وَ اذْکُرُوا اللَّهَ فی أَیَّامٍ مَعْدُوداتٍ فَمَنْ تَعَجَّلَ فی یَوْمَیْنِ فَلا إِثْمَ عَلَیْهِ وَ مَنْ تَأَخَّرَ فَلا إِثْمَ عَلَیْهِ لِمَنِ اتَّقى وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّکُمْ إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ (۲۰۳) ۱
سیاق کلی آیات اطاعت
سیاق کل آیاتی که درباره امر به اطاعت و تقوا و ایمان است مانند «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ» ۲ و مانند آیات مانحن یعنی «اتَّقُوا اللَّهَ» ۳ امثال اینها که صد و بیست و چند تا آیه که امر به طاعت و تقوا داریم و مانند «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا آمِنُوا» ۴ اینها امر مولوی ندارند امر ارشادی دارند.
مبحث اصولی درباره اطاعت
عقل انسان حاکم بر این می باشد که انسان باید اطاعت از خداوند تبارک و تعالی داشته باشد اگر در اینجا یک بحث اصولی بر آن داشته باشیم بر این است که چطور عقل حاکم است که شما از مولای انسانی خود اگر شما عبد یا اجیر بودید باید اطاعت کنید که اگر اطاعت نکنید و مستحق عقوبت شدید بنابر دفع ضرر محتمل، نیست ضرر مسلم خواهد بود.
حکم و یقین ذاتی
اینجا حکم و یقین و قطع دارید که باید اطاعت کنید قطع تبعیت ذاتی دارد یعنی نه می‌توان به آن داد و نه می‌توان از او گرفت اگر شما قاطع بر چیزی بودید و قطع داشتید باید آن را متابعت کنید و باید عقلی دارد و نه شرع دارد اگر شرع آن را بگوید تحصیل حاصل می‌شود اگر بگوید اطاعت نکن تناقض می‌باشد.
نقض و قطعیت عقلی
اگر بگوید شما اطاعت از عقل و حکم و قطعت نکن این نقض می شود بنابراین چونکه اطاعت حکم عقل بنا بر قطعی که بر انسان ایجاد می کند و ما باید اطاعت کنیم در همه این اوامر این حکم قطعی و عقلی داشته و ما باید متابعت کنیم.
احکام ارشاد به عقل
اگر در قران کریم یا در روایات اهل بیت امری بر اطاعت و تقوا و ایمان به ما شده از باب ارشاد به حکم عقل می باشد آنچه که در قرآن بر آن وجود دارد که منشا ظهور در وجوب بوده و از آن حکم را می فهمیم یکی از آنها امر حاضر می باشد «اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا» ۵ اینها همه امر حاضر هستند.
دو مبنای متاخرین و متقدمین
یازده چیز منشا ظهور در وجوب اند یعنی ظاهراً حکم وجوب را از اینها می فهمید نص نیستند ظهور دارند. ظهور گفتیم دو مبنا دارد یکی مبنای متاخرین و دیگری مبنای متقدمین؛ مبنای متاخرین ظهور را ما یفهم العرف می دانند اما آن که قدما داشتند قابلیت للفظ المعنا می داشتند که البته آنچه ما در این کلمه غور کردیم همان قابلیت للفظ المعنا نیز متفاهم عرفیه است.
تفاوت ظهور و نص
یعنی هر دو یک چیز هستند لذا دعوایی نیست مسلما ظهور متفاهم عرفی می باشد اما ظهور چه فرقی با نص دارد؟ فرق آن است که احتمال خلاف در ظهور وجود دارد یعنی اینگونه نیست که امر حاضری آمده باشد و وجوب را به ما گفته باشد نتوان بر آن خدشه وارد کرد ممکن می باشد که قرینه ای داشته باشد که آن در وجوب ترخیصی باشد.
یازده امر ارشادی
یازده مورد بود: امر حاضر، امر غایب، علیک به معنای الزم و اسمای افعال، علی ضرریه، لام نفعیه، کلمه امر، لزم ،وجب ، فرض و کتب این ها ظهور در وجوب دارند این شد ده تا و مورد آخر خبر در مقام انشاء است منتهی همه اینها اگر در باب تقوا و اطاعت از خداوند ایمان اوردن همه اینها اگر دقت کنید امور ارشادی هستند و مولوی نیستند.
چارچوب امور عقلی در قرآن
نکته جالب در قرآن و احکام دین مبین اسلام که اهل بیت مبین آن هستند این مورد می باشد که همه آنچه که انسان ها باید انجام دهند یا ذاتی و تکوینی بوده یا عقلی است و خود انسان می فهمد یعنی چارچوبی را دین تعریف می کند و گرنه خود انسان همه اینها را می فهمد اگر قرآن و دین فرض نبودند و پیامبری وجود نداشت من و شما صدق و راستی را حُسن می دانستیم یا قبیح؟ حسن.
حُسن ذاتی صدق
چون حُسن ذاتی در صدق می باشد همه قائل به این هستند که آن را بیاورند اما یک چیزی مانند ظلم قبح ذاتی دارد لذا اگر نهی خداوند در قرآن فرموده این بخاطر ظلم در فعل است چون قباحت او به ظلم آن بوده و نمی توان آن را از او گرفت حالا چه ظلم به خود کنید چه ظلم به مولای معظم کنید یا ظلم به غیر کنید در هر صورت مفسده آن این است که شما ظلم کنید.
تفاوت قرآن و سنت
لذا پیرامون آنچه که در آیات و روایات و اوامر و نواهی آمده مسلما جزء ذات و تکوین و وجود بشر و حکم عقل و عرف عقلا می باشد و هیچ چیز خارج از آن نیست اگر نماز بخوانیم اطاعت از خداوند می باشد اما کیفیت آن را سنت بیان می کند حتی قران نگفته کیفیت صیام را بیان کرده اما اینکه شما از چیزهایی باید امساک کنید را سنت بیان کرد.
تعریف و مصداق سنت
سنت هم می دانید که شامل قول معصوم فعل ایشان و عمل او خواهد بود این چیزی مسلم می باشد در این آیه که «واذکروالله» ۶ فرمود این نکته وجود دارد که زیبا است یعنی همیشه متوجه باشید و در ذکر خود متوجه الله باشید.
توصیه درباره حاجت خواستن
«واذکروالله» ۷ یعنی خود کلمه الله را در نظر داشته باشید ایشان یک جمعی کرده و گفته چون کلمه الله با حروف ابجد عدد ۶۶ می شود شما کلمه الله را ۶۶ بار بگویید حاجت روا می شوید و ما تجربه کردیم زیبا و مثبت بود.
دقت در کلمه تقوا
حتما در برخی موارد تعدد و عدد یک چیز را رعایت کنید یا الله یک خواهشی دارد که کلمه یا «ادعوا الله» دارد اما فقط کلمه الله را باید بگویید پس اینجا کلمه «واذکروالله» ۸ را داشته باشید اما این بحث «اتَّقُوا اللَّهَ» ۹ در ذیل این بحث آیات صیامی که اینجا بیان شده بود به کلمه تقوا دقت کنید که ما باید در دستورات خدا اطاعت داشته باشیم.
سازگاری اعمال با تقوا
اینکه خدا فرموده در آیات خود که شهر رمضان را روزه بگیرید اگر خواستید نگیرید چگونه نگیرید؟ سفر بروید یا فرار از روزه کنید با تقوا و اطاعت واقعی سازگاری ندارد البته اگر به یاد داشته باشید در آیه ۱۸۵ نکته ای را گفتیم که «و من تطوع» ۱۰ داشت
اهمیت تطوُّع نسبت به اطاعت
تطوُّع بالاتر از طاعت است چون اطاعت خوب می باشد اما تطوُّع عالی‌تر است چرا که عاشقانه می باشد خدا هر چیزی را عاشقانه دوست دارد؟ ما طلبه ها عشق به صاحب الزمان(عج) داریم اما یک شاید کمی حماقت در اذهان ما باشد که نفهمیم کجا آمدیم.
مصادیق تطوُّع از خدا
اگر منافع مالی در جایی باشد ما همینجا می آییم برخی افراد اگر تطوُّع از خداوند تبارک و تعالی داشته باشد، دلی خواهد بود دوست دارد که دنبال حرف خدا را بگیرد و برای خدا یک کاری انجام دهد تطوُّع به این معنا است باب تَفَعُّل یعنی به دنبال این باشد که نماز بخواند یا صیام رعایت کند یا دست مسلمان را بگیرد یا درس و مدرسه و نماز جماعت را برقرار کند یا نام صاحب الزمان(عج) را برپا دارد.
پیشنهاد رها کردن قرآن
یکی از دوستانم بسیار به امام زمان علاقه دارد درباره تفسیر به او گفتم و او عرضه داشت قرآن را کنار بگذار فقط امام زمان! البته ایشان کمی مستحضر مطلب نشد والا این را نمی گفت چون قابلیت فهم این را داشت چون امام زمان بدون قرآن نمی شود.
روایتی در باب قرآن و صاحب‌الزمان
من شنیدم روایتی را متواترا که اگر کسی خواست نگاه امام زمان را درک کند به قرآن نگاه کند این فرد در حق قرآن کوتاهی می کرد با اینکه ملا بود یا مثلا یک سری از مسلمانان حسبنا کتاب الله می گویند این کلمه بدون حسین و امام زمان نمی شود.
معیت قرآن و اهل بیت
این دو مورد «لن یفترقا» هستند لن نفی ابد می کند یعنی این قرآن و اهل بیت که قبل آن فرمود کتاب الله و عترتی اهل بیتی که اهل بیتی که عطف بیان یا بدل بگیریم هر دوی آن می شود واو معیت داشته و اینجا لن یفترقا دارد یعنی هر دو هیچ وقت از یکدیگر جدا نمی شوند.
انس با قرآن
به دنبال این نباشید که یکی از آنها را رها کرده و فقط دیگری را دنبال نمایید باید اول قرآن بخوانید و آل یاسین را بخوانید توجه صاحب الزمان و قرآن را در وجود خودتان حس می کنید برخی اوقات قصه و داستان هایی می گویند اما اگر بخواهید با قرآن مأنوس شوید هم خوب می فهمید هم می توانید صاحب الزمان را درک کنید.
نام روز قیامت
لذا می فرماید «اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّکُمْ إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ» ۱۱ حشر شما در دستتان نیست حشر یعنی چیزی که خود به خود یک چیزی را جمع کند روز قیامت که روز حشر نیز نام دارد، بدون اراده کسی بوده و انسان ها از قبور مبعوث شده و الی الله به سوی خدا و ذات باری تعالی محشور می شوند.
الله، محشورالیه انسان‌ها
لذا «وَ اعْلَمُوا» ۱۲ یعنی بدانید از آن اموری است واقعا ما باید دنبال باشیم و هستیم چون خود انسان می خواهد بداند بعد از آن چه خواهد شد تا بفهمید و بداند که محشور الیه ما فقط الله می باشد.
منابع
۱_سوره بقره آیه ۲۰۳
۲_سوره نسا آیه ۵۹
۳_سوره بقره آیه ۲۰۳
۴_سوره نسا آیه ۱۳۶
۵_سوره بقره آیه ۲۰۳
۶_سوره بقره آیه ۲۰۳
۷_سوره بقره آیه ۲۰۳
۸_سوره بقره آیه ۲۰۳
۹_سوره بقره آیه ۲۰۳
۱۰_سوره بقره آیه ۱۸۵
۱۱_سوره بقره آیه ۲۰۳
۱۲_سوره بقره آیه ۲۰۳
