ترجمه تفسیرالمیزان (مکارم شیرازی) جلد ۱

• مشخصات کتاب
• مقدمه
  • سیره تفسیری استاد علامه طباطبائی (قده)
  • شناخت قرآن
  • تفسیر قرآن
  • تفسیر قرآن به قرآن
  • ضرب قرآن به قرآن
  • ویژگیهای تفسیری مرحوم استاد علامه طباطبائی
  • آیا توحیدی یا غرر آیات
  • ویژگیهای اخلاقی و تعلیمی مرحوم علامه طباطبائی «قدس سره»
  • مقدمه مترجم در چاپ دوم
  • مقدّمه مترجم در چاپ اوّل
• مقدمه مؤلف (در توضیح روش تفسیری کتاب)
  • اشاره
  • معنی تفسیر و تاریخچه آن
  • روش تفسیری طبقات اول و دوم مفسرین و بیان علل اختلاف روش اهل علم در تفسیر قرآن پس از رسول خدا (صلی الله علیه و آله)
  • روش تفسیری محدثین و انتقاد آن
  • اشاره به روش متکلمین در تفسیر قرآن و بیان فرق بین تفسیر و تطبیق
  • روش فلاسفه مشاء و اشراقی و متصوفه در تفسیر قرآن و رد بر آنها
  • وضع تفسیر در قرن حاضر و پیدایش روش تفسیر قرآن بر مبنای علوم طبیعی و اجتماعی
  • نظر مسلمان نماهای پیرو این روش درباره روایات
  • روش اینها نیز تطبیق است نه تفسیر
  • نقص و انحراف مشترک تمام مسلک های تفسیری یاد شده و لازمه این نقص
  • مفاهیم آیات قرآنی بدون ابهام و اغلاق است و منشا اختلافات، اختلاف در مصادیق است
  • توضیح و تحقیق درباره علت سبقت معانی مادی کلمات وضع شده به ذهن
  • دلالت الفاظ موضوعه با تغییر شکل موضوع له تغییر نمی یابد
  • جمود مقلدین از اصحاب حدیث به ظواهر آیات و رد بر آنها
  • دو راهی استفاده از علم برای درک حقائق قرآن و جمود به ظواهر آن
  • دو روش برای فهم حقائق قرآن از راه ابحاث علمی و روش مقبول از این دو
  • طریقه ای که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و ائمه اهل البیت (علیه السلام) در تفسیر قرآن سلوک کرده اند
  • پیروی ما از روش آنان و ذکر جهات و محورهای مورد بحث در این تفسیر
• ۱- سوره حمد
  • اشاره
  • سوره الفاتحه (۱): آیات ۱ تا ۵
    • اشاره
    • ترجمه آیات:
    • بیان سبب ابتداء به” بسم اللَّه”
      • اشاره
      • آغاز نمودن اعمال و گفتار با نام خدا ادب است و عمل را خدایی و نیک فرجام می کند
      • غرض از سراسر قرآن یک امر است و آن هدایت، این یک امر با نام خدا آغاز شده
      • علت ابتداء هر سوره با بسم اللَّه
      • معنی و موارد استعمال لفظ” اسم”
      • توضیح لفظ جلاله” اللَّه”
      • معنی رحمن و رحیم و فرق آن دو
      • معنی حمد و فرق آن با مدح
      • استشهاد بر اینکه جنس حمد و همه حمد از آن خدا است
      • بیان اینکه خدا از حمد حامدان منزه است و دلیل آن
      • معنی رب” مالک مدبر”
      • معنی مالکیت و تقسیم آن به حقیقی و اعتباری
      • مالکیت خدا حقیقی است و ملک حقیقی جدا از تدبیر متصور نیست
      • معنی” عالمین”
      • فرق بین مالک و ملک و اینکه قرائت” ملک یوم الدین” بنظر بهتر می رسد
    • بحث روایتی شاهد احادیثی در باره معنی بسم اللَّه و جزء قرآن بودن آن و معنی رحمن و رحیم و حمد خدا …)
    • بحث فلسفی بیان عقلی اینکه هر ثناء و حمدی به حمد خدا منتهی می شود
    • بیان
      • اشاره
      • فرق بین عبودیت عبد در برابر مولی و عبودیت بندگان نسبت به خدا
      • وجه تقدم مفعول در” إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعِینُ”
      • شرائط کمال عبادت و اوصاف عبادت حقیقی
  • سوره الفاتحه (۱): آیات ۶ تا ۷
    • اشاره
    • ترجمه آیات:
    • بیان
      • معنی صراط
      • چند مقدمه برای توضیح و تفسیر آیه” اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ”
      • راه بسوی خدا دو گونه است: دور و نزدیک
      • تقسیم دیگری برای راه بسوی خدا
      • سبیل مؤمنین نیز تقسیمات و درجاتی دارد
      • ضلالت، شراک و ظلم در خارج یک مصداق دارند
      • موارد استعمال صراط و سبیل در قرآن و فرق آن دو
      • مثل صراط مستقیم نسبت به سبیل های خدا مثل روح است نسبت به بدن
      • معنی صراط مستقیم با نتیجه گیری از مقدمات ذکر شده و با توجه به معنی کلمه” مستقیم”
      • پنج نکته در باره صراط مستقیم
      • تحقیق در باره معنی هدایت در” اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ”
      • آیا طلب هدایت توسط نماز گزار تحصیل حاصل نیست؟
      • پاسخ عجیب برخی مفسرین و اشکال وارد بر آنان
    • بحث روایتی (شامل روایاتی در ذیل آیات گذشته)
      • اقسام عبادت
      • معنی” اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ” و پاسخ ضمنی به شبهه تحصیل حاصل
      • مراد از” الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ”
      • روایتی از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در باره سوره حمد و فضیلت آن
      • بیان ویژگی های سوره حمد و مقایسه آن با آنچه مسیحیان در نماز می خوانند
      • سخن عجیب گوستاولوبون
    • بحث روایتی دیگر
      • چند روایت درباره مراد از” صراط مستقیم”
      • توضیح اصطلاح” جری” یعنی تطبیق کلی بر مصداق بارز
• (۲)سوره بقره مشتمل بر دویست و هشتاد و شش آیه (۲۸۶)
  • سوره البقره (۲): آیات ۱ تا ۵
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان قسمت های عمده حقائق بیان شده در این سوره مبارکه
      • اشاره
      • متقین دارای دو هدایتند هم چنان که کفار و منافقین در دو ضلالت می باشند
      • هدایت اول متقین از سلامت فطرت و هدایت دوم از ناحیه قرآن و فرع بر هدایت اول است
      • معنی ایمان
      • اشاره به مراتب ایمان
      • معنی غیب و ایمان به غیب
      • وجه تعبیر به” ایقان” در” وَ بِالْآخِرَهِ هُمْ یُوقِنُونَ”
    • بحث روایتی (شامل دو روایت در باره غیب و انفاق در آیه کریمه)
    • بحث فلسفی (پیرامون اعتماد به غیر ادراکات حسی و پاسخ به دانشمندان حس گرا)
    • بحث فلسفی دیگر (در اثبات وجود علم و رد بر سوفسطائیان و شکاکان)
      • اشاره
      • شبهه مادیون در وجود علم و رد بر آنها و اثبات تجرد و غیر مادی بودن علم و ادراک
  • سوره البقره (۲): آیات ۶ تا ۷
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان
      • اشاره
      • مراد از” الذین کفروا” کدام دسته از کفارند؟
    • بحث روایتی (شامل روایتی از امام صادق (علیه السلام) در باره وجود کفر)
  • سوره البقره (۲): آیات ۸ تا ۲۰
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان
      • اشاره
      • دو مثل در شرح وضع و حال منافقین
  • سوره البقره (۲): آیات ۲۱ تا ۲۵
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان
      • اشاره
      • اعجاز و ماهیت آن
      • اعجاز قرآن
      • اعجاز قرآن فقط از نظر اسلوب کلام یا جهتی دیگر از جهات، به تنهایی نیست
      • عمومیت اعجاز قرآن برای تمامی افراد انس و جن
      • تحدی قرآن به علم
      • تحدی به کسی که قرآن بر وی نازل شده
      • تحدی قرآن کریم به خبرهایی که از غیب داده
      • تحدی قرآن به اینکه اختلافی در آن نیست
      • اشکال بر ادعای عدم اختلاف در قرآن و پاسخ آن
      • رفع شبهه در باره نسخ که در قرآن صورت گرفته
      • تحدی قرآن به بلاغت
      • نمونه هایی از معارضاتی که با قرآن شده
      • دو شبهه پیرامون اعجاز بلاغت قرآن
      • اعتقاد به” صرف” درباره معجزه بودن قرآن
      • نادرستی اعتقاد به صرف
      • پاسخ به دو شبهه یاد شده و توضیح اینکه چگونه بلاغت قرآن معجزه است
      • حق یکی است و چون قرآن حق است میان اجزاء آن اختلاف نیست
      • معجزه در قرآن بچه معنا است؟ و چه چیز حقیقت آن را تفسیر می کند؟
      • اثبات بی پایگی سخنان عالم نمایانی که در صدد تاویل آیات داله بر وقوع معجزه، بر آمده اند در چند فصل
        • اشاره
        • ۱- قرآن قانون علیت عمومی را می پذیرد
        • ۲- قرآن حوادث خارق عادت را می پذیرد
          • اشاره
          • دو فرق بین وقایع عادی و معجزه خارق عادت
          • کارهای خارق العاده و توجیه علماء روانکاو از آنها
          • معجزه و خوارق عادات نیز مستند به علل و اسباب هستند
        • ۳- قرآن در عین اینکه حوادث مادی را بعلل مادی نسبت میدهد بخدا هم منسوب میدارد
        • ۴- قرآن کریم برای نفوس انبیاء تاثیری در معجزات قائل است
        • ۵- قرآن کریم همانطور که معجزات را بنفوس انبیاء نسبت میدهد،
          • اشاره
          • بیان اینکه اراده و فعل انسان موقوف به اراده و فعل خدا است
        • ۶- قرآن معجزه را به سببی نسبت میدهد که هرگز مغلوب نمیشود،
          • اشاره
          • تفاوت بین سحر و معجزات و کرامات
          • اشکال بر حجیت معجزه
          • بیان جهت اعجاز معجزات و پاسخ به اشکال مذکور
        • ۷- قرآن کریم معجزه را برهان بر حقانیت رسالت میداند، نه دلیلی عامیانه.
          • اشاره
          • دو نوع عکس العمل مردم در انکار دعوی انبیاء (علیه السلام)
          • در خواست معجزه بعنوان حجت و شاهد از انبیاء برای پذیرش دعوت آنها
          • انحراف جمعی از اهل علم معاصر با تفسیر مادی حقائق دینی و از آن جمله معجزه
    • بیان آیات
      • توضیح” فاتقوا النار التی وقودها الناس و الحجاره …”
    • بحث روایتی (شامل یک روایت در باره” ازدواج مطهره”)
  • سوره البقره (۲): آیات ۲۶ تا ۲۷
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان
      • اشاره
      • یک مرحله از ضلالت و کوری از باب مجازات زشت کاری و فسق آدمی است
      • پاره ای از احوال و اوصاف دو طائفه” هدایت شدگان و گمراهان”
      • حیات و زندگی سه گانه انسان و تاثر زندگی متاخر از زندگی متقدم
      • استشهاد به چند آیه برای اثبات تبعیت حکم حیات اخروی از حیات دنیوی
      • معنی فسق
    • بحثی پیرامون مسئله معروف جبر و تفویض
      • اشاره
      • مالکیت مطلقه خداوند
      • معیارها و اساس قوانین عقلایی معیار و اساس احکام و قوانین شرعی است
      • روش عقلاء در قانونگذاری
      • اگر خدای سبحان بندگان را به اطاعت یا معصیت مجبور کرده باشد …
      • اضلال منسوب به خدا، اضلال بعنوان مجازات است
      • تفویض نیز با تشریع سازگار نیست
    • بحث روایتی (پیرامون روایات قضا و قدر و امر بین الامرین)
      • اشاره
      • توضیح و تحقیق در زمینه قضا و قدر و جبر و تفویض
      • کیفیت تعلق اراده الهیه بر افعال انسانها
      • عقیده معتزله در تفویض، و ذکر مثالی برای روشن شدن” امر بین الامین”
      • خلقت و حسن متلازمند و آنچه عمل را گناه می کند امری است عدمی
      • طرق عدیده استدلال بر رد جبر و تفویض در روایات و اخبار
    • بحث فلسفی
      • اشاره
      • فعل اضطراری و فعل ارادی
      • تقسیم فعل ارادی به اختیاری و اجباری
      • استدلال بر رد جبر و تفویض از طریق برهان علیت
      • رد نظر فلاسفه مادی که جبر را به تمام نظام طبیعی راه داده اند
  • سوره البقره (۲): آیات ۲۸ تا ۲۹
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان
      • اشاره
      • مراد از دو مرگ و دو حیات
      • صراط انسان در مسیر وجودش و وسعت شعاع عمل او در عالم
      • مبدأ حیات دنیوی انسان
      • دو طریق سعادت و شقاوت در مسیر رجعت بسوی خدا
  • سوره البقره (۲): آیات ۳۰ تا ۳۳
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان
      • اشاره
      • سؤال ملائکه از خداوند در باره استخلاف انسان
      • عمومیت خلافت انسان و اینکه منظور از خلاف در آیه جانشینی خدا در زمین است
      • نداشتن ملائکه شایستگی خلافت را
      • مراد از علم به اسماء و اینکه مسمیات، حقائق و موجودات خارجی و دارای حیات و علم بوده اند
      • ابلیس قبل از بوجود آمدن صحنه خلقت آدم کافر بوده
    • بحث روایتی (شامل روایاتی در باره قصه آدم” علیه السلام”)
  • سوره البقره (۲): آیه ۳۴
    • اشاره
    • ترجمه آیه
    • بیان
      • دو وجه در معنی” وَ ما کُنْتُمْ تَکْتُمُونَ”
      • حکم سجده برای غیر خدا
      • سجده عبادت ذاتی نیست
        • اشاره
        • بحث روایتی (شامل روایاتی در باره قصه خلقت آدم و سجده ملائکه و اباء ابلیس …)
      • سوره البقره (۲): آیات ۳۵ تا ۳۹
        • اشاره
        • ترجمه آیات
        • بیان
          • مواردی در قرآن که مساله بهشت آدم و داستان آن آمده
          • منظور اصلی از خلقت آدم سکونت در زمین بوده
          • علت بیرون شدن از بهشت
          • مراد از عهد خدا با آدم
          • نتیجه توجه به عهد خدا
          • نتیجه غفلت از عهد خدا
          • آدم و همسرش شیطان را میدیدند هم چنان که انبیاء (علیه السلام) او را می دیدند
          • ذریه آدم، در حکم با آدم شریکند
          • قصه اسکان آدم و همسرش در بهشت و هبوط آنها، مثلی است برای مجسم ساختن وضع انسان
      • توبه عبد بین دو توبه خدا واقع است
      • مگر پیامبر هم گناه می کند؟
      • مخالفت نهی ارشادی گناه نیست
      • معنی ظلم و عصیان و غوایت آدم
      • پس چرا آدم توبه کرد؟
    • بحث روایتی بهشت آدم بهشت دنیایی بوده
      • اشاره
      • ابلیس چگونه خود را به آدم و همسرش رساند؟
      • داستان آدم بنقل تورات
      • مگر بهشت مقام قرب و نزاهت نیست و مگر در باره بهشت نیامده که در آن لغو و گناه نیست؟ شیطان چگونه دو باره به بهشت راه یافت
      • درخت نهی شده چه درختی بود؟
      • روایاتی در باره قصه آدم در بهشت و هبوط او
  • سوره البقره (۲): آیات ۴۰ تا ۴۴
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان
  • سوره البقره (۲): آیات ۴۵ تا ۴۶
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان
      • استعانت به صبر و صلاه
      • وجه استعمال کلمه” ظن” در” الَّذِینَ یَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلاقُوا رَبِّهِمْ”
    • بحث روایتی (شامل روایاتی در باره استعانت از صبر و صلاه و مراد از صبر و …)
  • سوره البقره (۲): آیات ۴۷ تا ۴۸
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان
      • نظام زندگی دنیا بر اساس اسباب و وسائط و شفعاء می گردد
      • این توهم خرافی که نظام حیات اخروی نیز بر مبنای اسباب و مسببات مادی است
      • رد این خرافات و بیان قطع روابط و سنن دنیوی مانند واسطه گری در آخرت
      • اثبات شفاعت در دسته ای دیگر از آیات قرآن
      • طریق جمع بین دو دسته آیات
      • اثبات شفاعت برای غیر خدا، به اذن خدا نه مستقلا
      • چند فصل در باره شفاعت و متعلقات آن
        • ۱- شفاعت چیست؟ (تجزیه و تحلیل معنی شفاعت)
          • اشاره
          • شفاعت تکوینی و تشریعی
        • ۲-اشکالهایی که در مسئله شفاعت بنظر می رسد، و پاسخ از آنها
          • اشاره
          • اشکال اول مخالفت شفاعت با حکم اولی خداوند
          • اشکال دوم مخالفت شفاعت با سنت الهیه- نقض غرض- ترجیح بلا مرجح
          • اشکال سوم شفاعت مستلزم دگرگونی در علم و اراده خدا که محال است می باشد
          • اشکال چهارم اشکال چهارم: وعده شفاعت دادن باعث جرأت مردم بر معصیت می شود
          • اشکال پنجم اشکال پنجم: هیچیک از عقل و کتاب و سنت دلالت بر شفاعت نمی کنند
          • اشکال ششم قرآن کریم دلالت صریح بر رفع عقاب بوسیله شفاعت ندارد
          • اشکال هفتم آیات مربوط به شفاعت از متشابهات اند و باید مسکوت گذاشته شوند
        • ۳- شفاعت در باره چه کسانی جریان می یابد؟
        • ۴-شفاعت از چه کسانی صادر میشود؟
          • اقسام شفاعت و شفعاء
        • ۵- شفاعت به چه چیز تعلق می گیرد؟
        • ۶- شفاعت چه وقت فائده میبخشد؟
    • بحث روایتی (شامل روایاتی در باره شفاعت و شفعاء)
      • اشاره
      • امید بخش ترین آیه قرآن
      • معنی رضا در آیه کریمه” وَ لَسَوْفَ یُعْطِیکَ رَبُّکَ فَتَرْضی”
    • بحث فلسفی در بیان سعادت و شقاوت و رابطه اعمال با آنها و ترتب مجازات بر اعمال
    • بحث اجتماعی در باره حکومت و قانون و بررسی شفاعت از نظر اجتماعی
  • سوره البقره (۲): آیات ۴۹ تا ۶۱
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان توضیح و بیان آیات مربوط به بنی اسرائیل
  • سوره البقره (۲): آیه ۶۲
    • اشاره
    • ترجمه آیه
    • بیان
      • ایمان ظاهری و ایمان واقعی
    • بحث روایتی
    • بحث تاریخی (در باره صابئین ابو ریحان بیرونی در کتاب آثار باقیه خود
  • سوره البقره (۲): آیات ۶۳ تا ۷۴
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان
      • اشاره
      • بر داشتن کوه بمنظور اکراه مردم نبوده
      • نمی شود به خدا نسبت امید داد
      • نکاتی که باعث بیان داستان گاو بنی اسرائیل با اسلوب مخصوص شده
      • داستان گاو در تورات
    • بحث روایتی (شامل روایاتی در ذیل آیات گذشته و در باره داستان گاو بنی اسرائیل)
    • بحث فلسفی (در باره دو معجزه: زنده کردن مردگان و مسخ)
    • بحث علمی و اخلاقی (در باره رفتار و اخلاق بنی اسرائیل)
      • اشاره
      • در زندگی اجتماعی، انسان ناچار از تقلید است
  • سوره البقره (۲): آیات ۷۵ تا ۸۲
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان
      • اشاره
      • ریشه مادی عقائد یهود
    • بحث روایتی (شامل دو روایت در باره جمعی از یهود و مراد از سیئه)
  • سوره البقره (۲): آیات ۸۳ تا ۸۸
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان
    • بحث روایتی (شامل روایاتی در ذیل” وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً”)
  • سوره البقره (۲): آیات ۸۹ تا ۹۳
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان
      • بیان آیات، متضمن محاجه با یهود
    • بحث روایتی (شامل روایاتی در ذیل آیات گذشته)
      • توطن یهود در مدینه و اطراف آن و انکار و تکذیب آنها پیامبر (صلی الله علیه و آله) را
      • مناقشه بعضی از مفسرین در قسم دادن خدا به حق رسول اللَّه (صلی الله علیه و آله) و رد آن
  • سوره البقره (۲): آیات ۹۴ تا ۹۹
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان ادامه محاجه با یهود و اثبات دروغگویی آنان و ترسشان از مرگ
      • اشاره
      • ” بصیر” یعنی عالم به دیدنی ها
    • بحث روایتی (شامل روایتی در باره دشمنی یهود با جبرئیل)
      • اشاره
      • کیفیت خواب رسول اللَّه (صلی الله علیه و آله)
  • سوره البقره (۲): آیات ۱۰۰ تا ۱۰۱
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان
  • سوره البقره (۲): آیات ۱۰۲ تا ۱۰۳
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان
      • اختلاف عجیب مفسرین در تفسیر آیه ۱۰۲
      • تفسیر آیه از نظر ما
    • بحث روایتی (شامل روایاتی در ذیل آیه ۱۰۲ پیرامون سحر)
      • اشاره
      • ذکر چند روایت و بیان ضعف و سستی آنها
      • کلام در باب جعل حدیث و نظر بعضی مردم غرب زده و بعضی از اهل حدیث در باره روایات و راه تشخیص صحیح از سقیم
    • بحث فلسفی در باره تاثیر اراده در افعال خارق العاده، سحر، کهانت و احضار ارواح)
    • بحث علمی (درد در علوم عجائب و غرائب)
  • سوره البقره (۲): آیات ۱۰۴ تا ۱۰۵
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان
      • اشاره
      • مراد از” الذین آمنوا” در قرآن و تفاوت آن با” مؤمنین”
      • خطاب به” الذین آمنوا” تشریفی است و با عمومیت تکلیف منافات ندارد
      • معنی کلمه” راعنا” نزد یهود
      • مراد از” اهل الکتاب” در آیه ۱۰۵
    • بحث روایتی (شامل روایتی از رسول خدا در باره رأس مصادیق” الذین آمنوا” علی علیه السلام)
  • سوره البقره (۲): آیات ۱۰۶ تا ۱۰۷
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان
      • اشاره
      • معنی” نسخ” و مراد از” نسخ آیه”
      • مفهوم” آیت” و اقسام آیات الهی
      • اشاره به دو اعتراض بر مساله نسخ و استنباط پاسخ آنها از آیه کریمه
      • پنج نکته پیرامون نسخ
      • آیات منسوخه نوعا لحنی دارند که می فهمانند بزودی نسخ خواهند شد
      • فراموشاندن (نساء) آیه ای از آیات خدا شامل رسول خدا نمیشود
    • بحث روایتی (شامل روایاتی در باره وقوع نسخ در مواردی از کلام اللَّه)
  • سوره البقره (۲): آیات ۱۰۸ تا ۱۱۵
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان
      • اشاره
      • بیان جمله” لِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَ الْمَغْرِبُ”
    • بحث روایتی (شامل روایاتی در ذیل جمله” فَأَیْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ”)
      • اشاره
      • دو قاعده در معارف قرآنی
  • سوره البقره (۲): آیات ۱۱۶ تا ۱۱۷
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان
      • اشاره
      • دو برهان در رد اعتقاد به پیدایش فرزند از خدای سبحان
      • دو نکته: ۱- عبادت شامل همه مخلوقات است ۲- فعل خدا تدریجی نیست
      • معنی” سبحان”
    • بحث روایتی (شامل روایتی در ذیل جمله” بدیع السماوات و الارض”)
    • بحثی علمی و فلسفی (بیان اینکه هر موجودی بدیع الوجود است)
  • سوره البقره (۲): آیات ۱۱۸ تا ۱۱۹
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان
      • اشاره
      • مماثلت اهل کتاب و کفار در طرز فکر و عقائد
  • سوره البقره (۲): آیات ۱۲۰ تا ۱۲۳
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان
      • اشاره
      • اصولی ریشه دار از برهانی عقل در رد یهود و نصاری، در یک آیه
    • بحث روایتی (در باره تلاوت قرآن)
  • سوره البقره (۲): آیه ۱۲۴
    • اشاره
    • ترجمه آیه
    • بیان
      • اشاره
      • ابراهیم (علیه السلام) در اواخر عمر به امامت رسید
      • امتحان جز با برنامه ای عملی صورت نمی گیرد و کلمات مبین آن است
      • مراد از” کلمه اللَّه” در قرآن
      • مراد از” کلمات” و” اتمهن” در آیه کریمه
      • معنی” امامت” و بیان اینکه امامت ابراهیم (علیه السلام) غیر نبوت او بوده
      • حقیقتی که در تحت عنوان” امامت” است (در قرآن” امامت” و” هدایت” با هم آورده شده اند)
      • تفاوت میان هدایت امام و سایر هدایت ها
      • صبر و یقین، برای موهبت امامت معرفی شده است
      • باطن دلها و اعمال و حقیقت آن بر امام مکشوف است
      • امام باید ذاتا سعید و پاک و معصوم باشد
      • مراد از” ظالمین” در آیه مطلق هر کسی است که ظلمی و معصیتی هر چند کوچک از او صادر شده
      • هفت نکته که در باره امام و امامت از آیه کریمه بانضمام آیات دیگر استفاده می شود
      • امامت مستلزم اهتداء به حق است نه بالعکس
    • بحث روایتی روایتی در باره مقاماتی که جناب ابراهیم (علیه السلام) به ترتیب بدست آورد
      • اشاره
      • فرق بین” نبی” و” رسول”
      • معنی” خلیل” و فرق آن با” صدیق”
      • چند روایت در ذیل آیه شریفه- ۱۲۴
  • سوره البقره (۲): آیات ۱۲۵ تا ۱۲۹
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان
      • اشاره
      • اسلامی که ابراهیم و اسماعیل (علیه السلام) از خدا خواستند غیر اسلام به معنای متداول آنست
      • مراد از” أَرِنا مَناسِکَنا وَ تُبْ عَلَیْنا”
      • اسلامی که ابراهیم و اسماعیل (علیه السلام) برای ذریه شان در خواست نمودند اسلام واقعی بود
    • بحث روایتی (شامل روایاتی در ذیل آیات گذشته مربوط به هجرت ابراهیم به مکه و بنای کعبه و دعای ابراهیم …)
      • اشاره
      • بررسی اخباری که به امور خارق العاده در باره کعبه و حجر الاسود و سنگ مقام اشاره دارند
      • استدلال آنها که بکلی منکر این دسته روایات شده اند
      • پاسخ به منکرین و معترضین و بیان اینکه اینها دچار اشکال بزرگتری شده اند
      • رد یا اثبات حقائق معنوی در شان علوم طبیعی و اجتماعی نیست
      • معارف دینی بطور مستقیم هیچ ربطی به طبیعیات و اجتماعیات ندارند
      • اینگونه بیانات الهی و ظواهر دینی پرده هایی است که بر روی اسراری انداخته شده
      • امت محمد (صلی الله علیه و آله) چه کسانی هستند؟
      • معنای کلمه” امت” از نظر عمومیت و وسعت تابع مورد استعمال، یا اراده گوینده است
    • بحث علمی
      • سر گذشت ابراهیم (علیه السلام) یک دوره کامل از سیر عبودیت را در بر دارد
      • در باره حج و اشاره به اسرار و حکمت آن
      • عباداتی که توسط انبیاء (علیه السلام) تشریع شده تمثال هایی از سیر عبودی آنان است
  • سوره البقره (۲): آیات ۱۳۰ تا ۱۳۴
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان
      • رو گرداندن از کیش ابراهیم (علیه السلام) از حماقت و سفاهت نفس است
      • مقام اصطفاء و بر گزیدگی همان مقام اسلام و تسلیم است
      • نکته و وجه دو” التفات” در دو آیه کریمه
      • معنای اسلام و مراتب و درجات چهار گانه اسلام و ایمان
        • مرتبه اول اسلام
        • مرتبه دوم
        • مرتبه سوم
        • مرتبه چهارم از اسلام
      • معنای عمل صالح و آثار آن
      • معنای صلاح نفس و صلاح ذات و مراد از” صالحین” در قرآن
      • صلاح ذاتی دارای مراتبی است و رسول اللَّه (صلی الله علیه و آله) و آل او دارای بالاترین مراتب آنند
    • بحث روایتی چند روایت در بیان اسلام و ایمان
  • سوره البقره (۲): آیات ۱۳۵ تا ۱۴۱
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان دین حق یکی و آن هم اسلام بوده
      • اشاره
      • علت دسته بندی های دینی و پیدایش انحرافات مذهبی
      • مراد از” اسباط”
      • رد یهود و نصاری از سه جهت
    • بحث روایتی (شامل روایاتی در ذیل آیات گذشته)
  • سوره البقره (۲): آیات ۱۴۲ تا ۱۵۱
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان (در باره قبله شدن کعبه برای مسلمین)
      • اشاره
      • تغییر قبله از بزرگترین حوادث و از اهم احکام تشریعی بود
      • فائده و اثر تغییر قبله و اعتراض یهود و مشرکین، و پاسخ آنها
      • در جمله” لِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَ الْمَغْرِبُ” چرا شمال و جنوب ذکر نشده است؟
      • ” امت وسط” یعنی چه؟
      • مراد از” شُهَداءَ عَلَی النَّاسِ”
      • ” شهادت” در آیه، از حقائق قرآنی است و در موارد متعددی از قرآن ذکر شده
      • معنای صحیح” شهادت” در آیات قرآنی، تحمل (دیدن) حقائق اعمال مردم است
      • معنای صحیح” وسط” بودن امت واسطه بودن امت بین رسول و مردم است
      • غرض خداوند از تغییر قبله
      • در برابر سرزنش و تفاخر یهود، پیامبر (صلی الله علیه و آله) منتظر رسیدن حکم تغییر قبله بود
      • سه فائده برای حکم قبله
    • بحث روایتی (شامل روایاتی در باره تغییر قبله و معنی شهداء و …)
    • بحث علمی (در باره یافتن جهت قبله و تاریخچه آن)
    • بحث اجتماعی (پیرامون فوائد تشریع قبله از نظر فردی و اجتماعی)
      • اشاره
      • روح و مغز عبادت، عبودیت درونی است و افعال عبادی قالب های تحقق خارجی آن عبودیت است
  • سوره البقره (۲): آیه ۱۵۲
    • اشاره
    • ترجمه آیه
    • بیان
      • اشاره
      • معنی و موارد استعمال” ذکر”
      • ” ذکر” دارای مراتبی است
    • بحث روایتی (در باره، فضیلت ذکر و مراد از آن)
  • سوره البقره (۲): آیات ۱۵۳ تا ۱۵۷
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان
      • اخبار و اشاره آیات شریفه به مصائب و بلایایی که در نتیجه جهاد و قتال پیش می آیند
      • نظر جمعی از مفسرین در باره زنده بودن شهداء
      • چند اشکال بر این نظر
      • مراد از حیات بعد از شهادت، حیات حقیقی (در عالم برزخ) است
      • سخن بسیار عجیب بعضی مردم در باره آیه شریفه و رد آن
      • چند آیه قرآنی که دلالت بر” برزخ” دارند
    • بحثی پیرامون تجرد نفس
      • اشاره
      • آیاتی که بر دوئیت و مغایرت بین نفس و بدن و تجرد نفس دلالت می کنند.
      • آیاتی که از آنها کیفیت ارتباط روح با ماده (جسم) بدست می آید
    • بیان آیات:
      • استعانت از صبر و نماز و داشتن ایمان به حیات پس از مرگ، پیروزی می آورند
      • صابران چه کسانی هستند؟
      • صبر در برابر مصیبت ها نتیجه ایمان به مالکیت مطلق خداوند بر تمام هستی است
    • بحثی در اخلاق
      • اشاره
      • تکرار اعمال نیک که تنها راه تهذیب اخلاقی است از دو طریق عملی می باشد
        • طریقه اول توجه به فوائد دنیوی فضائل و تحسین افکار عمومی است
        • طریقه دوم طریقه انبیاء است و آن توجه به فوائد اخروی فضائل است
          • اشاره
          • تاثیر اعتقاد به قضا و قدر در اخلاق
        • طریقه سوم مخصوص قرآن است و آن محو زمینه های رذائل اخلاقی است
      • فرق میان این سه طریقه و مسلک
    • بیان آیات
      • نسبت بین” صلوات” و” رحمت”
      • یک بحث روایتی در باره برزخ و زندگی روح بعد از مرگ
      • داستانی در تایید ادله گذشته بر وجود عالم برزخ و حیات روح بعد از مرگ
    • بحث فلسفی
      • (در باره اینکه نفس (روح) آدمی مجرد از ماده است)
      • ادله و براهین منکرین تجرد روح
      • رد ادله مادیین منکر تجرد روح
      • آنچه که علمای روانکاو عصر جدید در نفی تجرد روح فرض کرده اند
      • گفته جمعی از معتقدین به مبدأ و معاد پیرامون انکار تجرد روح و رد آن
    • بحث اخلاقی تعریف علم اخلاق و بیان اینکه سه نیروی عمومی: شهویه، غضبیه و نطقیه فکریه منشا اخلاق آدمی است
      • اشاره
      • اصول اخلاق فاضله: عفت، شجاعت، حکمت و عدالت
      • تلقین علمی و تکرار عملی، راه رهایی از رذائل و کسب فضائل است
      • ویژگی های مسلک اخلاقی قرآن
      • مسلک کسانی که به ارزش های ثابت اخلاقی معتقد نیستند (مادیون)
      • چند مقدمه برای رد این نظریه
      • توضیح دیگر
      • یک بحث روایتی دیگر مربوط به متفرقاتی از آنچه گذشت
      • چطور ممکن است شرع با عقل مخالف باشد؟
  • سوره البقره (۲): آیه ۱۵۸
    • اشاره
    • ترجمه آیه
    • بیان
      • توضیح کلمات: صفا، مروه و شعائر
      • معانی کلمات: حج، عمره و طواف
      • آیه در مقام تشریع و بیان وجوب سعی است نه استحباب آن
      • شاکر بودن خدای تعالی وصفی حقیقی است نه مجازی
    • بحث روایتی
      • (شامل روایاتی در باره صفا و مروه و سعی بین آن دو)
  • سوره البقره (۲): آیات ۱۵۹ تا ۱۶۲
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان
      • اختلاف هایی دینی و انحراف ها، معلول انحراف علماء و کتمان آنها آیات الهی را بوده است
    • بحث روایتی (شامل روایاتی در ذیل آیات گذشته)
  • سوره البقره (۲): آیات ۱۶۳ تا ۱۶۷
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان
      • اشاره
      • معنی” واحد” در” اله واحد”
      • بیان فرق اجمالی بین دو کلمه” احد” و” واحد”
      • اقسام وحدت و نکته ای که در جمله” إِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ” هست
      • ” الا” در” لا اله الا هو” برای استثناء نیست
      • سه برهان، که آیه شریفه برای اثبات وجود خدا و توحید اقامه کرده است
      • برهانی دیگر بر رحمن و رحیم بودن خدا
      • علل پیدایش شب و روز
      • اختیار انسان او را سبب تام و مستقل از اراده خداوند نمی کند
    • گفتار در اینکه مصنوعات انسانها هم مصنوع خداست
      • اشاره
      • پندار باطل مادیون در باره علت و ریشه خدا شناسی و اعتقاد به ما وراء طبیعت
      • تناقض گویی های عجیب این آقایان
      • قرآن کریم قانون علیت عمومی را پذیرفته و افعال و پدیده های را هم به علل طبیعی و هم به خدا نسبت میدهد
      • شاید عدم دسترسی این آقایان به منابع صحیح معارف اسلامی علت اشتباه آنان بوده
    • بیان آیات
      • اهمیت آب و چگونگی پیدایش باران و بارش آن
      • تشریح جریان باد و فوائد و آثار آن
      • اطاعت از غیر خدا شرک است
      • استعمال محبت در خدای تعالی استعمال حقیقی است
      • ملاک مدح و ذم” محبت” اطاعت از محبوب است
    • بحث روایتی (شامل روایاتی در ذیل آیات گذشته)
    • بحث فلسفی (در باره حب و دوستی و محبت خدا)
      • اشاره
      • حب تعلقی است خاص بین انسان و کمال او
      • محبت دارای مراتب مختلفی است و فقط به امور مادی تعلق نمیگیرد
      • خدای سبحان از هر جهت اهلیت محبوب شدن را دارد
      • خداوند خلق خود را دوست می دارد
      • شعور و علم لازمه حب نیست
      • حب حقیقتی است که در تمام موجودات عالم سریان و جریان دارد
    • بحث فلسفی دیگر (در باره خلود و جاودانگی عذاب قیامت)
      • اشاره
      • اشکال هایی که به خلود در عذاب شده است و پاسخ آنها
    • بحث قرآنی و روایتی در تکمیل بحث سابق (بیان اینکه عذاب خدا نیز از رحمت اوست)
  • سوره البقره (۲): آیات ۱۶۸ تا ۱۷۱
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان
      • اشاره
      • حکم اباحه آنچه مشرکین و برخی از مؤمنین بر خود ممنوع کرده بودند
      • چند نکته که آیه شریفه:” کُلُوا مِمَّا فِی الْأَرْضِ …” افاده میکند
      • رد بر کسانی که از پدران خود تقلید می کردند
    • بحث روایتی (شامل روایاتی در باره” خطوات شیطان”)
    • بحث اخلاقی و اجتماعی
      • (در باره رابطه عقائد و علوم با عمل و مسئله خرافه گرایی)
      • علت گرایش به خرافات
      • اساس تمدن مادی امروز بر خرافه پرستی
      • راهی که قرآن در این مورد پیموده است
      • پیروی از دین تقلید نیست
      • بطلان و کذب تقسیمی که مادی ها در باره سیر عقائد و آراء بشری گفته اند
  • سوره البقره (۲): آیات ۱۷۲ تا ۱۷۶
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان
      • اشاره
      • دلالت آیه شریفه بر تجسم اعمال
    • بحث روایتی (روایاتی در ذیل آیات گذشته)
  • سوره البقره (۲): آیه ۱۷۷
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان
      • اشاره
      • توضیح مفردات آیه
      • ذکر مصداق در کنار مفهوم، دأب قرآن در تمام بیاناتش می باشد
      • در باره ایمان کامل و پاره ای از اعمال و اخلاق ابرار مؤمنین حقیقی)
      • وفای به عهد، صبر و صدق، سه صفت مؤمنین
      • استخراج صفات مؤمنین و مال کارشان از چند مورد آیات قرآنی
    • بحث روایتی (ذیل آیه کریمه و بیان اهمیت آنچه در آن آمده)
  • سوره البقره (۲): آیات ۱۷۸ تا ۱۷۹
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان وجه تسمیه” قصاص” و بیان حکم عفو و انتقال از قصاص به دیه
      • اشاره
      • معنای” قصاص” و آثار آن و بیان لطائف جمله” وَ لَکُمْ فِی الْقِصاصِ حَیاهٌ”
    • بحث روایتی (شامل چند روایت در باره قصاص و عفو و دیه
    • بحث علمی (در باره حکم قصاص)
      • چگونگی و سابقه حکم قصاص در میان اعراب و پیروان ادیان غیر اسلام
      • اعتراضات و اشکالاتی که در عصر حاضر به حکم قصاص مخصوصا به قصاص به اعدام می شود
      • پاسخ به همه این اشکالات و بیان فلسفه تشریع در یک آیه قرآنی
  • سوره البقره (۲): آیات ۱۸۰ تا ۱۸۲
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان
      • بیان آیات مربوط به حکم وصیت در باره ما ترک
    • بحث روایتی (شامل روایاتی در ذیل آیات گذشته و احکام وصیت)

بازدیدها: 65