از صبر و نماز یارى بخواهید، و یقیناً این کار جز بر فروتنان، گران و دشوار است. (۴۵) آنان که یقین دارند [در نهایت] دیدار کننده پروردگارشان خواهند بود، و قطعاً به سوى او بازمىگردند. (۴۶) اى بنىاسرائیل! نعمت هاى مرا که به شما عطا کردم و اینکه شما را بر جهانیانِ [زمانِ خودتان] برترى دادم، یاد کنید، (۴۷)
از صبر و نماز یارى بخواهید، و یقیناً این کار جز بر فروتنان، گران و دشوار است. (۴۵) آنان که یقین دارند [در نهایت] دیدار کننده پروردگارشان خواهند بود، و قطعاً به سوى او بازمىگردند. (۴۶) اى بنىاسرائیل! نعمت هاى مرا که به شما عطا کردم و اینکه شما را بر جهانیانِ [زمانِ خودتان] برترى دادم، یاد کنید، (۴۷)
در ذیل آیه شریفه چهل و هشتم سوره مبارکه بقره نسبت به توصیف روز قیامت چهار وصف را بیان فرموده اند :
توصیف اول :
که در آیه فرموده است «لَا تَجْزِی نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَیْئًا» کفایت نمی کند و مکافات نمی شود هیچ کسی از دیگری و عملی که از انسان سر میزند یا بالمباشره می باشد یا بالتسبب یا بالرضا که این مطلب را هم بیان کردیم و نکاتی را پیرامون آن گفتیم .
آثار ظلم و غیبت
بحث این می باشد که آن روایاتی که در مورد قیامت است و می فرماید «کسی که غیبت کرده است از فردی روز قیامت اعمال خوب او را به مغتاب می دهند یا کسی که ظالم است روز قیامت اعمال خوب او را به مظلوم می دهند» این روایات منافاتی با بحث شفاعت ندارد چون که آنچه که باعث شده است اعمال خوب آن ظالم و غیبت کننده برود در پرونده مغتاب و مظلوم ،خود شخص می باشد نه اینکه بخواهیم بگوییم منافات دارد لذا در آیه آمده «لَا تَجْزِی نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ» هیچ کسی نمیتواند پاداش خود را از دیگری بگیرد یا مکافات دیگری را تحمل کند ،این مطلب منافاتی ندارد و وجه جمع این دو موضوع مشکل نیست لذا اثر ظلم و غیبت می باشد چون ظلم و غیبت کرده است خودش خواسته کانَّه پذیرفته است هنگام ارتکاب پس اثر ظلم این است که اگر اعمال خوب و نیکی دارد آن ظالم می رود در پرونده مظلوم و اثر غیبت این است که کار خوب و نیکی را داشته باشد در این دنیا میرود در پرونده مغتاب اما اگر اعمال خوب و نیک نداشته باشد ،اعمال بد ، سیئه و معصیت های مغتاب می رود در پرونده غیبت کننده یا می رود در پرونده آن کسی که ظلم کرده است .
توصیف دوم :
در ادامه آیه می فرماید «لَا یُقْبَلُ مِنْهَا شَفَاعَهٌ» و روز قیامت یکی از خصوصیاتی که دارد این می باشد که هیچ شفاعتی از هیچ کسی قبول نمی شود .
اقسام شفاعت
شفاعتی که در اینجا آمده به دو دسته تقسیم می شود :
دسته اول :
آن شفاعتی که مطلقا نفی می شود و آنچه که از ظاهر آیه فهمیده می شود همین شفاعت است .
دسته دوم :
دسته ای از آیات و آنچه که در قران می باشد این است که ،آن شفاعتی قبول نمی شود که مقید به اذن الله نباشد اما اگر به اذن خدا شد و رضایت خدا در آن شفاعت بود ،آن شفاعت جایز می باشد مثل آیه ای که فرمود :«مَنْ ذَا الَّذِی یَشْفَعُ عِنْدَهُٓ إِلَّا بِإِذْنِهِ»۲ یعنی آن شفاعتی که مقبول می باشد ، به اذن پروردگار می باشد یا در آیه دیگر خداوند متعال فرموده:«یَعْلَمُ مَا بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلَا یَشْفَعُونَ إِلَّا لِمَنِ ارْتَضَىٰ وَهُمْ مِنْ خَشْیَتِهِ مُشْفِقُونَ»۳
پس آنچه که مسلم می باشد این است که شفاعت قبول می شود اما به اذن پروردگار اما اگر اذن پروردگار نباشد یعنی صاحب آن روز که الله تبارک و تعالی می باشد ، اجازه ندهد هیچ شفاعتی قبول نمی شود .
معنای شفاعت
در لسان العرب استعمالات شفاعت را ذکر کرده که دوازده مورد می باشد کلمه «شین، فاء ،عین» که استعمال شده است را معنا کرده اند و مورد استعمال های آن را بیان کرده اند که به اختصار بنده ذکر میکنم برای آشنایی مختصر.
معنای اول :
«الشفع خلاف الوتر» شفع بر خلاف وتر می باشد ،وتر یعنی آن چیزی که لنگ و ناقص می باشد ولی شفع یعنی چیزی که جفت می باشد .
معنای دوم :
«الشفیع من الاعداد» ،شفیع را از اعداد شمرده اند لذا به اعداد زوجشفیع گویند .
معنای سوم :
«معناه ان یحسب الشخص اثنین لضعف بصره» یکی را دوتا می بیند این شخص را هم شافع گویند ،لذا شخصی که چشم هایش یک شیء را دو تا ببیند تار می باشد پس به او شفیع گویند چون دو تا می‌بیند ،جمع هم در اینجا به معنای شفاع می باشد .
معنای چهارم :
«الوتر هو الله و الشفع خلقه» وتر خداوند می باشد که بی همتا است و یکی می باشد و خلق خداوند که به دنبال او خلق شده اند ،که او واجب الوجود می باشد و همه ی خلق او ممکن الوجود هستند بنابراین به خلق ،شفع گفته می شود .
معنای پنجم :
«الوتر ادمٌ الشفع بزوجته» به حضرت ادم وتر گویند و به زوجه اش شفع می گویند چون آنچه که جفت شد با حضرت آدم ،حضرت حوا بود و جفت شده با همسرش .
معنای ششم :
« ناقه ای که فرزند دارد » زیرا به دنبال خودش بچه و فرزند می آورد .
معنای هفتم :
« و شاه شفوع و شافع ،شفعها لولدها » به خاطر اینکه بچه دارد گوسفند به آن هم شافع گویند .
معنای هشتم :
هر چیزی که زیاده داشته باشد شفیع و شافع گویند که حق شفعه هم از همین موضوع گرفته شده است که مثلا اگر بنده شریک مشاعی داشته باشم اگر خواستم آن مال را بفروشم شریک بنده حق شفعه دارند و بنده حق فروش به غیر را بدون اذن شریک ندارم لذا اگر فروختم شریک بنده می تواند به سبب حق شفعه ای که دارد می تواند معامله را فسخ نماید و به همان نرخ یا بالاتر از بنده بخرد و در بیان دیگر أیضاً گفته اند چیزی که زیاده می باشد قابل تقسیم است لذا گفته اند «الشفه ای الزیاده» پس آن چیزی که زیاد می باشد و تعداد دارد ،قابلیت تقسیم دارد و هر چیزی که قابلیت تعدد دارد .
معنای نهم :
شخصی نزد حاکم یا انسان بزرگی جایگاهی داشته باشد ،ایشان می تواند شفیع باشد و شما را با حاکم جفت می کند که به نفع شما تمام شود و از همین معنا ریشه شفاعت درست میشود برای ما و بحث اینکه قرآن کریم می فرماید «وَلَا یُقْبَلُ مِنْهَا شَفَاعَهٌ» اینکه شخصی را نزد خداوند بیاورند که کار او را درست کنند و شفیع شوند و نگذارند جهنم برود و امثال این مسائل از همین باب و معنا می باشد البته اگر در دنیا اگر کسی انسان خوبی باشد و کار خوبی هم انجام دهد همین که او را نزد حاکم و سلطان ببرند تا با او جفت شود و تقسیم ، مزد و اجرت او پرداخت شود و به کار گرفته شود ، شغل و صنعت او ،به این شخص واسطه گر هم شفیع میگویند بنابر این روز قیامت کسانی که میتوانند بندگان را شفاعت کنند می آیند و آنچه که ما کمبود داریم از جهت اینکه وصل به الله شویم و لقاء حق را داشته باشیم و مقاماتی در نزد او داشته باشیم و بهشتی شویم ،جهنم نرویم را آنها درست میکنند لذا حق شفاعت دارند و حق این را دارند که ما را برسانند به خداوند و نزد خداوند مقداری به قول معروف پارتی بازی کنند .
تناسب شفاعت شونده و شفیع
بنابر این کسی که در پیشگاه حضرت حق مقام عالی دارد او می تواند ما را به خداوند وصل کند به جهت اینکه از نظر صالحیت و قابلیت ما کمبود داریم البته ما باید زیر بنای صالحیت را داشته باشیم یعنی مناسبهٌ مایی را باید داشته باشیم تا آنکه ان شفیع بتواند شفاعت کند به قول روایت معروف «با شکل آدم و انسان محشور شویم یعنی اعمال ما جوری باشد که مجسم به انسان شویم در روز قیامت آن وقت حضرت رسول اکرم صلوات الله علیه فرمودند ما شما را شفاعت می کنیم» ولی شفاعت کردن بدون اینکه تناسبی بین ما و و خداوند نباشد و تناسب و صلاحیتی ایجاد نکرده باشیم ،صلاحیت نداریم و شفاعت هیچ کس دیگر را در مورد ما نمی پذیرند و روز قیامت هم شفاعت مورد قبول قرار نمی گیرد.
شفاعت در دنیا
در همین دنیا هم اگر کسی را بخواهند وصل کنند به بزرگی که از نظر مالی ،مقامی و علمی دارای مقام و مرتبه می باشد باید صلاحیت در وجود آن شخص وجود داشته باشد بدون صلاحیت و تناسب بین این دو نمی توانند وصل شوند .
نتیجه
پس آنچه که مسلم میباشد در شفاعت این است که اول باید آن کسی که مورد شفاعت قرار می گیرد ، یک مناسبتی با کسی که قرار است برای او و نزدش شفاعت بشود ، صلاحیتی باشد آن وقت کسی را خداوند روز قیامت اذن می دهد که اولا خودش تناسب و ارتباط داشتنش با حضرت حق کامل باشد دوم آن کسی را می تواند شفاعت کند که مناسبتی بین آنها باشد ،و اگر مناسبتی نباشد نمی تواند لذا اینکه آیاتی وجود دارد که کلا رد کرده و مطلق شفاعت را نفی می کند از این جهت می باشد و مسلم جمع این آیات با روایات شفاعت هیچ مشکلی ندارد که شفاعت مطلقا نیست الا به اذن صاحب آن روز ،که صاحب روز قیامت خداوند می باشد و کسانی که قابلیت هایی در وجود خودشان ایجاد می کنند به وسیله ائمه علیهم السلام و بزرگان اولیاء خداوند نزد حضرت حق شفاعت شوند.
