|
د. ارتباط پزشك و همكاران
پزشكان، پرستاران و ديگر كسانى كه در درمان بيماران نقش ايفا مىكنند، مسئوليتها و اهدافى مشترك و مقدس دارند. برخى از بايستههاى اخلاقى روابط پزشكان با يكديگر و ديگر همكارانشان كه آنان را در رسيدن به اين اهداف مقدس كمك مىكند، عبارت است از:
1. صميميت: روابط اعضاى جامعه پزشكى همچون خانوادهاى اصيل و مذهبى بايد بر صفا و صميميت استوار باشد. افراد اين جامعه بايد نسبت به يكديگر علاقهمند و با محبت باشند؛ به گونهاى كه مردم با مشاهده آن، اعتمادشان نسبت به جامعه پزشكى جلب شود.محبت افراد به يكديگر نشانگر ميزان ديانت آنان در عرصههاى اجتماعى است. هر كه انس بيشترى نسبت به برادران دينىاش دارد پايبندى او به دينش بيشتر است. على بن جعفر (ع) مىگويد: به حضرت موسى بن جعفر (ع) عرض كردم: كدام يك از ما دينش را بيشتر دوست مىدارد؟ آن حضرت پاسخ داد:
آن كه رفيق [و همكار] خود را بيشتر دوست مىدارد. «1»
چگونه مىتوان فضايى صميمى در محيط كار خود ايجاد كرد؟ پاسخ اين پرسش را از روايات معصومين (ع) در مىيابيم. رسول خدا (ص) خوش اخلاقى را باعث ايجاد جوّ دوستى دانسته است:
حُسْنُ الْخُلْقِ يُثْبِتُ الْمَوَدَّةَ. «2»
خوش اخلاقى، دوستى را مستحكم مىسازد.
اميرمؤمنان (ع) مىفرمايد:
طَلاقَةُ الْوَجْهِ بِالْبِشْرِ وَالْعَطِيّةِ، وَفِعْلُ الْبِرِّ وَبَذْلُ التَّحِيَّةِ داعٍ الى مَحَبَّةِ الْبَرِيَّةِ «1»
گشادهرويى با شادمانى و بخشش، نيكى و سلام كردن، موجب جلب محبت مردم مىشود.
نيز مىفرمايد:
انَّ احْسَنَ ما يَأْلِفُ بِهِ النَّاسُ قُلوبَ اوِدَّائِهِمْ، وَنَفَوْا بِهِ الضَّغَنَ عَنْ قُلوبِ اعْدائِهِمْ، حُسْنُ الْبِشْرِ عِنْدَ لِقائِهِمْ، وَالتَّفَقُّدُ فى غيبَتِهِمْ، وَالْبَشاشَةُ بِهِمْ عِنْدَ حُضُورِهِمْ «2»
بهترين چيزى كه مردم با آن دل دوستانشان را به دست مىآورند و كينه را از دل دشمنانشان دور مىكنند، خوشرويى هنگام ديدار آنان، سُراغ گرفتن هنگام نبودنشان و خندهرويى در حضورشان است.
2. احترام متقابل: رابطه پزشك با ديگر پزشكان و همكاران بايد براساس احترام متقابل استوار باشد. رسول خدا (ص) در برشمارى حقوق مؤمنان نسبت به يكديگر مىفرمايد:
هر مؤمنى بر مؤمن ديگر هفت حق دارد كه از جانب خداوند بزرگ بر او واجب شده است:
[يكى از آنها عبارت است از:] احترام كردن به او در پيش رويش. «3» از مسائل مهم در روابط پزشكان، احترام به پيشكسوتان و حفظ حرمت بزرگترهاست. پزشكى كه سالها خدمت كرده و داراى شأن و موقعيتى است نبايد به وسيله همكاران جوان خود مورد بىاعتنايى و بىحرمتى قرار گيرد. حضرت محمد (ص) درباره احترام به شخصيت سالخوردگان مىفرمايد:
مِنْ اجْلالِ اللَّهِ اجْلالُ ذِى الشَّيْبَةِ الْمُسْلِمِ «4»
از [جمله صورتهاى] تعظيم خداوند، احترام به سالخوردگان است.
3. وحدت: جامعه پزشكى براى ارائه خدمات بهتر به بيماران بايد با يكديگر وحدت داشته باشند و براى مسائل كم اهميت و جزئى با يكديگر درگير نشوند. اميرمؤمنان (ع) مىفرمايد:
وَانَّما انْتُمْ اخْوانٌ عَلى دينِ اللَّهِ، ما فَرَّقَ بَيْنَكُمْ الّا خُبْثُ السَّرائِرِ، وَسُوءُ الضَّمائِرِ «1»
شما برادران دينى يكديگريد و چيزى جز زشتى درون و سوء نيت شما را از هم پراكنده نمىسازد.
4. همكارى: درمان بيماران، همكارى پزشك و پرستار و ديگر دستاندركاران مراكز درمانى را مىطلبد. اگر در محيط درمانى فضايى دوستانه حاكم باشد، بدون ترديد بر همكارى توأم با محبت آنان تأثير خواهد گذاشت. امام على (ع) مىفرمايد:
اذا نَبَتَ الْوُدُّ وَجَبَ التَّرافُدُ وَالتَّعاضُدُ «2»
هرگاه [بذر] دوستى روييد، كمك به يكديگر و پشتيبانى از يكديگر واجب مىشود.
5. پرهيز از آفتهاى اخلاقى: پزشك بايد در روابط خود با همكارانش از آفتهاى اخلاقى اجتناب ورزد. برخى از مهمترين اين آفتها عبارتند از:
الف. حسد: يكى از بزرگترين رذايل اخلاقى، حسادت است كه دين و دنياى آدمى را تباه مىسازد و جسم و جان او را به رنج مىافكند. اين بيمارى روحى ريشه بسيارى از جنايتها، زشتيها و گناهان است. امام صادق (ع) پيروانش را از اين آفت اخلاقى برحذر مىدارد:
اتَّقُوا اللَّهَ وَلا يَحْسُدُ بَعْضُكُم بَعْضاً «3»
از خدا بترسيد و بر يكديگر حسد نورزيد.
نيز مىفرمايد:
آفَةُ الدّينِ الْحَسَدُ وَالْعُجْبُ وَالْفَخْرُ «4»
حسادت، خودبينى و فخرفروشى، آفت دين است.
پزشك مؤمن با مشاهده پيشرفت ديگر پزشكان و همكاران غبطه مىخورد، ولى هرگز حسد نمىورزد و زوال نعمت آنان را از خدايش نمىخواهد. امام صادق (ع) مىفرمايد:
همانا مؤمن، غبطه مىخورد و حسد نمىورزد، «5» ولى منافق حسد مىورزد و غبطه نمىخورد. «1»
ب. غيبت: در قرآن مجيد و روايات معصومين (ع)، به شدت از غيبت نهى شده و كيفرهاى سختى براى آن بيان گرديده است. پزشك حق ندارد از همكارش غيبت كند و از اين طريق آبروى او را ببرد. قرآن كريم مىفرمايد:
وَيْلٌ لِكُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ (همزه: 1)
واى بر هر عيبجوى هرزه زبان.
رسول خدا (ص) درباره اثر اين آفت اخلاقى مىفرمايد:
الْغَيْبَةُ اسْرَعُ فى دينِ الرَّجُلِ الْمُسْلِمِ مِنَ الْاكِلَةِ فى جَوْفِهِ «2»
[اثر] غيبت در [تباهى] دين مسلمان از [زيان بيمارى] خوره در درون سريعتر است.
پزشك نه تنها نبايد غيبت كند، بلكه به هيچ بيمارى اجازه ندهد كه پشت سر همكارش، او را به بدى ياد كند و اگر به مناسبتى سخنى از يكى از همكارانش پيش آمد، سخنان غيبت كنندگان را به گونهاى تأييد نكند كه شخصيت همكارش خُرد شود.
حضرت محمد (ص) مىفرمايد:
هر كس غيبت برادر مؤمنش را در مجلسى بشنود و از آن جلوگيرى كند، خداوند هزار بدى را در دنيا و آخرت از او بر مىگرداند و اگر از آن جلوگيرى نكند و از آن شگفت زده شود، گناه او مانند غيبت كننده است.
ج. تمسخر: از جمله آفتهايى كه ممكن است دامنگير پزشكان شود تحقير و تمسخر كردن همكاران است. خداوند متعال در قرآن كريم مىفرمايد:
يا ايُّهَا الَّذينَ امَنُوا لا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِن قَومٍ عَسى انْ يَكُونُوا خَيْراً مِنْهُمْ وَلا نِساءٌ عَسى انْ يَكُنَّ خَيْراً مِنْهُنَّ (حجرات: 11)
اى كسانى كه ايمان آوردهايد، هيچ گروهى از شما گروه ديگر را مسخره نكند. شايد ايشان [گروه دوم] از آنها [گروه اول] بهتر باشند و زنهايى، زنهاى ديگر را مسخره نكنند. شايد ايشان از آنها بهتر باشند.
امام زين العابدين (ع) مىفرمايد:
وَالذُّنُوبُ الَّتى تُنْزِلُ النِّقَمَ ... وَالْاسْتِهْزاءُ بِهِمْ وَالسُّخْرِيَّةُ مِنْهُمْ «1»
[از] گناهانى كه عذاب و عقوبت را فرود مىآورند: ... استهزاى مردم و مسخره كردن آنان است.
پزشك حق ندارد همكار خود را تحقير و تمسخر كرده، به بىسوادى متهم سازد؛ چون اينگونه برخوردها سبب بدبينى مردم و كاهش اعتماد آنان نسبت به جامعه پزشكى مىشود.
|