« وَإِنْ کُنتُمْ فِی رَیْبٍ مِمَّا نَزَّلْنَا عَلَى عَبْدِنَا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ وَادْعُوا شُهَدَاءَکُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ کُنتُمْ صَادِقِینَ(23) »
« و اگر در آنچه بر بنده ی خود نازل کرده ایم شک دارید پس اگر راست می گویید سوره ای مانند آن بیاورید و گواهان خود را غیر خدا فرا خوانید.»
وَ
ترکیب: حرف استیناف، مبنی بر فتح، محلی از اعراب
اِنْ
ترکیب: اِن شرطیه، مبنی بر سکون، محلی از اعراب ندارد
کُنْتُم
ترکیب: فعل ماضی از افعال ناقصه، مبنی بر سکون
تُمْ: ضمیر متصل، مبنی بر سکون، محلاً مرفوع، اسم (کُنْتُم)
فی
ترکیب: حرف جر، مبنی بر سکون، محلی از اعراب ندارد
رَیْبٍ
(فی رَیْبٍ): جار و مجرور، متعلّق به (کائنینَ) مقدّر و محلاً منصوب خبر (کُنْتم) است.
من
ترکیب: حرف جر، مبنی بر سکون، محلی از اعراب ندارد
ما
ترکیب: مای موصوله، مبنی بر سکون، محلاً مجرور به حر جر «مِنْ»
(مِمّا): جار و مجرور، متعلّق به (رَیْبٍ)
نَزَّلْنا
ترکیب: فعل ماضی، مبنی بر سکون
نا: ضمیر متصل، مبنی، محلاً مرفوع، فاعل
علی
ترکیب: حرف جر، مبنی بر سکون، محلی از اعراب ندارد
عَبْدِ
ترکیب: اسم مجرور به حرف جرّ «علی»، علامت جر: کسره ظاهری
(علی عَبْدِ): جار و مجرور، متعلّق به (نَزَّلْنا)
نا
ترکیب: ضمیر متصل، مبنی بر سکون، محلاً مجرورف مضافالیه
فـَ
ترکیب: فاء جواب شرط یا فاء رابطه، مبنی بر فتح، محلی از اعراب ندارد
أتُوا (= ایتُوا)
ترکیب: فعل امر، مبنی بر حذف نون
واو: ضمیر متصل، بمنی، محلاً مرفوع، فاعل
بِـ
ترکیب: حرف جر، مبنی بر کسر، محلی از اعراب ندارد
سورَةٍ
ترکیب: اسم مجرور به حرف جرّ «باء»، علامت جر: کسره ظاهری
(بِسُورَةٍ): جار و مجرور، متعلّق به (فَأْتُوا)
مِنْ
ترکیب: حرف جرّ، مبنی بر سکون، محلی از اعراب ندارد
مِثْل
(مِنْ مِثْلِ): جار و مجرور، متعلّق به عامل مقدّر
ه
ترکیب: ضمیر متصل، لفظاً مبنی و محلاً مجرور، مضافالیه
وَ
ترکیب: واو عاطفه، مبنی بر فتح، محلی از اعراب ندارد
اُدْعُوا
ترکیب: فعل امر، مبنی بر حذف نون
واو: ضمیر متصل، مبنی، محلاً مرفوع، فاعل
شُهَداءَ
ترکیب: مفعولبه و منصوببه فتحه ظاهری
کُم
ترکیب: ضمیر متصّل، مبنی بر سکون، محلاً مجرور، مضافالیه
مِنْ
ترکیب: حرف جر، مبنی بر سکون، محلی از اعراب ندارد
دُونِ
ترکیب: اسم مجرور به حرف جرّ «مِنْ»، علامت جر، کسره ظاهری
(مِنْ دونِ): جار و مجرور، متعلّق به یکی از افعال عموم مقدّر
اللهِ
ترکیب: مضافالیه برای (دون) و مجرور به کسره ظاهری
اِنْ
ترکیب: اِن شرطیه، مبنی بر سکون، محلی از اعراب ندارد
کُنْتُمْ
تجزیه و ترکیب قبلاً در این آیه گفته شده
صادِقین
ترکیب: خبر (کُنْتسم) و منصوب به «یاء»
اعراب جملات آیه:
1- کُنْتُم: محلاً مجزوم جملۀ شرط برای (اِنْ) می باشد.
2- فی رَیْبٍ: این جار و مجرور با متعلّق محذوف خود محلاً منصوب خبر است برای (کُنْتُم)
3- نَزَّلْنا: صله برای مای موصوله و محلی از اعراب ندارد.
4- فأتُوابورَةٍ: محلاً مجزوم حملۀ جواب شرط برای (اِنْ) می باشد.
5- من مِثْلِهِ: این جار و مجرور با متعلّق محذوف خود محلاً مجرور نعت است برای (سورةٍ)
6- اُدعُوا: عطف بر (فَأتُوا) و محلاً مجزوم
7- من دون: این جار و مجرور با متعلق محذوف خود محلاً منصوب حال است برای (شُهَداء)
8- کُنْتُم صادقین: محلاً مجزوم جملۀ شرط است برای (اِنْ) [جواب این شرط به قرینۀ فَأْتُوا بسورَةٍ محذوف است]
1. اگر ماقبل همزه اول چیزی نباشد همزۀ دوم قلب به «یاء» شده تبدیل به (ایتُوا) می شود