آن جماعت را روزگار سپرى شد؛ براى ایشان است آنچه به دست آورده اند؛ و براى شماست آنچه به دست آورده اید؛ و از آنچه آنان مى کرده اند، شما بازخواست نخواهید شد. (۱۴۱) به زودى مردم کم خرد خواهند گفت: «چه چیز آنان را از قبله اى که بر آن بودند روی گردان کرد؟» بگو: «مشرق و مغرب از آن خداست؛ هر که را خواهد به راه راست هدایت مى کند.» (۱۴۲) و همان گونه [که شما را به راه راست هدایت کردیم] شما را امتى میانه [ومعتدل و پیراسته از افراط و تفریط] قرار دادیم تا [در ایمان، عمل، درستى و راستى] بر مردم گواه باشید و پیامبر هم گواه بر شما باشد. و ما قبلهاى را که بر آن بودى فقط به خاطر این قرار دادیم تا کسانى که از پیامبر پیروى مىکنند از کسانى که از اسلام و اطاعت پیامبر برمىگردند [و متعصبانه به قبله پیش از کعبه مىمانند] معلوم و مشخص کنیم؛ گر چه این حکم جز بر کسانى که خدا هدایتشان کرده گران و دشوار بود. و خدا بر آن نیست که ایمان شما را تباه کند؛ زیرا خدا به همه مردم رئوف و مهربان است. (۱۴۳) ما گردانیدن رویت را در [جهت] آسمان [چون کسى که به انتظار مطلبى باشد] مىبینیم؛ پس یقیناً تو را به سوى قبلهاى که آن را بپسندى برمى گردانیم؛ پس رویت را به سوى مسجد الحرام گردان؛ و [شما اى مسلمانان!] هر جا که باشید، روى خود را به سوى آن برگردانید. و مسلماً اهل کتاب مىدانند که این تغییر قبله [از بیت المقدس به کعبه] از سوى پروردگارشان [کارى] درست و حق است؛ [زیرا در تورات و انجیلشان خواندهاند که پیامبر اسلام به دو قبله نماز خواهد خواند] و خدا از آنچه [بر ضد پیامبر و مؤمنان] انجام مىدهند، بىخبر نیست. (۱۴۴)
تفسیر سوره مبارکه بقره – آیه ۱۴۴
تغییر قبله ى مسلمانان و بهانه جویى مخالفان و اسرار این تغییر قبله
آن جماعت را روزگار سپرى شد؛ براى ایشان است آنچه به دست آورده اند؛ و براى شماست آنچه به دست آورده اید؛ و از آنچه آنان مى کرده اند، شما بازخواست نخواهید شد. (۱۴۱) به زودى مردم کم خرد خواهند گفت: «چه چیز آنان را از قبله اى که بر آن بودند روی گردان کرد؟» بگو: «مشرق و مغرب از آن خداست؛ هر که را خواهد به راه راست هدایت مى کند.» (۱۴۲) و همان گونه [که شما را به راه راست هدایت کردیم] شما را امتى میانه [ومعتدل و پیراسته از افراط و تفریط] قرار دادیم تا [در ایمان، عمل، درستى و راستى] بر مردم گواه باشید و پیامبر هم گواه بر شما باشد. و ما قبلهاى را که بر آن بودى فقط به خاطر این قرار دادیم تا کسانى که از پیامبر پیروى مىکنند از کسانى که از اسلام و اطاعت پیامبر برمىگردند [و متعصبانه به قبله پیش از کعبه مىمانند] معلوم و مشخص کنیم؛ گر چه این حکم جز بر کسانى که خدا هدایتشان کرده گران و دشوار بود. و خدا بر آن نیست که ایمان شما را تباه کند؛ زیرا خدا به همه مردم رئوف و مهربان است. (۱۴۳) ما گردانیدن رویت را در [جهت] آسمان [چون کسى که به انتظار مطلبى باشد] مىبینیم؛ پس یقیناً تو را به سوى قبلهاى که آن را بپسندى برمى گردانیم؛ پس رویت را به سوى مسجد الحرام گردان؛ و [شما اى مسلمانان!] هر جا که باشید، روى خود را به سوى آن برگردانید. و مسلماً اهل کتاب مىدانند که این تغییر قبله [از بیت المقدس به کعبه] از سوى پروردگارشان [کارى] درست و حق است؛ [زیرا در تورات و انجیلشان خواندهاند که پیامبر اسلام به دو قبله نماز خواهد خواند] و خدا از آنچه [بر ضد پیامبر و مؤمنان] انجام مىدهند، بىخبر نیست. (۱۴۴)
در آیه ۱۴۴ از سوره مبارکه بقره بحث تعویض ، انقلاب یا تحویل قبله از بیت المقدس به بیت الله الحرام یا شطر بیت الله الحرام مطرح شده است. نکات فقهی در این آیه را اگر دقت کنید، فَوَلِّ وَجْهَکَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ می‌باشد که این شطر به معنای بعض است و از کلمه شطر معلوم می‌گردد که مراد از قبله چه چیزی است و کعبه حاصل می‌شود.
حکم نماز در بیت‌الله الحرام
برخی از قسمت‌های بیت الله الحرام، کعبه می‌باشد و باقی آن جزءکعبه محسوب نمی‌شود ،آنچه که مسلم است، کعبه قبله‌گاه می‌باشد؛ نتیجه آن در کجا حاصل خواهد شد؟ از راه دور تفاوت چندانی ندارد اما کسی که بخواهد در خود بیت الله الحرام، نماز اقامه کند، اگر کل بیت الله الحرام را قبله در نظر بگیرد، هرجای بیت الله الحرام و به هر سمتی که بخواهد می‌تواند نماز بخواند.
حکم نماز در خود کعبه
کما اینکه اکنون در خانه و در خود کعبه به هر طرفی که بخواهید شما می‌توانید نماز بخوانید ، یعنی اگر کسی در خود کعبه و خانه خدا قرار گرفت، به هر سمتی بخواهد نماز بخواند تفاوتی ندارد.
بررسی معنای شطر کعبه
بنابراین آنچه که در اینجا مسلم است بحث قبله می‌باشد که از کلمه شطر و از لحاظ احکام فقهی آن مکه نیست یعنی حرم محسوب نمی‌شود و فقط کعبه خواهد بود ، کعبه مطاف دارد و قبله‌گاه اصلی به شمار می‌رود ، لذا اگر کسی از نظر فرعی بخواهد در حال مطاف، دیواره کعبه را لمس نماید و به مُستجار وارد شود، گفته می‌شود که صحیح نیست چرا؟ چون همه این‌ها جزئی از کعبه هستند.
احکام فرعی فقهی در قبله
حتی قسمت حجر را جزء کعبه می‌دانند و معروف و مشهور بر این است که باید جزء مطاف باشد ،یعنی باید اطراف آن طواف نمود ،این موارد احکام فرعی فقهی بودند که در این آیه به چشم می‌خوردند و لازم بود ذکر گردد.
تعیین قبله در همه نقاط زمین
نکته‌ای که وجود دارد در اینکه «فَوَلِّ وَجْهَکَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ حَیْثُ ما کُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَکُمْ شَطْرَهُ» ۲ یعنی تمام نقاط زمین ادنی و اقصی همه را شامل می‌شود ، ما این موارد را باید به چه صورتی فرض کنیم؟ در اینجا مرحوم طیب اصفهانی به این صورت می‌فرماید: شما یک خطی را فرض کرده و آن را ترسیم نمایید به طوری که خطی که ما ترسیم می‌کنیم، به کعبه بخورد.
ترسیم یک خط فرضی تا قبله
هر کس این خط را برای نماز خواندنش قبله قرار دهد، مشکل قبله او برطرف خواهد شد ، اینکه افراد حساس باشند که به نقطه اصلی کعبه نماز بخوانند ولو از ایران یا کشور عراق، چنین کاری لازم نیست بلکه اگر درجه‌ای را شما رعایت کنید، کفایت خواهد کرد وگرنه اگر اینگونه باشد و شما نخواهید از مسافت دور رعایت کنید ، اگر یک درجه اختلاف داشته باشید تا کعبه فرسنگ‌ها فاصله ایجاد خواهد شد.
اهمیت توجه به خط فرضی
این هم نکته دیگری که باید در نظر بگیریم که باید خطی را ترسیم کنیم که به سمت کعبه باشد که توجه به آن موجب توجه به سمت قبله شما باشد.
