از صبر و نماز یارى بخواهید، و یقیناً این کار جز بر فروتنان، گران و دشوار است. (۴۵) آنان که یقین دارند [در نهایت] دیدار کننده پروردگارشان خواهند بود، و قطعاً به سوى او بازمىگردند. (۴۶) اى بنىاسرائیل! نعمت هاى مرا که به شما عطا کردم و اینکه شما را بر جهانیانِ [زمانِ خودتان] برترى دادم، یاد کنید، (۴۷)
از صبر و نماز یارى بخواهید، و یقیناً این کار جز بر فروتنان، گران و دشوار است. (۴۵) آنان که یقین دارند [در نهایت] دیدار کننده پروردگارشان خواهند بود، و قطعاً به سوى او بازمىگردند. (۴۶) اى بنىاسرائیل! نعمت هاى مرا که به شما عطا کردم و اینکه شما را بر جهانیانِ [زمانِ خودتان] برترى دادم، یاد کنید، (۴۷)
در ذیل بحث ایه ۴۸ سوره مبارکه بقره، نسبت به کلمه شفاعت مطالبی را عرض کردیم، رسیدیم به مطلبی که می فرماید شفاعت از چه کسانی صادر می شود
شرائط شفیع در قیامت
به عبارت دیگر چه کسانی شفیع هستند، شافعین و شفیعان چه کسانی هستند، مرحوم علامه طباطبایی میفرماید که در بحث اینکه شفاعت از آن چیزی که گذشته است تا حالا در بحث معلوم شد که دو قسمت است: قسمت اول اینکه شفاعت کلا مِن الله است،
شفاعت تکوینی و تشریعی
حالا من الله، تارهً تکوینی هست و تارهً تشریعی هست.بحث تکوینی آن که هر انچه که اسباب کَوْنی است در جهت شفاعت،بر ان هست و کار خودشان را انجام میدهند،مثل هدایت تکوینی ،بچه ای که متولد میشود ازمادر کارش این است که تا متولد شد،سینه مادر را میمکد ،از نظر بدنی مشکلی برایش پیش بیاید گریه میکند،گرسنه بشود گریه می کند،کسی لازم نیست به او بگوید گریه کن،کسی لازم نیست به او بگوید سینه مادر را بمکد،که اون مثلا فوت بکند اونوقت بگویند بمکد.نه تکویناً هدایت شده بر این امر.حالا بحث شفاعت هم در تکوینیات ،که بحث ان جدا هست.و انچه که مورد بحث و کلام در اینجا هست ،بحث شفاعت تشریعی هست.
انواع اسباب و علل شفاعت تشریعی
حالا شفاعت تشریعی باز میفرمایند که اسباب و علل شفاعت در بحث تشریعی دودسته میشود.
یکی، نسبت به آن شفاعتهایی که در این دنیا مؤثر هست، یک دسته هم آن شفاعتهایی که در قیامت مؤثر هست.
اسباب شفاعت دنیوی
مرحوم علامه طباطبایی اینطور تقسیم کردهاند.
اما آن چه در دنیا مؤثر هست، چند مورد هست:
۱) توبه
میفرمایند خود توبه شفیع هست وقتی انسان توبه کرد و توبه برای انسان ایجاد شد، آن توبه شفیع انسان میشود. یعنی در برابر ذات اقدس ربوبی شفاعت میکند، میانجیگری میکند و بر انسان مؤثر هست.
آن چیزی که در اینجا مهم است این است که توبهای که بنده میکند حتی شرک را هم میتواند از بین ببرد. یعنی توبه بهطوری شفاعت میکند که اگر کسی مشرک هم بود، آن شرک را هم از او بر میدارد. توبه شفاعت میکند و مؤثر هست که شرک هم در وجود او نخواهد بود. پس آن چیزی که مؤثر در دنیا بود و باعث آمرزش و قرب الی الله میشد، توبه بود.
۲) ایمان
ایمان به رسولالله، هرکسی که ایمان به رسولالله بیاورد، ایمانش او را شفاعت میکند.
یعنی ایمان مؤثر بر این هست که غفران الهی نسبت به همه گناهان بر شما حاصل میشود، در واقع شفاعت میکند ایمان به رسولالله، بر اینکه گناهان شما در همین دنیا آمرزیده شود.
۳) عمل صالح
آنچه که بر انسان مؤثر در این دنیا هست، شفاعت میکند، و گناهان را در انسان از بین میبرد، عمل صالح است.
البته عمل صالح که گفتیم همیشه به دنبال ایمان هست، یعنی هرآنچه در قرآن تعبیر از عمل صالح شده است، قبل از آن ایمان بوده است.
قرآن شفاعت میکند برای کسانی که اهل قرآن میشوندکه خداوند تبارکوتعالی آنها را بهوسیله قرآن، و به سبب شفاعت قرآن، از ظلمات و تاریکی هابهسویی نور میبرد.
آنها را به صراط مستقیم که همان بندگی خدا هست هدایت میکند.
بیایند آنها به سمت شما، به سمت تو ای پیامبر و باعث بشوند کسانی که شما بتوانی به سمتوسوی صالحات بکشانی و باعث میشود که خدا با بندهاش مورد میانجیگری قرار بگیرد، بهواسطه پیامبرش، بهواسطه آن محلی که مثلاً اقامه نماز در آن میشود، یا قرآن قرائت بشود، و تدبر و تفسیر در قرآن بشود و کلاً چیزهایی که باعث این بشود که توبه بنده پذیرفته بشود، و خداوند آنها را از گناه برهاند و باعث آمرزش آنان گردد.
ملائکه آنهایی هستند که از طرف خدا مأموریت دارند که برای مؤمنین طلب مغفرت کنند.
البته روایات آن، در جاهایی مختلف وارد شده است.
مثلاً در روایات زیارت امام حسین علیهالسلام، داریم کسی که زیارت اباعبدالله الحسین برود، خداوند عدهای از ملائکه را مأمور میکند که او را محافظت کنند، تا به زیارت برسد، تا زیارت کند، تا از زیارت برگردد، تا استقبال دیدارکنندگان زائر طول بکشد، تا روز قیامت آنها مأموریت پیدا میکنند تا بر زائر امام حسین طلب آمرزش و مغفرت بکنند.
ملائکه در اینجا تشریعا و از لحاظ قانون حضرت حق قرار گرفتند تا شفیع بندگان خدا بشوند، اما کسی که میگوید من زائرم، باید زائر واقعی باشد، نه زائرهایی که سر یک لقمه غذا، به هم فحش خواهر و مادر بدهند، اینکه زائر نیست.
زائر به معنای واقعی، کسی است که مطیع اهلبیت باشد، شیعه باشد، در حد علم و فهم و شعورش مطیع و تابع اهلبیت باشد.
نه اینکه هر کسی به کربلا برود زائر باشد،بعضی ها برای چیز دیگری می روند.
۷) مؤمنین
هفتمین چیزی که میتواند برای انسان در دنیا شفیع قرار بگیرد، مؤمنین هستند.
بعضی از مؤمنین دارای مقام نزد خداوند که برای برادران ایمانی خود استغفار میکنند.
به همین جهت بحث امربهمعروف را در فقه توجیه میکنند که امر باید از عالی بهدانی باشد .
آن کسی که عالم است به معروفات، این ولایت دارد بر آنهایی که جاهل هستند لذا باید آنها را امربهمعروف کند. آنهایی که کاملاً نواهی حضرت حق و محرمات را میدانند، نسبت به جاهلان ولایت دارند.
در اینجا هم بعضی از مؤمنین نسبت به بعضی استغفار میکنند، یعنی شفیع میشوند نزد خداوندکه سیئات و گناه بعضی دیگر را ببخشد.
میفرماید که در روز قیامت شفاعت هیچ سودی نمیدهد مگر کسی که خداوند اذن بر او داده باشد، و از جهت اینکه سخن او پسندیده باشد و خدا هم هرآنچه که پیش روی اینها هست وهرآنچه که پشت سر انها است را خداوند میداند
و کسانی که به خدا و پیامبرش ایمان آوردند، اینها همان صدیقین و شهدایی هستند که شاهد نزد پروردگار هستند و شفاعت میکنند.
شرط عدم تجری و طغیان در شفاعت شوندگان
و این سه گروه، از بندگان مؤمن و متدین که مقداری کموکاستی در اعمال آنها وجود دارد گناهانی از آنها سرزده است اما طاغی نبودند، متجری نبودند، انبیاء، صدیقین و شهدا،انها را شفاعت میکند.
ترتیب و اولویت در شفعاء
ترتیب و اولویتی ذکر نشده است، اما مسلماً مقام انبیاء از فرشتگان بالاتر هست. فرشتگان شهوت ندارند، نافرمانی ندارند و اطاعت محض هستند. اما انسان اختیار دارد، خودش حرکت میکند،
هر کس که به سمت شکر و سپاس خداوند رفت، عندالله مقامی بالا پیدا میکنند.
خود پیامبر اکرم صلیالله علیه در شب معراج به مقامی رسید که جبرئیل حق نداشت به آنجا برود. به مقام قاب القوسین رسید.
آنچه که مسلم است اینکه شفاعت هم در این دنیا مؤثر هست، هم در قیامت که متبادر به اذهان ما هست و طبق آیات قران، شفیعان عباد عندالله در این دنیا هفت دسته هستند. سه دسته هم انهایی هستند که در روز قیامت، شفاعت میکنند.
۴) قرآن
البته طبق روایات، قران هم جزء آنهایی است که در روز قیامت شفاعت میکند.
