و [در صحراى سوزان سینا] ابر را بر سر شما سایبان قرار دادیم؛ و بر شما گزانگبین و بلدرچین نازل کردیم؛ [و گفتیم:] از خوراکىهاى پاک و پاکیزهاى که روزىِ شما قرار دادهایم بخورید. و آنان [در تجاوز و طغیانشان وناسپاسى وکفرانشان] بر ما ستم نکردند، بلکه همواره بر خود ستم مىورزیدند. (۵۷) و [یاد کنید] هنگامى را که گفتیم: به این شهر [بیت المقدس] وارد شوید، و از نعمت هاى آن هر چه که خواستید، فراوان و گوارا بخورید و از دروازه [شهر یا درِ معبد] فروتنانه و سجدهکنان درآیید و بگویید: [خدایا! خواسته ما] ریزش گناهان ماست، تا گناهانتان را بیامرزیم و به زودى [پاداش] نیکوکاران را بیفزایم. (۵۸) ولى ستمکاران، سخنى را که [بیرون دروازه شهر] به آنان گفته شده بود [پس از ورود به شهر] به سخنى دیگر تبدیل کردند [به جاى درخواست ریزش گناهان، درخواست امور مادى کردند]. ما هم بر ستمکاران به سبب آنکه همواره نافرمانى مىکردند، عذابى از آسمان فرود آوردیم. (۵۹)
و [در صحراى سوزان سینا] ابر را بر سر شما سایبان قرار دادیم؛ و بر شما گزانگبین و بلدرچین نازل کردیم؛ [و گفتیم:] از خوراکىهاى پاک و پاکیزهاى که روزىِ شما قرار دادهایم بخورید. و آنان [در تجاوز و طغیانشان وناسپاسى وکفرانشان] بر ما ستم نکردند، بلکه همواره بر خود ستم مىورزیدند. (۵۷) و [یاد کنید] هنگامى را که گفتیم: به این شهر [بیت المقدس] وارد شوید، و از نعمت هاى آن هر چه که خواستید، فراوان و گوارا بخورید و از دروازه [شهر یا درِ معبد] فروتنانه و سجدهکنان درآیید و بگویید: [خدایا! خواسته ما] ریزش گناهان ماست، تا گناهانتان را بیامرزیم و به زودى [پاداش] نیکوکاران را بیفزایم. (۵۸) ولى ستمکاران، سخنى را که [بیرون دروازه شهر] به آنان گفته شده بود [پس از ورود به شهر] به سخنى دیگر تبدیل کردند [به جاى درخواست ریزش گناهان، درخواست امور مادى کردند]. ما هم بر ستمکاران به سبب آنکه همواره نافرمانى مىکردند، عذابى از آسمان فرود آوردیم. (۵۹)
این ایه عطف به ایه :«یَا بَنِیٓ إِسْرَآئِیلَ اذْکُرُوا نِعْمَتِیَ الَّتِیٓ أَنْعَمْتُ عَلَیْکُمْ وَأَنِّی فَضَّلْتُکُمْ عَلَى الْعَالَمِینَ»۲ می باشد که خداوند متعال می فرمایند :« به یاد آورید آن زمانی را که ما به شما گفتیم داخل شوید به «هَٰذِهِ الْقَرْیَهَ » لذا در معنای«هَٰذِهِ الْقَرْیَهَ» اختلاف می باشد که بعضاً گفته اند مراد از هَٰذِهِ الْقَرْیَهَ بیت المقدس می باشد از جهت اینکه با «هَٰذِهِ» بیان شده که با اسم اشاره نزدیک خطاب شده اطلاقش به بیت المقدس نزدیک تر است .
مؤید بر قول اول
البته به قرینه آیه ی دیگر در سوره مائده که خداوند فرمود:«یَا قَوْمِ ادْخُلُوا الْأَرْضَ الْمُقَدَّسَهَ الَّتِی کَتَبَ اللَّهُ لَکُمْ وَلَا تَرْتَدُّوا عَلَىٰٓ أَدْبَارِکُمْ فَتَنْقَلِبُوا خَاسِرِینَ»۳
در این آیه مراد از «الْأَرْضَ الْمُقَدَّسَهَ» بیت المقدس می باشد در تفاسیر لکن بعضا اشکال وارده کرده اند میبنی بر اینکه چون از کلمه «الْأَرْضَ» استفاده شده ،تصریح بر بیت المقدس ندارد و الا تصریح محکم بود و اختلافی هم بر مراد نبود.
اشکال مرحوم طیب بر قول اول
البته مرحوم طیب اصفهانی می فرمایند که این آیه نمیتواند قرینه باشد بر این مطلب که منظور از «هَٰذِهِ الْقَرْیَهَ» بیت المقدس باشد زیرا خطاب حضرت موسی به بنی اسرائیل برای اینکه به جنگ عمالقه بروند و قبل از رفتن به سرزمین تیه می باشد و نیز معلوم نیست این خطاب در زمان حضرت موسی بوده یا در زمان یوشع نبی لذا خطاب مردد است .
قول دوم بر معنای قریه
بعضا هم گفته اند مراد از قریه مصر می باشد که بعد از مراجعت بنی اسرائیل مأمور به دخول در آن شهر شدند.
قول سوم و اشکال مرحوم طیب
قول دیگر فرموده اند که مراد از قریه ،روستایی بوده در کنار بیت المقدس به نام «اریحا» که در نزدیکی بیت المقدس بوده البته مرحوم طیب اصفهانی می فرماید همه ی این اقوال حدس و تخمین می باشد و هیچ کدامشان دلالت لفظی در ادله نقلیه که دلالت بالمطابقه یا بالتضمنیه یا بالالتزام باشد، نیست بلکه حدسیاتی می باشد که وارد شده بنابراین دلیل قاطعی از قرآن و خبری بر اینکه این قریه را تعیین کرده باشد در دست نداریم .
منظور از باب و قول مرحوم طیب
در ادامه آیه خداوند متعال می فرماید:«وَادْخُلُوا الْبَابَ سُجَّدًا» در اینکه منظور از باب دروازه شهر مصر بوده یا منظور از باب ،باب مسجد بیت المقدس بوده اختلاف می باشد لذا از جهت تناسبی که در کلمه «باب» و «هَٰذِهِ الْقَرْیَهَ» می باشد ،قول بر اینکه منظور از باب ، باب بیت المقدس باشد نزدیک تر است بنابر این مراد از قریه بیت المقدس می باشد و منظور از باب ،باب مسجد بیت المقدس می باشد لذا مرحوم طیب اصفهانی میفرمایند این قول مناسب تر است.
تواضع در دخول بیت المقدس
پیرامون کلمه «سُجَّدًا» یعنی در حالی که سجده می کنید داخل شوید اختلاف می باشد که ایا سینه خیز داخل شوند یا مراد این است که با حالت تواضع و رکوع وارد شوند ، آنچه مسلم است در حال سجود نمی شود داخل شد چون سجده و سجود به معنای قرار گرفتن هفت موضع از بدن به صورت تمأنینه روی زمین است لذا در حال سجود نمی شود داخل شد بنابراین انچه نزدیک تر به فکر و نظر می باشد این است که با تواضع ،خضوغ و خشوع وارد شوید.
سجده شکر و قول مرحوم طیب
پس می فرمایند با خصوع و خشوع وارد شوید و بعد از دخول سجده شکر به جای اورید لذا مرحوم طیب اصفهانی این مطلب فوق را مورد نظر قرار می دهند به جهت اینکه موفق به دخول در این قریه شدید و از قرینه باب ، داخل مسجد شدید و به وسیله دخول در این قریه به نعمت های فراوانی دست پیدا میکنید و آنچه که مناسبت با نعمت دارد شکر می باشد بنابر این مراد از کلمه «سُجَّدًا» سجده شکر می باشد .
مراد از حطّه و بخشش گناهان
در ادامه خداوند متعال می فرماید :«وَقُولُوا حِطَّهٌ» ،امر می کند به «حِطَّهٌ» لذا «حِطَّهٌ» یعنی گناهان شما را ببخشد و بریزد پس گفته اند :«حُطَّهٌ عن اوزارنا» یعنی گناهان ما را خدایا بریز یعنی خداوند می فرماید حالا که دیگر توفیق پیدا کردید ،داخل شدید در قریه و سجده هم به جا اوردید در حال سجده یا بعد از آن بگویید «حِطَّهٌ» گناهان ما را ببخش بنابر این «حِطَّهٌ» خبر برای مبتدای محذوف می باشد پس «مسئلتنا حِطَّهٌ» یعنی مسئلت و درخواست ما این است که خداوند گناهان ما را ببخشد به قرینه جمله بعد که می فرماید :«نَغْفِرْ لَکُمْ خَطَایَاکُمْ» تا ما خطاهای شما را مورد غفران قرار دهیم و خطاهای شما را ببخشیم و تبدیل به حسنه کنیم .
مؤید بخشش گناهان
البته جمله«نَغْفِرْ لَکُمْ خَطَایَاکُمْ» به قرینه آیه بعد که خداوند متعال می فرماید :«فَبَدَّلَ الَّذِینَ ظَلَمُوا قَوْلًا غَیْرَ الَّذِی قِیلَ لَهُمْ فَأَنْزَلْنَا عَلَى الَّذِینَ ظَلَمُوا رِجْزًا مِنَ السَّمَآءِ بِمَا کَانُوا یَفْسُقُونَ» ۴ به نظر می رسد «نَغْفِرْ لَکُمْ» یعنی خداوند به نفع شما ،خطاهای شما را می آمرزد و به سود شما قرار می دهد که با کلمه «لَکُمْ» و لام نفعیه بیان شده .
غایت بخشش و تبدیل حسنات
غایت از «نَغْفِرْ لَکُمْ خَطَایَاکُمْ» این مسئله می باشد ،دستوراتی که به شما وارد شد مبنی بر اینکه در حال تواضع و خشوع وارد شوید و سجده شکر کنید بعد داخل شدن از باب آنوقت خداوند تبارک و تعالی خطاهای شما را بیامرزد و به آنچه شما نیکوکار شدید خداوند به شما پاداش های بسیار عطا می فرماید .
باب الحطّه از القاب ائمه اطهار
مرحوم طیب اصفهانی می فرماید :« یکی از القابی که در زیارات ائمه اطهار سلام الله علیهم اجمعین بالاخص امیرالمومنین صلوات الله علیه وارد شده «باب الحطه» می باشد یعنی دروازه بخشش و آمرزش برای خطاکاران مانند لقب «باب الحوائج» که بیان شده .
اهل بیت دروازه بخشش گناهان
امام رضا علیه السلام از حضرت موسی بن جعفر علیه السلام روایت کرده اند که میفرمایند :« نَحْنُ بَابُ حِطَّتِکُمْ»۵ یعنی ما دروازه بخشش و آمرزش گناهان شما هستیم که شما از ما بتوانید آمرزش گناهان خود را بگیرید و بخشیده شوید .
وسعت وجودی محسنین
در ادامه آیه خداوند متعال می فرماید :« «وَسَنَزِیدُ الْمُحْسِنِینَ» و مراد از «سین» در «سَنَزِیدُ» منظور در این دنیا می باشد لذا اگر سوف آمده بود دلالت بر قیامت میکرد لکن سین وارده بر فعل مضارع «وَسَنَزِیدُ الْمُحْسِنِینَ» یعنی بر محسنین در این دنیا وسعت وجود می دهند .
