بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ‏

إِنَّ الَّذینَ یَکْتُمُونَ ما أَنْزَلْنا مِنَ الْبَیِّناتِ وَ الْهُدى‏ مِنْ بَعْدِ ما بَیَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِی الْکِتابِ أُولئِکَ یَلْعَنُهُمُ اللَّهُ وَ یَلْعَنُهُمُ اللاَّعِنُونَ (۱۵۹) إِلاَّ الَّذینَ تابُوا وَ أَصْلَحُوا وَ بَیَّنُوا فَأُولئِکَ أَتُوبُ عَلَیْهِمْ وَ أَنَا التَّوَّابُ الرَّحیمُ (۱۶۰) إِنَّ الَّذینَ کَفَرُوا وَ ماتُوا وَ هُمْ کُفَّارٌ أُولئِکَ عَلَیْهِمْ لَعْنَهُ اللَّهِ وَ الْمَلائِکَهِ وَ النَّاسِ أَجْمَعینَ (۱۶۱) خالِدینَ فیها لا یُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذابُ وَ لا هُمْ یُنْظَرُونَ (۱۶۲) 

یقیناً کسانى که آنچه را ما از دلایل آشکار و [وسیله‏] هدایت نازل کردیم، پس از آنکه همه آن را در کتاب [تورات و انجیل‏] براى مردم روشن ساختیم، پنهان مى‏کنند [تا مردم به قرآن و پیامبر ایمان نیاورند] خدا لعنتشان مى‏کند، و لعنت کنندگان هم لعنتشان مى‏کنند. (۱۵۹) مگر کسانى که توبه کردند، و [مفاسد خود را] اصلاح نمودند، و [آنچه را پنهان کرده بودند] براى مردم روشن ساختند، پس توبه آنان را مى‏پذیرم؛ زیرا من بسیار توبه‏پذیر و مهربانم. (۱۶۰) قطعاً کسانى که کافر شدند، و در حال کفر از دنیا رفتند، لعنت خدا و فرشتگان و همه مردم بر آنان است. (۱۶۱) در آن لعنت جاودانه‏اند نه عذاب از آنان سبک شود، و نه مهلتشان دهند [تا عذر خواهى کنند]. (۱۶۲)

تفسیر سوره مبارکه بقره – آیه  ۱۶۲

 و فرجام عذاب‏ آلود کافران‏ و لعن کافران 

حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی

«أَعُوذُ بِاللَّهِ السَّمِیعِ الْعَلِیمِ مِنَ الشَّیْطَانِ اللَّعینِ الرَّجِیمِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم‏ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ وَ صَلَّی اللهُ عَلَی سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرینَ وَ اللَّعنَهُ الدَّائِمَهُ عَلَی أعْدائِهِمْ مِنَ الآنِ إلِی قِیامِ یَومِ الدِّینِ».

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ‏

إِنَّ الَّذینَ یَکْتُمُونَ ما أَنْزَلْنا مِنَ الْبَیِّناتِ وَ الْهُدى‏ مِنْ بَعْدِ ما بَیَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِی الْکِتابِ أُولئِکَ یَلْعَنُهُمُ اللَّهُ وَ یَلْعَنُهُمُ اللاَّعِنُونَ (۱۵۹) إِلاَّ الَّذینَ تابُوا وَ أَصْلَحُوا وَ بَیَّنُوا فَأُولئِکَ أَتُوبُ عَلَیْهِمْ وَ أَنَا التَّوَّابُ الرَّحیمُ (۱۶۰) إِنَّ الَّذینَ کَفَرُوا وَ ماتُوا وَ هُمْ کُفَّارٌ أُولئِکَ عَلَیْهِمْ لَعْنَهُ اللَّهِ وَ الْمَلائِکَهِ وَ النَّاسِ أَجْمَعینَ (۱۶۱) خالِدینَ فیها لا یُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذابُ وَ لا هُمْ یُنْظَرُونَ (۱۶۲) 

یقیناً کسانى که آنچه را ما از دلایل آشکار و [وسیله‏] هدایت نازل کردیم، پس از آنکه همه آن را در کتاب [تورات و انجیل‏] براى مردم روشن ساختیم، پنهان مى‏کنند [تا مردم به قرآن و پیامبر ایمان نیاورند] خدا لعنتشان مى‏کند، و لعنت کنندگان هم لعنتشان مى‏کنند. (۱۵۹) مگر کسانى که توبه کردند، و [مفاسد خود را] اصلاح نمودند، و [آنچه را پنهان کرده بودند] براى مردم روشن ساختند، پس توبه آنان را مى‏پذیرم؛ زیرا من بسیار توبه‏پذیر و مهربانم. (۱۶۰) قطعاً کسانى که کافر شدند، و در حال کفر از دنیا رفتند، لعنت خدا و فرشتگان و همه مردم بر آنان است. (۱۶۱) در آن لعنت جاودانه‏اند نه عذاب از آنان سبک شود، و نه مهلتشان دهند [تا عذر خواهى کنند]. (۱۶۲)

 

خَالِدِینَ فِیهَا ۖ لَا یُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَلَا هُمْ یُنْظَرُونَ ۱

 

ارتباط لعنت و نفرین

این نکته بسیار قابل توجه بوده و باید سعی کنیم که این را به دیگران انتقال دهیم ، در اینجا کلمه لعنت را فرموده و آنچه که در این روایت آمده «إنّ اللَّعنَهَ إذا خَرَجَت مِن صاحِبِها تَرَدَّدَت بَینَهُ و بَینَ الّذی یُلعَنُ، فإن وَجَدَتْ مَساغا و إلاّ رَجَعَت علئ صاحِبِها» ۲ نکته آن است که لعنت احتمالا شامل نفرین نیز بشود.

مصداق لعنت و نفرین

یعنی کسی که علیه فردی نفرین می‌کند، مصداق لعنت نیز باشد، کسی که لعنت می‌کند، لعنت به‌گونه‌ای می‌باشد که وقتی از دهان صاحب لعنت خارج می‌شود، در جستجوی درگاه خود خواهد بود تا در نهایت به مقصد خود برسد لذا کلمه «تَرَدَّدَت» یعنی مردد بوده و به دنبال درگاه خود می‌گردد.

جایگاه لعنت در کفار حقیقی

درباره درگاه لعنت فرمودند فقط کافران باید لعنت شوند ، تنها کسی که درگاه لعن دارد، کافر حقیقی است. «إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا وَ ماتُوا وَ هُمْ کُفَّارٌ أُولئِکَ عَلَیْهِمْ لَعْنَهُ اللَّهِ وَ الْمَلائِکَهِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِینَ‌» ۳ مراد آن‌ها هستند ، اگر کسی این لعنت و نفرین را بر زبان بیاورد اما درگاه آن پیدا نشود، غیرممکن می‌باشد اگر در عالم نتواند خودش را پیدا کند.

آثار لعنت بیهوده

از حیث اینکه لعنت نمی‌تواند جایگاهی پیدا کند، به صاحب خود بازمی‌گردد، «رَجَعَت علئ صاحِبِها» رجعت به معنای بازگشت است و حرف « علئ» نیز در نقش «علیٰ ضرریه» به کار می‌رود لذا مواظب باشید و به مردم توصیه کنید که نفرین بیهوده نکنند ، بسیاری از گرفتاری‌های بشر به خاطر لعن و نفرین بیهوده می‌باشد.

عدم تخفیف در عذاب

لعن و نفرین بیهوده فرد لعن‌کننده را گرفتار و دچار خواهد بود و خود را از رحمت خدا دور می‌کند ، نکته دوم آن می‌باشد که در این حکایت هیچ آسانی برای کسی که مورد عذاب قرار می‌گیرد، نیست لذا فرمود :«لَا یُخَفَّفُ» فعل نهی است یعنی هیچ تخفیف و آسانی برای او حاصل نمی‌شود.

بی‌اعتنایی به افراد در قیامت

بی اعتنایی به یک فرد بدترین موضوع برای او می‌باشد مانند اینکه حضرت مسلم به مسجد بیاید اما دیگران به او بی‌توجهی کرده و مسجد را ترک کنند ، اگر در بحث قیامت باشد، قیامت که روز وانفسا است و هر کس به حال خود رسیدگی می‌کند و نمی‌تواند به کسی توجه کند ، تنها کسی که در روز وانفسا به دیگران توجه می‌کند خداوند می‌باشد.

بدترین ویژگی روز قیامت

بدترین ویژگی قیامت بی‌توجهی بوده و اینکه امیرالمومنین می‌فرماید اگر مرا به جهنم ببری «فَکَیْفَ أَصْبِرُ عَلَىٰ فِرَاقِکَ» ۴ کلام بسیار زیبایی است لذا بدترین عذاب‌ها در روز قیامت آن می‌باشد که خلود در آتش و عذاب یک طرف اینکه در عذاب آسانی و تخفیفی وجود ندارد، در طرف دیگر و در همه اطراف اینکه هیچ کسی به انسان توجه نکند.

لطافت خداوند در بیان عذاب

بنابراین خداوند متعال فرمود:«إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا وَ ماتُوا وَ هُمْ کُفَّارٌ» ۵یعنی  آن‌ها از نظر خداوند محروم می‌شوند که بدترین عذاب روز قیامت آن است که مورد نظر خداوند قرار گیرند ،«وَلَا هُمْ یُنْظَرُونَ» ۶ البته اینجا خداوند با لطافت بیان فرموده ، برخی اوقات یک پدری به خاطر خلاف پسرش به او بی‌اعتنایی کرده و روی خود را برمی‌گرداند اما در نهایت قصد دارد او را به‌گونه‌ای تنبیه کند تا تربیت گردد.

بدترین نوع عذاب در قیامت

خداوند تبارک و تعالی در اینجا می‌فرماید: «وَلَا هُمْ یُنْظَرُونَ» یعنی موردنظر عمیق قرار نمی‌گیرد ولی باز هم موردنظر خدا خواهد بود ولی بدترین عذاب برای انسان در روز قیامت، همان می‌باشد ، اگر در جهنم موردنظر حق تعالی قرار بگیرد، بتواند تحمل کند کما اینکه حضرت فرمود اگر من در جهنم قرار بگیرم، به تو زجر و ناله می‌کنم!

نوع عذاب در قیامت

فرمود:«ضَجِیجَ مُؤَمِّل لِرَحْمَتِکَ» ۷ البته این مطلب را امیرالمومنین فرمودند و ما توانایی آن را نداریم لذا خلود در آتش یک طرف، جاودانگی و همیشگی و منقطع شدن و هیچ گونه آسانی برای انسان در این عذاب نبودن، طرف دیگر اینکه فرد مورد نظر خداوند قرار نمی‌گیرد‌.

مصادیق دنیوی بی اعتنایی

این موارد در همین دنیا برای ما محسوس هستند که اگر در یک جمع و جلسه‌ای برویم و دیگران از ما روی‌گردان باشند و به ما توجهی نکنند برای ما بدترین عذاب خواهد بود ، پیرامون روز قیامت گفتیم که اگر کسی با این توصیف وارد محشر شد، «وَلَا هُمْ یُنْظَرُونَ» برای او بدترین عذاب می‌باشد.

اثر اهدای هدیه به همسر

نکته جالب این است که انسان مورد توجه قرار می‌گیرد ، غالب موارد انسان هر کاری انجام می‌دهد قصد دارد تا به واسطه مورد توجه قرار بگیرد؛ اگر فرد مناسبی باشیم علاقه‌مند هستیم که مورد توجه خدا قرار بگیریم لذا شما یک هدیه‌ای برای همسر خود تهیه می‌کنید اگر آن را بردید و او استقبال و تشکر کرد، شما تشویق می‌شوید.

آسیب‌های جدی بی‌توجهی در همسران

اگر همسران از یکدیگر توجه نبینند، آسیب‌های جدی متوجه رابطه آن‌ها بوده و شاید به خودکشی ختم شود ، اگر دیگران به زحمات ما یا سایر افراد توجه نکنند و اهمیتی ندهند موجب دلسردی و ناامیدی خواهد شد اما مهم آن است که ما بفهمیم اگر در روز قیامت به این وصف وارد شدیم، «إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا وَ ماتُوا وَ هُمْ کُفَّارٌ» ۸ یکی از مواردی که شامل ما می‌شود، «وَلَا هُمْ یُنْظَرُونَ» است.

روش حفظ پویایی با توجه

در قیامت هیچ اعتنایی به ما نمی‌شود ، اگر آیت اللهی در حوزه فقط درس بگوید و دیگران فقط مستمع باشد، پویایی و لعاب آموزش ازبین می‌رود ، اگر کسی دقت داشته باشد بدترین عذاب در روز قیامت آن می‌باشد که «وَلَا هُمْ یُنْظَرُونَ» از نظر بیفتد و کسی به او اعتنا نکند.

توجه خداوند به انسان در قیامت

همه خلق آن زمان که در محشر آمده‌اند، وانفسا بوده و به خود مشغول هستند ، خدایی که مالک آن روز است باید انسان را مورد توجه قرار دهد اما کسانی که به وصف کفر می‌میرند آن‌ها مورد توجه قرار نمی‌گیرند بنابراین دائما باید در این آتش بسوزند و عذاب بکشند و عذاب قطع نمی‌شود و موردنظر نیز قرار نمی‌گیرند.

منابع

۱_سوره بقره آیه ۱۶۲

۲_ بحارالانوار ج ۷۲ ص ۱۶۴

۳_سوره بقره آیه ۱۶۱

۴_فرازی از دعای کمیل

۵_سوره بقره آیه ۱۶۱

۶_سوره بقره آیه ۱۶۲

۷_فرازی از دعای کمیل

۸_ سوره بقره آیه ۱۶۱