تفسیر سوره مبارکه بقره آیه ۸ تا ۲۰ جلسه ۳۷

حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی

۷۲ جلسه شرح ویژگیهای منافقین

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ‏

وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ وَ بِالْیَوْمِ الْآخِرِ وَ ما هُمْ بِمُؤْمِنینَ (۸) 

به نام خداوند بخشنده بخشایشگر

و برخى از مردم مى‏گویند: «ما به خدا و روز بازپسین ایمان آورده‏ ایم»، ولى گروندگان [راستین‏] نیستند. (۸)

—————————————–

«أَعُوذُ بِاللَّهِ السَّمِیعِ الْعَلِیمِ مِنَ الشَّیْطَانِ اللَّعِینِ الرَّجِیمِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ وَ اللَّعْنَهُ الدّائِمَهُ عَلیَ اَعْدائِهِمْ مِنَ اْلآنِ اِلی قیامِ یَوْمِ الدِّینِ».

وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ وَ بِالْیَوْمِ الْآخِرِ وَ ما هُمْ بِمُؤْمِنینَ (۸)  یُخادِعُونَ اللَّهَ وَ الَّذینَ آمَنُوا وَ ما یَخْدَعُونَ إِلاَّ أَنْفُسَهُمْ وَ ما یَشْعُرُونَ (۹)   فی‏ قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ فَزادَهُمُ اللَّهُ مَرَضاً وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلیمٌ بِما کانُوا یَکْذِبُونَ (۱۰)

و برخى از مردم مى‏گویند: «ما به خدا و روز بازپسین ایمان آورده‏ ایم»، ولى گروندگان [راستین‏] نیستند. (۸) با خدا و مؤمنان نیرنگ مى‏بازند؛ ولى جز بر خویشتن نیرنگ نمى‏زنند، و نمى‏فهمند. (۹) در دلهایشان مرضى است؛ و خدا بر مرضشان افزود؛ و به [سزاى‏] آنچه به دروغ مى‏گفتند، عذابى دردناک [در پیش‏] خواهند داشت. (۱۰)

توصیف منافقین

بحث ما در بررسی آیات سوره‌ی مبارکه‌ی بقره، در توصیف منافقین بود. به آیه‌ی یازده رسیدیم «وَ إِذا قیلَ لَهُمْ لا تُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ قالُوا إِنَّما نَحْنُ مُصْلِحُونَ».[۱] نکاتی را در ترجمه و توضیح کلمات این آیه عرض کردیم. یکی از چیزهایی که در این آیه باید بحث شود بحث امر به معروف و نهی از منکر است. ببینید «وَ إِذا قیلَ لَهُمْ» یعنی وقتی باید به آن‌ها گفته می‌شد. یعنی باید به بعضی‌ها امر به معروف و نهی از منکر می‌کردند. لذا سزاوار است یک اشاره به امر به معروف و نهی از منکر از نظر محتوا و حکم شرعی داشته باشیم و إن‌شاءالله جلو برویم.

معنای امر به معروف و نهی از منکر

 درباره‌ی امر به معروف و نهی از منکر آن چیزی که مسلّم است این دو از امور مهم شریعه‌ی مقدّس اسلام است؛ هم امر به معروف و هم نهی از منکر. تذکّراً عرض می‌ کنم که کلمه‌ی امر یعنی دستور زبانی، معروف یعنی آن چیزی که خداوند به آن چیزها امر فرموده است و نهی از منکر یعنی دستور زبانی به ترک نسبت به آن چیزی که خداوند نهی فرموده است.

 امر به معروف یعنی دستور دادن به وسیله‌ی زبان به مأمورهای خداوند، چه واجبات و چه مستحبات. نهی از منکر یعنی دستور به ترک بر آنچه که خداوند از آن‌ها نهی فرموده است، چه حرام‌ها و چه مکروهات. این معنای تحت اللّفظی کلمه‌ی امر به معروف و نهی از منکر است. این دو از واجبات مطهّره‌ی شریعه‌ی اسلام می‌باشد و در دین اسلام و در ادلّه‌ی نقلیّه بسیار مورد توجّه قرار گرفته است. هم قرآن و هم روایات اهل بیت (سلام الله علیهم أجمعین) که از نظر آیات و روایات وجوب آن متظاهر و مشخّص و مبرهن است.

آمرین به معروف و ناهیان از منکر

در قرآن کریم سوره‌ی مبارکه‌ی آل عمران، آیه‌ی ۱۰۴ می‌فرماید: «وَ لْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّهٌ یَدْعُونَ إِلَى الْخَیْرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ»[۲]، این «وَ لْتَکُنْ» امر غایب است. «وَ لْتَکُنْ» یعنی باید چنین شود، باید در میان شما گروهی باشند. «یَدْعُونَ إِلَى الْخَیْرِ» که آن‌‌ها دائماً دعوت به خیر کنند. حالا کلمه‌ی خیر مفصّل است. «وَ یَأْمُرُونَ» آن چیزی که در ما نحن مورد بحث ما است این قسمت است «وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ» دائماً امر به معروف کنند. «وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ» و آمرین به معروف و ناهیان از منکر این‌ها مفلحون هستند، یعنی رستگار ساز هستند. باعث رستگاری جامعه می‌شوند. افلاح را در این‌جا می‌گویند. حالا معنای تأدیه را لحاظ نکنیم، معنای رستگار ساز بودن آن‌ها مهم است که آمرین به معروف و ناهیان از منکر مفلحون و رستگار سازان هستند.

لزوم حضور آمرین به معروف و ناهیان از منکر

 آنچه که نسبت به موضوع بحث ما در این آیه مورد توجّه است «وَ لْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّهٌ یَدْعُونَ إِلَى الْخَیْرِ» که این امر بر این است که باید یک گروهی… حالا در جامعه‌ی اسلامی شاید از همین هم بشود استفاده کرد که در جامعه‌ی اسلامی آن حاکم اسلامی باید یک گروهی را به عنوان آمران به معروف و ناهیان از منکر و داعیان الی الخیر قرار بدهد. «یدْعُونَ إِلَى الْخَیْرِ» حتّی می‌شود از بیت المال هم ردیف بودجه برای تأمین آن‌ها قرار داد که حالا این مطلب در جوامع اسلامی خیلی مورد توجّه قرار نگرفته است. حتّی در جمهوری اسلامی هم آن‌طور که باید و شاید نه. اصلاً ده درصد این موضوع هم مورد توجّه واقع نشده است. این یک آیه است.

بهترین امّت‌ها

 آیه‌ی دیگر، در سوره‌ی آل عمران است. «کُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّهٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ»[۳] می‌‌گویند بهترین امّت شما هستید که برای مردم «أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ» ظاهر شدید، خارج شدید. «تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ» این مورد بحث ما است که دائماً باید امر به معروف کنید. «وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ» و دائماً هم نهی از منکر کنید. «وَ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ» و بر خدا ایمان سازی کنید. «وَ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ» یعنی دائماً در ایمان پروری و امنیّت سازی برای جامعه باشید. این معنا وسیع‌تر از آن است که بگوییم خود آن‌ها ایمان آوردند. این‌جا هم کلمه‌ی «تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ» که دارد خداوند خطاب به امّت اسلامی می‌کند.

مصداق کامل امر به معروف و نهی از منکر

-‌ مصداق این دو آیه ائمّه‌ی اطهار هستند.

-‌ آن ها مصداق اکمل هستند. مصداق اکمل ائمّه‌ی اطهار هستند که «تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ» ولی ما چطور؟ یعنی امر به معروف و نهی از منکر فقط برای… بله، ما شرایط امر به معروف و نهی از منکر را می‌گوییم، امّا مصداق اکمل این «کُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّهٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ» مسلّم است، ولی برای ما چطور است؟ بالاخره آن چیزی که مسلّم است این است که ما هم باید امر به معروف و نهی از منکر را -که دو واجبه‌ی مهمّه در شریعه‌ی مقدّسه‌ی اسلام است- دنبال کنیم.

متّقین و هدایت به سوی فلاح و رستگاری

-‌ ما «تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ» نیستیم!

-‌ چرا نیستیم؟! در حدّ خود هستیم. یک زمانی در بحث کلمه‌ی «یُؤْمِنُونَ»[۴] در آیات اوّل سوره‌ی بقره در توصیف متّقین عرض کردیم که ایمان یک کلّی نسبی مشکّک است، یعنی نسبت به افراد فرق می‌کند. مصداق اکمل ایمان و «قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ»[۵] ائمّه‌ی اطهار هستند. امّا آیا «قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ»؛ «الْمُؤْمِنُونَ» منحصر به چهارده معصوم است؟ نه. خیلی‌ها هستند که مؤمن هستند، لذا در توصیفات آن‌ها که می‌بینید این توصیفات طوری است که به افراد پایین‌تر که ایمان ساز و مؤمن هستند، تعمیم پیدا می‌کند. آن توصیفاتی که دارد، از بحث انفاق و ایمان به «بِما أُنْزِلَ إِلَیْکَ وَ ما أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِکَ»[۶] که همه‌ی این‌ها را داشت. این‌جا هم همین‌طور است «تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ»[۷] درست است که مصداق اکمل این در این‌جا اهل بیت هستند، امّا اشاره به مؤمنین در امّت اسلامی هم دارد.

حرکت در جهت رشد ایمانی و تحوّل جامعه

هر کدام ما می‌توانیم. یک وقت کسی مانند حججی می‌شود و یک حرکتی می‌کند که چه جنبش و تحوّلی در کلّ جوامع بشری ایجاد می‌شود؛ از نظر احساسی و از نظر واقعی زلزله می‌شود! بسیاری از افراد، شهدایی که در زمان ما بودند، خرّازی‌ها، همّت‌ها این‌ها کسانی بودند که در بین جوانان خود مؤثّر و ایمان ساز بودند. خود حضرت امام و بزرگان نظام این‌ها کسانی بودند که توانستند یک انقلابی را ایجاد کنند که باعث حرکت ایمانی در جامعه‌ی بشری شود. نه فقط در جمهوری اسلامی، بلکه در کلّ دنیا مؤثّر بود.

بالاخره اگر این حرکات مؤمنین واقعی در جوامع اسلامی نباشد ظالمین دیگر یله، فعّال ما یشاء می‌شوند. آن وقت هر کاری که دوست داشتند می‌کنند. الآن موانع سر راه آن‌ها است خیلی مواقع مجبور هستند به بعضی از مصالح مؤمنین و مسلمین تن بدهند. آن وقت اگر ما فقط بیاییم این توصیفات را به اهل بیت منحصر کنیم، پس اهل بیت برای چه آمدند؟ اصلاً اهل بیت برای همین آمدند. برای این‌که کلّ جوامع بشری را به سمت و سوی الهی سوق بدهند. «یَدْعُونَ» در آیات مختلف آمده است، داعی الله یکی از توصیفات اهل بیت است که در زیارت آل یاسین هم داریم. «السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا دَاعِیَ اللَّهِ وَ رَبَّانِیَّ آیَاتِهِ».[۸]

ایمان سازان نسبت به خدا

«یَدْعُونَ إِلَى الْخَیْرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ»[۹]، این‌جا هم داریم «کُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّهٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ»[۱۰] این‌که در ترجمه‌ها اشتباه می‌نویسند که شما به خدا ایمان دارید. نه، نسبت به خدا ایمان ساز هستید، دائماً دارید مؤمن پروری می‌کنید. این در آیات قرآن است.

برتری جهاد نسبت به تمام اعمال نیک

 امّا در روایات، روایت اوّل از رسول اکرم جامع السّعادات، جلد ۲، صفحه‌ی ۳۶، نهج البلاغه، صفحه‌ی ۷۲۰، حکمت ۳۷۴، بحار الانوار، جلد ۹۷، صفحه‌ی ۸۹، حدیث ۷۰ این روایت را رسول اکرم فرمودند: «مَا أَعْمَالُ الْبِرِّ عند الْجِهَادُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ إِلَّا کَنَفْثَهٍ فِی بَحْرٍ لُجِّیٍّ»[۱۱]، «مَا أَعْمَالُ الْبِرِّ کُلُّهَا وَ الْجِهَادُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ عِنْدَ الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیِ عَنْ الْمُنْکَرِ إِلَّا کَنَفْثَهٍ فِی بَحْرٍ لُجِّیٍّ»[۱۲]، «مَا أَعْمَالُ الْبِرِّ کُلُّهَا وَ الْجِهَادُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ عِنْدَ الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیِ عَنِ الْمُنْکَرِ إِلَّا کَنَفْثَهٍ فِی بَحْرٍ لُجِّیٍّ»[۱۳] می‌فرماید در برابر جهاد تمام اعمال نیک و خوب به اندازه‌ی یک آب دهان است. تعبیر دیگر آن این است که به اندازه‌ی یک قطره است در برابر «بَحْرٍ لُجِّیٍّ» یعنی دریایی که موّاج و خروشان است. چقدر است؟ «کُلُّهَا» همه‌ی اعمالی که شما انجام می‌دهید در برابر جهاد به اندازه‌ی یک قطره در برابر دریای موّاج خروشان است.

برتری امر به معروف و نهی از منکر

در برابر تمام اعمال نیک و جهاد

«وَ مَا جَمیعِ أَعْمَالُ الْبِرِّ وَ الْجِهَادُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ عِنْدَ الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیِ عَنِ الْمُنْکَرِ إِلَّا کَنَفْثَهٍ فِی بَحْرٍ لُجِّیٍّ»[۱۴]، «مَا أَعْمَالُ الْبِرِّ کُلُّهَا وَ الْجِهَادُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ عِنْدَ الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیِ عَنْ الْمُنْکَرِ إِلَّا کَنَفْثَهٍ فِی بَحْرٍ لُجِّیٍّ»[۱۵]، «مَا أَعْمَالُ الْبِرِّ کُلُّهَا وَ الْجِهَادُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ عِنْدَ الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیِ عَنِ الْمُنْکَرِ إِلَّا کَنَفْثَهٍ فِی بَحْرٍ لُجِّیٍّ».[۱۶] تمام اعمال نیک و جهاد در راه خدا در برابر امر به معروف و نهی از منکر به اندازه‌ی یک قطره است، یعنی امر به معروف و نهی از منکر نسبت به کلّ اعمال حتّی جهاد به اندازه‌ی یک قطره است، امر به معروف و نهی از منکر به اندازه‌ی بحر لجّی است یعنی دریای موّاج خروشان.

این تعبیرات اهمیّت و مهم بودن امر به معروف و نهی از منکر را می‌گوید. آن وقت «ما» هم می‌آورد. یعنی همه‌ی اعمال. این ماء عامّه است، یعنی تمام آنچه که شما نسبت به دین اسلام باید انجام بدهید، معروفات، خیرات، مبرّات، تمام این‌ها را شامل می‌شود.

قطره در برابر دریای موّاج

-‌ لجّی یعنی چه؟

-‌ یعنی موّاج و خروشان.

-‌ مفرد موّاج موج است و جمع آن هم امواج است.

– نه، یعنی چون تلاطم دارد یعنی خیلی جریان دارد. دریا وقتی پر باشد مانند اقیانوس، آن وقت چه چیز درست می‌شود؟ سونامی. یعنی طوری می‌شود که ممکن است ساحل را در نوردد. خوب سفینه یا جوار در آیاتی که آمده است و تعبیر شأن اهل بیت را به سفینه فرمودند، فرمودند امام حسین سفینه نجات است یا جوار است در آیات دیگر که کلمه‌ی جوار را گفتند، یعنی چیزی که کوبنده‌ی امواج و تلاطم دریا است و نمی‌گذارد کسی غرق شود. هر کسی سوار بر کشتی اهل بیت شود مانند مثل آن را فرمودند مانند کسانی است که سوار سفینه‌ی نوح شدند و هر کسی هم تخلّف کند و سوار سفینه‌ی آن‌ها نشود غرق می‌شود. لذا سفینه به معنای آن چیزی است که در هم کوبنده‌ی امواج دریا است که تلاطم را مهار می‌کند و رد می‌کند. حالا بحر لجّی یعنی آن دریای موّاج که مانند اقیانوس است نه این‌که دریای کوچک باشد. دریای موّاجی که کشتی این‌گونه دارد در آن تردّد می‌کند.

فضیلت بسیار زیاد امر به معروف

آن وقت امر به معروف و نهی از منکر کأنّه چنین اقیانوسی است، همه‌ی اعمال حتّی جهاد فی سبیل الله در برابر امر به معروف و نهی از منکر مانند قطره است، این‌جا می‌فرماید مانند آب دهان است.

آن وقت می‌فرماید: «عِنْدَ الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیِ عَنِ الْمُنْکَرِ» کلمه‌ی «عِنْدَ» را در این روایت آورده است. یعنی وقتی آن‌ها را در میزان و در برابر امر به معروف و نهی از منکر بگذارید درجه‌ی آن بالا است. اعمال دیگر در برابر جهاد این‌گونه هستند. کلّ اعمال به همراه جهاد در برابر امر به معروف و نهی از منکر مانند قطره است.

آثار ترک امر به معروف و نهی از منکر

یک روایت دیگر هم وجود دارد. این روایت در کافی و در جامع السّعادات است؛ این‌ها روایاتی است که باید در باب امر به معروف و نهی از منکر باید مفصّل برای مردم بیان کنیم. این روایت از حضرت باقر آل محمّد (صلوات الله علیهم اجمعین) که خبری از جابر است «إِنَّ الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیَ عَنِ الْمُنْکَرِ سَبِیلُ الْأَنْبِیَاءِ»[۱۷] می‌دانید یکی از مشکلات ما در جامعه همین است که آثار امر به معروف و نهی از منکر ظلم ظالمین بر انسان‌ها می‌شود باید مواظب باشیم به آن‌جا نرسیم. امر به معروف و نهی از منکر در زمان امام حسین وقتی ترک شد کار به جایی رسید که حجاج بن یوسف ثقفی بر کوفیان حاکم شد. ترک امر به معروف و نهی از منکر خیلی مشکلات دارد و سخت است.

روش انبیاء و اهل بیت در هدایت مردم

 لذا می‌فرماید: «سَبِیلُ الْأَنْبِیَاءِ» راه و روش تمام انبیاء «الْأَنْبِیَاءِ» یعنی حضرت آدم ابو البشر اوّلین پیامبر تا حضرت خاتم انبیاء محمّد مصطفی (صلّی الله علیه و آله و سلّم). «الف» و «لام» افاده‌ی عموم می‌کند یعنی کلّ الانبیاء، همه‌ی انبیاء. «وَ مِنْهَاجُ الصُّلَحَاءِ» و روش صالحین و شایستگان جامعه است. منهاج یعنی روش، راهرو، رهی که آن‌ها در واقع طی می‌کنند. «فَرِیضَهٌ عَظِیمَهٌ بِهَا تُقَامُ الْفَرَائِض‏ ُ وَ تَأْمَنُ الْمَذَاهِبُ وَ تَحِلُّ الْمَکَاسِبُ».

 ببینید این کلمات خیلی مهم است. هر کدام از این کلمات را اگر بخواهید بشکافید و کاملاً تفسیر آن گفته شود، باید پیرامون هر کلمه صفحاتی نوشته شود که راه انبیاء و صلحا این بوده است؟ «فَرِیضَهٌ عَظِیمَهٌ» تعبیر فریضه یک تعبیر بسیار مهمّی است و کلمه‌ی «عَظِیمَهٌ» را در توصیف آن آوردند. «فَرِیضَهٌ عَظِیمَهٌ». «بِهَا تُقَامُ الْفَرَائِض‏» یعنی همه‌ی واجبات به واسطه‌ی آن انجام می‌شود.

نماز مردگان

 نمازی که در جامعه امر به معروف و نهی از منکر مرده باشد، این نماز مردگان است، نماز اقامه شده نیست. لذا آن‌ها را مقیم صلاه نمی‌گویند. در صورتی ما مقیم صلاه هستیم که امر به معروف و نهی از منکر در جامعه باشد و ما آمر به معروف و ناهی از منکر باشیم. آن وقت مقیم صلاه می‌شویم.

برپادارندگان واقعی نماز

 به هر کسی مقیم صلاه نمی‌گویند آن تعبیر توصیف متّقین که «یُقیمُونَ الصَّلاه»[۱۸] همیشه اقامه می‌کنند یعنی نماز را برپا می‌دارند، یعنی نماز آن‌ها زنده است، یعنی نماز آن‌ها اثر بخش است. «إِنَّ الصَّلاهَ تَنْهى‏ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ»[۱۹] این نماز زنده است. خیلی از نمازها است که اهل سنّت می‌خوانند امّا اثری ندارد. لذا دشمنان اسلام کاری به کار آن‌ها ندارند. امّا نماز اقامه شده‌ای که مسلمین اقامه کنند در جامعه‌ای که امر به معروف و نهی از منکر زنده باشد آن وقت این نماز اثر دارد. این نماز «تَنْهى‏ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ» است.

لزوم جریان داشتن امر به معروف

و نهی از منکر در میان جامعه

 لذا «تُقَامُ الْفَرَائِض‏ »[۲۰] یعنی واجبات برپا می‌شود، «وَ تَأْمَنُ الْمَذَاهِبُ» می‌فرماید: و راه‌های ایمن را به جامعه برمی‌گرداند. مذهب یعنی راه حرکت. بعضی اوقات که امر به معروف و نهی از منکر نباشد می‌ببینیم حتّی حرکت کردن در راه عزاداری برای امام حسین فایده‌ای ندارد. این مذهب‌ها، این حرکت‌ها، این راه‌ها باید تأمین باشد. اگر امنیّت ساز شد ارزش دارد. در عزاداری امام حسین که امر به معروف و نهی از منکر نباشد فایده ندارد. چون هدف اصلی امام حسین هم دور است، مستبعد است، اگر بعید نباشد.

کسب حلال با امر به معروف و نهی از منکر

«وَ تَحِلُّ الْمَکَاسِبُ» و تجارت‌ها حلال می‌شود. پول‌هایی که به دست می‌آید اگر امر به معروف و نهی از منکر نباشد به نزول و ربا و بدبختی جامعه منهی می‌شود. الآن اساسی‌ترین مشکل اقتصادی جامعه‌ی فعلی ما بحث ربا و نزول است که حکومت ما و بانک‌ها روز به روز دارند آن را تقویت می‌کنند. این داد ما باید بالا برود که یک مقداری این بانک‌ها را درست کنید، بس است. یعنی واقعاً این‌که تجارت‌ها ربوی شده است و تجارت‌های حلال در جامعه نیست برای این است که در سایه‌ی امر به معروف و نهی از منکر انجام نمی‌شود. اگر در سایه‌ی امر به معروف و نهی از منکر باشیم تجارت ما تجارت حلال است. «وَ أَحَلَّ اللَّهُ الْبَیْعَ وَ حَرَّمَ الرِّبا».[۲۱]

بازدیدها: 1