو آیاتى روشن نازل کردیم، و به آنها جز فاسقان کافر نمىشوند. (۹۹) آیا چنین نیست که هرگاه یهود پیمانى [با خدا و رسولانش] بستند، گروهى از آنان، آن را شکستند؟ [آنان نه فقط عهد شکنند] بلکه بیشترشان ایمان نمىآورند. (۱۰۰) و زمانى که فرستادهاى از سوى خدا به سویشان آمد که تصدیق کننده کتابى است که با آنان است، گروهى از آنان که [دانش] کتاب به آنان داده شده بود [با کمال گستاخى] کتاب خدا را پشت سر انداختند [و با آن به مخالفت برخاستند]، گویى نمىدانند [که کلام خداست]. (۱۰۱) و [یهودیان] از آنچه شیاطین در زمان پادشاهى سلیمان [از علم سحر بر مردم مىخواندند] پیروى کردند. و [سلیمان دست به سحر نیالود تا کافر شود، بنابراین] سلیمان کافر نشد، ولى شیاطین که به مردم سحر مىآموختند، کافر شدند. و [نیز یهودیان] از آنچه بر دو فرشته هاروت و ماروت در شهر بابل نازل شد [پیروى کردند]، و حال آنکه آن دو فرشته به هیچ کس نمىآموختند مگر آنکه مىگفتند: ما فقط مایه آزمایشیم [و علم سحر را براى مبارزه با ساحران و باطل کردن سحرشان به تو تعلیم مىدهیم]، پس [با به کار گرفتن آن در مواردى که ممنوع و حرام است] کافر مشو. اما آنان از آن دو فرشته مطالبى [از سحر] مىآموختند که با آن میان مرد و همسرش جدایى مىانداختند؛ در حالى که آنان به وسیله آن سحر جز بهاذن خدا قدرتآسیب رساندن بهکسى را نداشتند؛ و همواره چیزى را مىآموختند که به آنان آسیب مىرسانید و سودى نمىبخشید؛ و یقینا [یهود] مىدانستند که هر کس خریدار سحر باشد، در آخرت هیچ بهرهاى ندارد. و همانا بدچیزى است آنچه خود را به آن فروختند اگر معرفت مىداشتند. (۱۰۲)
حکمت تفاسیر بسیار آیه مذکور
بیان آیه ۱۰۲ با این پیچیدگی‌های تفسیری و با این محتملات متعددی که در وجوه اختلافی آن است، بیشتر ناظر بر این است که خصلت‌ها و خصائص یهود را معرفی کند و همانگونه که قصه بنی اسرائیل و حضرت موسی در قرآن طول و تفسیر زیادی دارد و متعدد بیان شده در اینجا هم این آیه بصورت مفصل و موجز که ایجاز آن هم تفسیر دارد ذکر کرده است و به خصائص آنها اشاره کرده است.
خصوصیات قوم یهود از منظر علامه طباطبایی
خصوصیاتی که درباره یهود آیات دیگر و این آیه بیان شده‌اند، مرحوم علامه طباطبایی درباره یهودیان چندین خصوصیت را بیان می‌کند: یک) اهل تحریفند؛ یعنی یک چیزی را به نفع خودشان بازمی‌گردانند. دو) در معارف و حقایق دست‌اندازی ایجاد می‌کنند البته نه آنها و نه دیگران نمی‌توانند در حقایق دست ببرند اما آنها به هرحال در معارف و حقایق دست‌انداز ایجاد می‌کنند و احدی از مردم نمی‌تواند درباره داستان‌های تاریخی یهود به آنها اعتماد کند چون کلیه عملکردهای این گروه علیه بشریت هستند و قصد دارند همه را به نفع خودشان ضبط کنند.
خصلت اصلی قوم یهود
آن خصوصیتی که قبلا ما عرض کردیم که تمام ادیان و مذاهب غیر از یهود به دنبال این هستند که دیگران را به آیین خودشان دعوت کنند، آنها به دنبال نیستند که کسی را به یهود دعوت کنند و معتقدند که همه باید زیردست یهود باشند و یهود بر دیگران سروری کند لذا هیچ کس به آنها اعتماد نمی‌کند.
اهل تحریف بودن یهودیان
یکی از دیگر خصوصیت آنها به دنبال اهل تحریف بودن آنها می‌آید ،این اهل تحریف بودن خیلی مهم است اهل تحریف بودن بدین معناست که از تحریف هیچ ابایی ندارند برای آنها حد و مرزی نیست و چیزی مانع آنها نمی‌شود و تحریف مطالب از خصوصیت‌های دیرینه یهود است یعنی در تورات و انجیل تحریف ایجاد می‌کردند و محتویات آن را به نفع خودشان برگرداندند.
هدف یهودیان از تولید فیلم پیامبر
یهودیان هنگام تولید فیلم محمد رسول الله تمام واقعیت‌های مربوط به پیامبر را تحریف کردند و آن را پوشاندند و هیچ کدام را ذکر نکردند دلیل سرمایه‌گذاری آنها برای این فیلم این است که چیزی از یهود تخریب نشود و دنباله اهداف خودشان این فیلم را ساختند.
مذمت تفسیر رای در اسلام
مرحوم علامه می‌فرماید در هر لحظه آنها نسبت به معارف دینی به سمت سخن و عملی منحرف می‌شوند که به نفع خودشان باشد، یک چیزی خدمت شما بگویم که تفسیر به رای که در اسلام مذموم است که می‌گویند تفسیر به رای نکنید بخاطر همین است چرا که شما یک نظری برای خودتان دارید و قرآن را با نظر خودتان تطبیق می‌دهید به این کار تفسیر رای گفته می‌شود.
تحریف در جهت سازگاری با منافع
این یهودیان یک منافعی را برای خودشان لحاظ می‌کنند هرچه از معارف دینی و غیردینی را مطالعه می‌کنند با منافع خودشان سازگار می‌کنند و الا اگر با منافعشان سازگار نباشد از راهی می‌روند که سازگار شود ، البته این آیه که کلام خداوند است و بیان فرموده این مرام یهودیان را تصدیق می‌کند مرام یهودیانی که همیشه دنبال این مسئله بودند.
سحر، وسیله‌ای برای تحریف
یکی از چیزهایی که وسیله تحریف یهودیان بود و وسیله این بود که در معارف دینی و غیردینی دست‌انداز ایجاد کنند، سحر بود لذا سحر همیشه در میان آنها وجود داشته اینکه در قضیه فرعون و سحر قصد داشت با حضرت موسی مقابله کند ریشه در ذات این بنی اسرائیل دارد؛ در واقع در عالم وجود دست‌اندازی و تصرف ایجاد می‌کنند تا برخلاف وضع عادی باشد یعنی وضع عادی که مقدرات الهی است را برهم زنند و به سمت و سویی بروند که بتوانند به منافع خودشان دست پیدا کنند.
تفسیر کفر حضرت سلیمان
در آیه شریفه داریم «وَ ما کَفَرَ سُلَیْمانُ وَ لکِنَّ الشَّیاطِینَ کَفَرُوا یُعَلِّمُونَ النَّاسَ السِّحْرَ» ۱ مسلم است که حضرت سلیمان کفر به معنای لغوی را نداشته این «ما سَحَرَ» که برای سلیمان آورده یعنی آن حضرت سحر نمی‌کردند لذا هیچ موقع حضرت سلیمان سحاری نمی‌کردند و اگر هم چیزی داشتند آنها معجزه بوده است اما نه بعنوان سحر بطوری که برای پیشبرد منافعشان جادو کنند لذا «وَ ما کَفَرَ سُلَیْمانُ» ۲ یعنی «و ما سحر سلیمان» ۳ لذا آنچه که مسلم است آنها بواسطه سحری که می‌کردند کفر می‌ورزیدند.
یکسان بودن معنای کفر و ستر در عربی
اینکه می‌فرماید و «وَ لکِنَّ الشَّیاطِینَ کَفَرُوا»۳ به دنبال آن قرینه‌اش می‌آید که «ای سحروا» ،«یُعَلِّمُونَ النَّاسَ السِّحْرَ»۴ یعنی به مردم سحر یاد می‌دادند؛ تعلم سحر نسبت به مردم و تعلیم سحر نسبت به شیاطین بوده آنها سحر می‌کردند و این سحرشان را به معنای کفر اینجا بیان کردند و علت اینکه از کفر استفاده کردند این بود که می‌دانند این واقع نیست چون در زبان عربی معنای «ستر» می‌دهد کفر یعنی «ستر» پس دلیل اینکه اینجا از کلمه کفر استفاده می‌کند چون ساحر می‌داند که این ریسمان است.
معنای واقعی سحر ساحران
کلمه کفری که در آیه استفاده شده مناسبتش درونش وجود دارد به جهت اینکه ساحر می‌داند چیزی که نشان می‌دهد و چیزی که عمل می‌کند غیرواقع است یعنی درواقع و حقیقت آنچه که وجود دارد را پوشانده است و به ظاهر یک چیزی را نشان می‌دهند و اینگونه عمل می‌کنند و در بحث یک سوال مطرح می‌شود: چرا خدا از این ساحران جلوگیری نمی‌کند؟
بررسی اسباب الهی در بحث سحر
اینکه قرآن هم می‌فرماید «وَ ما هُمْ بِضارِّینَ بِهِ مِنْ أَحَدٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ »۵ اینجا بر این توهم می‌شود که هر کسی سحر بکند و ساحرانی که اکنون سحر می‌کنند گفتیم این اسباب به دست خداست و هیچ سببی عمل نمی‌کند مگر به اذن خدا ، پس اینکه سحر وجود دارد ما باید این توهم را ایجاد کنیم که توهم نباشد که در معنای صنع و صناعت خدا و تکوین بر این است که سحر عمل بکند لذا هر جا که تقدیر خدا باشد اجازه می‌دهد که عمل کند و اجازه عمل به آن می‌دهد هر جا هم که تقدیرش نباشد، عمل نمی‌کند.
اسباب الهی در داستان سحر موسی
در قصه حضرت موسی(ع) و داستان سَحَرَه در مرحله اول اجازه داد تا سَحَرَه عمل کند و ریسمان‌ها را انداختند و به چشم آن ناظرین آمد که ریسمان‌ها مار هستند و موجوداتی هستند که حرکت می‌کنند و در چشم آنها اینگونه عمل کردند که دیدند؛ به همین مناسبت خدا به موسی امر کرد که عصا را رها کن و او بصورت اژدها همه را بلعید و الا مار و اژدهایی وجود نداشت.
عصای حضرت موسی و نمایش معجزه
آنچه که مسلم است در قصه موسی این است که در اینجا تقدیر خداوند بر این بود که ساحران سحر خودشان را انجام دهند و آنچه که می‌توانند و هنر دارند را نشان دهند و بعد خداوند مافوق همه این‌ها، معجزه‌ای را به حضرت موسی می‌دهد و حضرت موسی بواسطه عصایش همه را باطل می‌کند برای اینکه نشان دهد قدرت دست کیست؟ قدرت دست خداست اما درنهایت این‌ها دست بردار نبودند و شاید همچنان دست بردار نباشند.
تبعیت یهودیان از گفته‌های شیاطین
یک مروری بر آیه انجام می‌دهیم تا بعدا بحث روایی آن را بررسی کنیم. «وَ اتَّبَعُوا ما تَتْلُوا الشَّیاطِینُ عَلى مُلْکِ سُلَیْمانَ »۶ اینجا می‌فرماید که یهودیان زمان حضرت سلیمان یا غیر زمان آن حضرت ، این چیزهایی بود که در ذیل ضمیر «اتبعوا» وجود دارد ،« ما تَتْلُوا الشَّیاطِینُ عَلى مُلْکِ سُلَیْمانَ»۷ آنچه دنبال می‌کردند یا می‌خواندند که معنای دنبال کردن انطباق بیشتری دارد و انحاء مختلفه وجوهی است که در این آیه موردتوجه می باشد.
قول دوم درباره سحر سلیمان
«عَلى مُلْکِ سُلَیْمانَ وَ ما کَفَرَ سُلَیْمانُ»۸ آنچه که مسلم است حضرت سلیمان هیچ سحری انجام ندادند «وَ لکِنَّ الشَّیاطِینَ کَفَرُوا » ۹ «ای سحروا» یعنی شیاطین سحر کردند« یُعَلِّمُونَ النَّاسَ السِّحْرَ» ۱۰ آنها به مردم سحر یاد می‌دادند.
ارسال هاروت و ماروت برای آزمایش مردم
بعد می‌فرماید« وَ ما أُنْزِلَ عَلَى الْمَلَکَیْنِ بِبابِلَ هارُوتَ وَ مارُوتَ »۱۱ در اینجا بود که خداوند تبارک و تعالی دو ملک را فرستاد که هاروت و ماروت نام داشتند و دیروز روایت امام رضا (ع) را هم پیرامون این داستان بیان کردیم و چنین تصدیق کردند.« وَ ما یُعَلِّمانِ مِنْ أَحَدٍ حَتَّى یَقُولا إِنَّما نَحْنُ فِتْنَهٌ فَلا تَکْفُرْ»۱۲ گفتند ما وسیله آزمایش شما هستیم فتنه معنی آزمایش می‌دهد فلا تکفر پس شما کفر نورزید یعنی بدنبال سحر نباشید.
تبعات یادگرفتن سحر برای مردم
«فَیَتَعَلَّمُونَ مِنْهُما ما یُفَرِّقُونَ بِهِ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ زَوْجِهِ »۱۳ بدنبال یادگرفتن سحر بیایید و بین زن و شوهرها را برهم زنید، «وَ ما هُمْ بِضارِّینَ بِهِ مِنْ أَحَدٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ»۱۴می‌فرماید که آنها نمی‌توانند به احدی ضرر برسانند مگر با اجازه خدا ،الا اینکه اذن و تقدیر الهی در آن باشد که امروز به آن اشاره کردیم.
آثار یادگرفتن سحر
«وَ یَتَعَلَّمُونَ ما یَضُرُّهُمْ»۱۵ یعنی آنها چیزی را یاد می‌گیرند که به واسطه آن بتوانند به دیگران ضربه بزنند ، «وَ لا یَنْفَعُهُمْ» و چیزی به آنها سودی نبخشد «وَ لَقَدْ عَلِمُوا لَمَنِ اشْتَراهُ ما لَهُ فِی الْآخِرَهِ مِنْ خَلاقٍ» ۱۶ بحث سحر در همه این عبارات وجود دارد این سحر که در اینجا گفته می‌شود برای این است که بحث مذمت سحر بیان گردد چون مرحوم علامه فرمود که این‌ها در زندگیشان من البدو الی الآن بحث سحر را داشتند تا بین مردم را خراب کنند و برای مردم مشکلاتی را ایجاد کنند لذا آنها از این کار دست برنداشتند.
بدترین معامله یهودیان
چیزی که یهودیان یاد می‌گرفتند چیزی نبود که به راه صحیح اعمال کنند بعد از یادگرفتن سحر می‌رفتند و بین زن و شوهران را برهم می‌زدند. «وَ لَبِئْسَ ما شَرَوْا بِهِ أَنْفُسَهُمْ لَوْ کانُوا یَعْلَمُونَ» ۱۷ یعنی می‌خواهد بگوید که بد معامله‌ای برای خودشان ترتیب دادند «وَ لَبِئْسَ ما شَرَوْا» ۱۸ حالا اینجا بحث شری به معنای بیع تفاوتی ندارد چه خرید یا فروش آن را معنا بکنیم، آنچه که از این کار بدست می‌آورند منظور خواهد بود یعنی آنچه که ماحصل عملشان است بسیار بد عمل شده و به ضرر خودشان است.
مقاومت یهود در برابر فهم کلام خدا
البته «لَوْ کانُوا یَعْلَمُونَ»۱۹ البته آنها هیچ وقت نمی‌فهمند اینجا «لَوْ کانُوا» «لو» امتناعیه است هرجا لو بیاید آنچه که مابعد آن آمده، ممتنع و محال است لذا لوی امتناعیه را برای همین ذکر کرده،« لَوْ کانُوا یَعْلَمُونَ» ۲۰یعنی آنها قصد ندارند بفهمند.
