و برخى از مردم به جاى خدا معبودهایى انتخاب مىکنند که آنها را آن گونه که سزاوار است خدا را دوست داشت، دوست مىدارند؛ ولى آنان که ایمان آوردهاند، محبت و عشقشان به خدا بیشتر و قوىتر است. و اگر کسانى که [با انتخاب معبودهاى باطل] ستم روا داشتند، هنگامى که عذاب را ببینند، بىتردید بفهمند که همه قدرت ویژه خداست [و معبودهاى باطل، هیچ و پوچاند] و خدا سخت کیفر است. (۱۶۵)(همان) هنگام، کسانى که پیروى شدهاند، از پیروانِ خود، بى تعهد مى شوند؛ و عذاب را مشاهده مى کنند؛ و پیوندها از میانشان بریده مى شود. ۱۶۶
تفسیر سوره مبارکه بقره – آیه ۱۶۶
واکنش ستمکاران و پیروان آنان در رستاخیز و بیزارى آنان از همدیگر و حسرتزدگى و فرجام عذاب آلودشان
و برخى از مردم به جاى خدا معبودهایى انتخاب مىکنند که آنها را آن گونه که سزاوار است خدا را دوست داشت، دوست مىدارند؛ ولى آنان که ایمان آوردهاند، محبت و عشقشان به خدا بیشتر و قوىتر است. و اگر کسانى که [با انتخاب معبودهاى باطل] ستم روا داشتند، هنگامى که عذاب را ببینند، بىتردید بفهمند که همه قدرت ویژه خداست [و معبودهاى باطل، هیچ و پوچاند] و خدا سخت کیفر است. (۱۶۵)(همان) هنگام، کسانى که پیروى شدهاند، از پیروانِ خود، بى تعهد مى شوند؛ و عذاب را مشاهده مى کنند؛ و پیوندها از میانشان بریده مى شود. ۱۶۶
جمله «إِذْ تَبَرَّأَ الَّذِینَ اتُّبِعُوا» برای جمله «إِذْ یَرَوْنَ الْعَذَابَ» ۲ عطف بیان است از نظر ادبی جایگاه این جمله را می‌رساند مصدر کلمه «تَبَرَّأَ» برائت بوده و معنای دوری جستن و بیزاری از چیزی یا کسی می‌دهد بحث خود برائت ذمه از دین همین معنا را دارد برائت خدا و رسول از مشرکین در آیه شریفه «أَنَّ اللَّهَ بَرِیءٌ مِنَ الْمُشْرِکِینَ وَ رَسُولُهُ»۳ عطف به الله می‌کند.
برائت شیطان از اعمال انسان
این برائت در واقع برائت شیطان از مطیع خود در روز قیامت می‌باشد در سوره مبارکه حشر داریم که شیطان می گوید :«إِنِّی بَرِیءٌ مِنْکَ» ۴ یعنی شیطان از کسانی که با دین مخالف بودند، برائت می‌جوید لذا جمله «إِذْ تَبَرَّأَ الَّذِینَ اتُّبِعُوا مِنَ الَّذِینَ اتَّبَعُوا» یعنی رئیس ها و شیطان این‌ها از کسانی که آنها را تبعیت کردند تبری می‌جوید.
علت بیزاری ظالمان در قیامت
پیروان و متابعت کنندگان مورد بیزاری متبوعین، رئیس ها و شیاطین کفر قرار می‌گیرند چگونه؟ چون آنها عذاب را می‌بینند «وَرَأَوُا الْعَذَابَ» یعنی درحالی‌که عذاب الهی را می‌بینند آن هم عذاب شدید که در آیه قبلی فرمودند آنها بیزاری می‌جویند البته یک بحثی برای عمل شخص وجود دارد یکی آثار عمل انسان که به دنبال آن برای انسان رخ می‌دهد.
آثار ایجاد سیره مثبت
اگر شما در جامعه یک سنت خوب ایجاد کردید علاوه بر اینکه ثواب واقعی آن را کسب می‌کنید هر کسی آن سیره و روش را دنبال کند برای شما نیز حسنه خواهد بود مقابل آن صدق می‌کند روایت داریم که فرمود «من سن فی الإسلام سنه سیئه فله وزرها ووزر من عمل بها من غیر أن ینقص من أوزارهم شیئا إلى یوم القیامه» ۵
وظیفه روحانیون در ایجاد سیره‌ها
ما روحانیون وظیفه مهمی داریم چون ما در جامعه می‌توانیم کارهایی انجام دهیم که عکس آن را در این روایت داریم «من سن فی الإسلام سنه حسنه فله وزرها ووزر من عمل بها من غیر أن ینقص من أوزارهم شیئا إلى یوم القیامه» من در برخی از محلات اصفهان یا روستاها روحانیان قبلی یک حسنه‌ای به صورت سیره، روش و سنت ایجاد کردند.
ایجاد سیره مثبت در یک روستا
برای مثال در ماه محرم و صفر به مدت ۶۰ شب هیئت داشتندو پذیرایی و روضه‌خوانی انجام می‌دادند منتهی در محل آنها ۳۵ گروه وجود داشت یعنی برای هر ۷ گروه یک روحانی وجود داشت و هر نفر از آنها باید روضه می‌خواندند یکی از آثار این پذیرایی یکسان بودن نوع آن در فقیر و ثروتمندان بود.
پذیرایی روستا از هیئت
من به خانه یکی از آنها رفتم و دیدم که یک زن بیوه با چند فرزند یتیم غذایی را آماده کرده که همان ثروتمند نیز می‌تواند علت را جویا شدم به من گفته شد که این خانواده‌ها در سال چند گوسفند کوچک خریداری می‌کنند و خودشان نگه‌داری می‌کنند و زمانی که نوبت آنها فرارسید آنها را ذبح کرده و با نانی که خودشان می‌پزند از مردم پذیرایی می‌کنند.
نحوه سخنرانی روحانی
یکی اینکه در طول ۶۰ شب همه فامیل در این هیئت‌ها جمع می‌شدند صله رحم عالی انجام می‌شدند برخوردی که با آن هیئات بود موقع وارد شدن روحانی اگر مداح در حال روضه خواندن باشد در هر موقعیتی یک صلوات داده و بلندگو را به دست روحانی می‌دهد.
آثار تبعیت از سنت بد
مسلما طبق آیات و روایات تبعیت از سنت‌های بد منجر به این می‌شود که عواقب برای آن تسنن کننده وزر و وبال داشته باشد چون فرمود :«من سن فی الإسلام سنه حسنه فله وزرها ووزر من عمل بها من غیر أن ینقص من أوزارهم شیئا إلى یوم القیامه» یا در ذیل آیه «مَنْ قَتَلَ نَفْسًا بِغَیْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِی الْأَرْضِ فَکَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعًا» ۶
اثر و معنای قتل
قتل در واقع اضلال خلق است اگر کسی باعث اضلال دیگران شود یعنی گمراه شود، وزر و وبال آن گمراه و اعمال او برای فرد مضر خواهد بود مرحوم طیب اصفهانی می‌فرماید مراد از قتل نفس در اینجا اضلال خلق و گمراه نمودن خلق می‌باشد لذا عقاب اضلال بزرگ‌ترین عقاب برای گناهان بوده و بسیار مهم است.
عذاب زیاد برای ظالمان
کار به جایی می‌رسد که رئیس های کفار و شیاطین در این آیه و کسانی که اینگونه اضلال کردند عذاب سخت می‌بینند و در قیامت از متابعین خود بیزاری می‌جویند او به گذشته خود نگاه کرده و از زیاد بودن عذاب خود تعجب می‌کند هم بخاطر ایجاد سنت بد و هم به دلیل تابعیت برخی از افراد که چه میزان گمراهی در آنها به وجود آورده اگر ما روحانیون کاری کنیم که مردم از دین، اسلام و روحانیت متنفر شوند چه اتفاقی می‌افتد؟
تعبیر رؤسای شیطان در روحانیت
تصور نکنید که این تعبیر رووسای شیطان در ما وجود ندارد ما بدتر از آن خواهیم داشت چون آنها که فرعون، نمرود یا یزید بودند ادعایی نداشتند و «أناَ رَبُّکُمْ الأعْلی» ۷ اما ما که ادعای پوشش لباس پیامبر را داریم اگر کاری کنیم که باعث اضلال و گمراهی مردم گردد، خطر بسیاری دارد.
خیانت به نظام جمهوری اسلامی
ثمره خون صدها هزار شهید به نظام جمهوری اسلامی تبدیل شده حال اگر کسی به این نظام خیانت کند مشاهده کنید که به چه وزر و وبالی دچار خواهد شد ما می‌توانیم و در موقعیتی هستیم که در جامعه سنت حسنه ایجاد نماییم تا باعث هدایت مردم گردد بتوانیم موسساتی دایر کنیم و در مساجد جوانان را جذب کرده یا معتادان را ترک دهیم تا آنها به زندگی خود بازگردند و…
دلیل انزجار مردم از دین
ما می‌توانیم حتی برعکس عمل کنیم به‌گونه‌ای کار کنیم که مردم و کسانی که ما را می‌بینند از روحانیت و اسلام خلاف آن را برداشت کنند و از دین منزجر گردند ما سمبل دین نیستیم اما آنچه که مسلم می‌باشد این است که از کسی پیروی کند در چنین حالتی من روحانی فامیل باید به‌گونه‌ای باشم که اگر از من پیروی شد، از سیره‌ها، روش و سنت‌های پاک، عالی و حسنه پیروی کرده و دنباله رو باشد.
قطع اسباب نجات بخش
می‌فرماید: «وَتَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبَابُ» ۸ کلمه اسباب محلای به الف و لام بوده و جمع همه اسباب بوده و شمول بر همه اسباب دارد چون شمول و استقرا بر همه اسباب دارد شامل همه چیزهایی می‌شود که انسان می‌تواند به واسطه آنها نجات پیدا کند لذا «وَتَقَطَّعَتْ» یعنی از چیزهای نجات بخش بریده شده‌ای به عبارت دیگر تمام راه‌ها بسته می‌شوند و هیچ راه و چاره‌ای برای آنها وجود ندارد «وَتَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبَابُ»
بیزاری ظالم از توابع در قیامت
یعنی زمانی که به آن عذاب بزرگ نگاه می‌کنند در اینجا «تَبَرَّأَ الَّذِینَ اتُّبِعُوا» آنها بیزاری می‌جویند هر چه پیروی بیشتر عذاب بزرگ‌تری در انتظار آنها خواهد بود اهمیت بالا دارد و باید برای ما درس عبرت قرار بگیرد. «وَتَقَطَّعَتْ» قطع به معنای بریده شدن یعنی هیچ راهی برای آنها باز نیست این جمله «وَتَقَطَّعَتْ» به معنی بن بست شدن راه چاره است.
