|
برقرارى عدالت ميان كودكان
براى رشد و تربيت صحيح كودك، بايد حقوقى كه كودكان بر پدر و مادر دارند، بطور دقيق رعايت گردد. از جمله حقوق كودكان بر والدين اجراى عدالت ميان فرزندان است.كودك انتظار دارد كه پدر و مادر در زندگى با وى به عدالت رفتار كنند و از هرگونه تبعيض و تفاوت نابجا در مورد فرزندان پرهيز كنند. عدم توجّه به عدالت، موجب نا آرامى روانى و انحراف اخلاقى كودك مىشود و حسادت و انتقام او را برمىانگيزد. اينك چند نكته درباره عدالت ميان كودكان بيان مىكنيم:
الف- اهميّت عدالت ميان كودكان
عدالتخواهى و مساوات طلبى در انسان ريشه فطرى و درونى دارد. خداوند توجه به عدل را در درون هر انسانى به وديعت گذارده است، تا از اين طريق، موجبات خير و سعادت او تأمين گردد.
فطرت پاك كودكان و لطافت طبع و حسّاسيت روح آنان اقتضا دارد كه پدر و مادر و ديگر افرادى كه در زندگى با آنان سر و كار دارند، رفتارى عادلانه و دور از هرگونه تبعيض و ترجيح نابجا داشته باشند. پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله در تأكيد اين نكته مهم فرمود: «اعْدِلُوا بَيْنَ اوْلادِكُمْ كَما تُحِبُّونَ انْ يَعْدِلُوا بَيْنَكُمْ فِى البِرِّ وَاللُّطْفِ» «2»ميان فرزندانتان، عدالت را رعايت كنيد، چنان كه دوست داريد آنان در احسان و لطف به شما به عدالت رفتار كنند.پدر و مادر بايد در همه امور كودكان، به عدالت توجه كامل داشته باشند و در محبّتو تشويق و يا تنبيه و سرزنش، عادلانه رفتار كنند و هرگز براى كارى كه كودك انجام نداده، او را تنبيه نكنند و درباره امرى كه در آن مقصّر نيست او را سرزنش نكنند و اگر بين فرزندان دعوايى صورت گرفت، تنها مقصّر تنبيه شود و پدر و مادر جانب فرزند ديگر را نگيرند، اگر چه او خردسالتر و ضعيفتر باشد.رعايت عدالت ميان كودكان بقدرى دقيق و ظريف است كه حتى شامل نگاهها و نوازش و بوسه پدر و مادر نسبت به فرزندان نيز مىشود.پدرى با فرزندان خود به محضر رسول اكرم صلى الله عليه و آله شرفياب شد. به صورت يكى از فرزندان بوسه زد و به فرزند ديگر، اعتنايى نكرد. پيامبر صلى الله عليه و آله كه اين رفتار نادرست را مشاهده كرد، به او فرمود:
چرا با فرزندان خود بطور مساوى رفتار نمىكنى «1»؟!
پدر و مادر عادل و با انصاف، با همه فرزندان، بطور يكسان رفتار مىكنند و هيچكدام را بر ديگرى ترجيح نمىدهند. دختر و پسر، زشت و زيبا، بزرگ و كوچك، خوش استعداد و كم استعداد، سالم و معيوب، همه را فرزند خويش مىدانند و بين آنها تفاوتى قائل نمىشوند، و در نوازش و اظهار محبت، در بزرگداشت و احترام، در خوراك و پوشاك، در حمايت و طرفدارى، در بخشش و پول توجيبى، در تقسيم كارهاى منزل و در كليّه امور، همه فرزندان را يكسان مىبينند و با همه بطور يكنواخت رفتار مىكنند. «2»
ب- جلوههاى بىعدالتى
رفتار دوگانه با فرزندان و تبعيض در محيط خانواده به شكلهاى مختلفى جلوه مىكند، طرفدارى از يك كودك بويژه در هنگام درگيرى، ايجاد مسابقه و رقابت بدون در نظر گرفتن ظرفيت روحى و توان كودكان، ميزان تنبيه و كيفيت اعمال آن نسبت به كودكان، مضايقه در محبّت نسبت به كودكان بزرگتر در برابر فرزندان خردسال، نوازش يكى و عدم توجه به ديگرى و حساسيت نسبت به جنسيت فرزندان ... از جلوههاىتبعيض و بىعدالتى به شمار مىرود.اغلب خانوادهها به فرزند پسر، بيش از داشتن دختر اهميّت مىدهند و ناخرسندى خويش را نسبت به فرزند دختر در رفتار و برخورد نشان مىدهند. اينگونه رفتار، مورد پسند قرآن و سيره پيشوايان دين نيست. قرآن مجيد، وقتى از فرزند سخن مىگويد، آن را هديهاى الهى مىداند كه كسى حقِ چون و چرا در جنسيت و بود و نبود آن ندارد. سپس در ارائه سخن، نخست از فرزند دختر ياد مىكند:
«يَهَبُ لِمَنْ يَشاءُ اناثاً وَ يَهَبُ لِمَنْ يَشاءُ الذُّكُورَ اوْ يُزَوِّجُهُمْ ذُكْراناً وَ اناثاً وَ يَجْعَلُ مَنْ يَشاءُ عَقيماً ...» «1» (خداوند متعال) به هر كس بخواهد دختر مىبخشد و به هر كه بخواهد پسر مىبخشد و يا هم پسر مىدهد و هم دختر و هر كس را بخواهد عقيم مىكند.جارود بن منذر مىگويد: امام صادق عليه السلام به من فرمود: شنيدهام كه تو دخترى دارى، ولى خيلى از او خوشت نمىآيد! او چه زيانى به تو مىرساند؟ گلى است كه او را مىبويى و روزىِ او نيز مىرسد. براستى كه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله پدر چندين دختر بود. «2»از اين رو، براى دست يافتن به تربيت صحيح كودكان، پدر و مادر بايد از تبعيض و بىعدالتى نسبت به فرزندان خوددارى كنند و علل و انگيزههاى تبعيض مانند: تعصب و حساسيت در مورد دختر، خوشمزگيها و شيرينزبانيهاى كودكان، تبعيت يا نافرمانى كودكان از والدين، غرور و خودبينى و در نتيجه بىاعتنايى به كودكان، غفلت و بىخبرى از نحوه برخورد و بالاخره جهل پدر و مادر و مربيان به حقوق كودك «3» را از بين ببرند، و زمينه رشد كودك را فراهم سازند.
ج- آثار و عوارض بىعدالتى
بىعدالتى ميان كودكان، به هر علت و دليلى كه باشد، پيامدهاى ناگوارى دارد: برخى از آنها عبارتند از:
احساس بدبينى
هرگاه در محيط خانواده و يا اجتماع، پدر و مادر و مربّيان تربيتى و افراد جامعه، نسبت به كودكان تبعيض روا دارند و در محبت و نوازش، و يا ارائه خدمات و ... عدالت را مراعات نكنند، تخم بدبينى در دل كودك كاشته مىشود و با احساس محروميت از امكانات و مزاياى مربوط به خود، به پدر و مادر و ديگر سرپرستان امور بدگمان شده، سر از نافرمانى و طغيان درمىآورد و براى جبران كمبودهاى ناشى از بىعدالتى، سراغ پناهگاه ديگرى مىگردد، گر چه نامطمئن باشد.
احساس حقارت و فرومايگى
هر گاه كودك در زندگى روزمرّه، با بىعدالتى مواجه شود، خود را نسبت به ديگران حقير و پستتر مىبيند؛ اگر اين احساس فرومايگى در او عميق و ريشهدار گردد، آرامش روحى خويش را از دست مىدهد و با افسردگى و چهرهاى آزرده در اجتماع ظاهر مىشود.
حسادت
وقتى كودك مشاهده كند كه در مقايسه با ساير كودكان و يا نسبت به برادر و خواهرش، به او توجّهى نمىشود، و همانند ديگران از مهر و محبّت برخوردار نيست، زمينه پيدايش حسادت در او فراهم مىشود.
انتقام
بىعدالتى ميان فرزندان، مايه احساس محروميت از عشق و علاقه مىشود و موجبات كينه، خشم و عصيان آنان را پديد مىآورد و بتدريج كينهتوز و انتقامجو خواهند شد. از اين رو، گفتهاند: بسيارى از جرمها و بزهكاريها، ناشى از بىعدالتى پدر و مادر در دوران كودكى است و چه بسيارند جنايتكارانى كه توجيه جنايت آنان جز عقدهسازيهاى ناشى از تبعيض نيست. «1»
|