آزادى در انتخاب همسر
يكى از اصول ازدواج كه در اسلام مورد تأكيد و توجّه قرار گرفته، آزادى در انتخاب همسر براى زن و مرد است.اگر زندگى زناشويى مايه آرامش، آسايش، خوشبختى و سعادت است، رسيدن به آن‏
هنگامى ميسّر است كه طرفين در انتخاب همسر از آزادى و اختيار كامل برخوردار باشند و با مطالعه و تحقيق تصميم به ازدواج گرفته، همسر مورد نظرشان را انتخاب كنند.در اسلام، براى اجراى صيغه «عقد» و صحت آن، شرط شده است كه زن در «ايجاب» يعنى پيشنهاد ازدواج با همسر دلخواه و مورد علاقه خود، و شوهر در «قبول» يعنى پذيرفتن اين پيشنهاد، رضايت و اختيار كامل داشته باشند.پيشوايان دين به مناسبتهاى مختلف، بر آزادى انتخاب همسر براى طرفين تأكيد كرده، هرگونه تحميل و اجبار در ازدواج را منع نموده‏اند.مردى به حضور امام ششم عليه السلام شرفياب شد و عرض كرد:من مى‏خواهم با دختر مورد علاقه‏ام ازدواج كنم، ولى پدر و مادرم مى‏خواهند دختر ديگرى كه مورد علاقه‏ام نيست به ازدواج من درآورند؛ اينك وظيفه‏ام چيست؟امام فرمود: «تَزَوَّجِ الَّتى‏ هَوَيْتَ وَدَعِ الَّتى‏ هَوى‏ ابَواكَ» «1»با زنى كه خودت دوست دارى ازدواج كن و زنى را كه پدر و مادرت پسنديده‏اند، رها كن.
در جريان ازدواج حضرت فاطمه عليها السلام، آزادى انتخاب همسر بگونه‏اى زيبا از سوى پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله ترسيم شد. هنگامى كه امام على عليه السلام از دختر پيامبر صلى الله عليه و آله خواستگارى كرد، پيامبر صلى الله عليه و آله به مشورت و تبادل نظر با دخترش پرداخت و فرمود:
دخترم! پسر عمويت على عليه السلام از تو خواستگارى نموده است، پاسخ تو چيست؟حضرت فاطمه عليها السلام به پدر احترام كرده، مى‏گويد: نظر شما چيست؟پيامبر فرمود: «اذِنَ اللَّهُ فيهِ مِنَ السَّماءِ»خداوند از آسمان به اين امر، اجازه داده است. فاطمه عليها السلام گفت: «رَضيتُ بِما رَضِىَ اللَّهُ لى‏ وَ رَسُولُهُ» «1»به آنچه خداوند و پيامبر او براى من پسنديده‏اند، خشنودم.نمونه‏اى ديگر: يكى از ياران امام جواد عليه السلام در ضمن نامه‏اى از آن حضرت پرسيد:دختر خردسالى، به وسيله عمويش به ازدواج شخصى درآمد، ولى وقتى بزرگ شد با آن ازدواج موافقت نكرد، تكليف آنها چيست؟ امام جواد عليه السلام در پاسخ نوشت: «لا تُكْرَهُ عَلى‏ ذلِكَ، وَالْأَمْرُ أَمْرُها» «2»نبايد آن دختر را اجبار كرد، صحت ازدواج بستگى به توافق او دارد.