اعجاز بلاغی آیه ششم سوره حمد

« بلاغت »

در تعبیر «الصراط المستقیم» استعاره تصریحه بکار رفته است، چون کلمه صراط در اصل (سراط) بوده و از (شرط الطعام) گرفته شده است یعنی: غذا را بلعیدم، صاحب (صفوه التفاسیر) می افزاید: در عبارت و الصراط المستقیم، تصریح بعد از ابهام وجود دارد و می گوید: بعدا آن را به عبارت صراط الذین أنعمت علیهم تفسیر کرده است.

تشبیه (دین) به (صراط مستقیم بر این دلیل بوده که تعالیم دینی چنان جاذبه دارد که مانند: (صراط) رهروان را به سوی خود جلب و جذب می نماید و آنها را به راه می اندازد و پیش می برد، علاوه بر آن، کلمه مستقیم) به عنوان صفت (صراط) نشان می دهد که: (دین) نزدیکترین راه حرکت به طرف کمال است، و نیز رسیدن به حضرت أحدیت مستلزم حرکت و طی مسافت به سوی او می باشد و برای رسیدن به این آرمان مراحل و منازلی را باید طی نمود.

۱- جامع البیان فی تفسیر القرآن ج ۱ ص ۵۵ .

البلاغه

1)  «اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ»

• و المستقیم المستوی و المراد به طریق الحق و هی المله الحنیفیه السمحه المتوسطه بین الإفراط و التفریط. فقد شبه الدین الحق بالصراط المستقیم، و وجه الشبه بینهما أن اللّه سبحانه و إن کان متعالیا عن الأمکنه لکن العبد الطالب الوصول لا بد له من قطع المسافات، لیکرم الوصول و الموافاه و هذا من قبیل الاستعاره التصریحیه.

2)  لقد کرّر سبحانه و تعالى

• ذکر «الصراط» لأنه المکان المهیّأ للسلوک، فذکر فی الأول المکان دون السّالک فأعاده مع ذکره بقوله‏ «صِراطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ» المصرح فیه ما یخرج الیهود و هم المغضوب علیهم و النصارى و هم الضالون.

Views: 444