پژوهش های تفسیری آیه بیست و هشتم سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : مراحل پنج گانه سیر تکاملی انسان

۲۸٫ کَیْفَ تَکْفُرُونَ بِاللَّهِ وَ کُنْتُمْ أَمْواتاً فَأَحْیاکُمْ ثُمَّ یُمِیتُکُمْ ثُمَّ یُحْیِیکُمْ ثُمَّ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ‏
چگونه خدا را انکار مى‏ کنید و حال آنکه مردگانى بودید و شما را زنده کرد، سپس شما را مى‏میراند، سپس شما را زنده مى‏کند. سپس فقط به سوى او باز گردانده مى‏شوید.

نکته‏ ها و اشاره‏ ها :

۱) نکته اوّل

این آیه ‏به پنج مرحله‏ ى سیر تکاملى بشر اشاره مى ‏کند که از نقطه ‏ى صفر شروع مى ‏شود و تا بى ‏نهایت ادامه مى‏ یابد:

الف) انسان‏ها نخست عناصرى مرده، هم‏چون خاک و سنگ بودند.
ب ) در مرحله‏ ى دوم موجوداتى زنده شدند.
ج  ) آن‏گاه در دنیا زندگى مى ‏کنند تا این‏که مى‏ میرند.
د  ) آنان در برزخ یا رستاخیز دوباره زنده مى‏شوند.
هـ ) آنان فقط به سوى خدا بازگردانده شده، با عذاب یا نعمت‏هاى الهى روبه ‏رو مى ‏شوند.

۲) نکته اوّل

 پدیده ‏ى حیات یکى از پیچیده ‏ترین مسائل بشر است که هنوز علم بشر معماى آن را نگشوده و یکى از نعمت‏هاى الهى است که نشان دهنده ‏ى قدرت و علم بى‏ کران خداست.
کسى که پدیده ‏ى حیات انسانى را به‏ خوبى بشناسد، بى‏ تردید مى‏ فهمد که این نعمت از ناحیه ‏ى خود او نیست؛ و به علم و قدرت الهى اعتراف مى ‏کند و کفر نمى ‏ورزد، در غیر این صورت نعمت‏هاى الهى را ناسپاسى کرده و سزاوار سرزنش و توبیخ است. «۱»

۳) نکته سوّم

 مرگ انسان‏ها نشان دهنده ‏ى آن است که انسان جاویدان نیست و حیات او در دست دیگرى است که هرگاه بخواهد به او جان مى‏ دهد و هرگاه بخواهد جانش را مى‏ گیرد؛ آرى، مرگ انسان نیز نشانه ‏ى قدرت پروردگار اوست.

۴) نکته چهارم

 مرگ انسان به معناى تعطیل سیر تکاملى انسان و توقف او نیست.
خدایى که یک بار انسان را زنده ساخت، مى‏ تواند بار دیگر در برزخ یا رستاخیز او را زنده نماید و در صحنه ‏ى قیامت حاضر سازد و به حساب او رسیدگى کند و نیکوکاران را به نعمت‏هاى بهشت، ره‏نمون شود و بدکاران کافر کیش را به عذاب دوزخ بسپارد.

از جمادى مُردم و نامى شدم

و ز نما مُردم به حیوان سرزدم‏

مردم از حیوانى و آدم شدم

پس چه ترسم؟ کى زمُردن کم شدم؟

۵) نکته پنجم

در رستاخیز همگان فقط به سوى خدا بازگردانده مى‏ شوند و به ملاقات او مى ‏روند؛ یعنى همه ‏ى انسان‏ها مسیر تکاملى خویش را از صفر شروع مى‏ کنند و به سوى بى‏ نهایت، یعنى ذات پاک پروردگار رهسپارند، لیکن هر گروه، براساس کردار و عقاید خویش، به سوى عذاب الهى یا نعمت‏هاى بهشتى او مى‏ روند.

۶) نکته ششم

 برخى از مفسران از آیه ‏ى فوق استفاده کرده ‏اند که قرآن دو مرگ و دو حیات براى انسان برمى ‏شمارد؛ پس این آیه، تناسخ (بازگشت مکرر ارواح به‏ بدن‏هاى دیگران) را نفى مى ‏کند. «۱»
__________________________________________________
(۱). «کَیْفَ» براى توبیخ و سرزنش یا امتنان است و نوعى استفهام ‏انکارى است‏

۷) نکته هفتم

 برخى از مفسران این آیه ‏را اشاره به حیات دنیوى و برزخى مى‏ دانند؛ یعنى انسان یک بار در دنیا زنده مى‏ شود و بار دیگر، پس از مرگ، در برزخ (فاصله ‏ى بین دنیا و رستاخیز) زنده مى‏ شود و صبر مى ‏کند تا رستاخیز بر پا شود و همگى به سوى عذاب یا نعمت‏هاى بهشتى خدا بازگردانده مى‏ شوند. «۲»

آموزه‏ ها و پیام‏ ها :

۱)  با مطالعه در مراحل پنج گانه ‏ى سیر تکاملى خویش خداشناس شوید.
۲)مرگ و حیات از نعمت‏ها و نشانه ‏هاى خداست.
۳)هر کس پاس نعمت‏هاى الهى را نگاه ندارد و کفر ورزد سزاوار سرزنش و توبیخ است.
۴) حرکت تکاملى شما از صفر شروع مى‏ شود و به سوى خداى بى‏ نهایت ادامه مى‏ یابد.
۵) بازگشت شما فقط به سوى (نعمت‏ها یا عذاب‏هاى) خداست (پس خود را براى آن روز آماده سازید و کفر نورزید).

                        تفسیر قرآن مهر، ج‏۱، ص: ۲۱۵

Visits: 3