|
همنشينى با محرومان
در جوامع مادّى و مكتبهاى مادّهگرا، ثروت را معيار ارزش وبزرگى مىدانند و تهيدستان را تحقير مىكنند و نه تنها آنها را از ثروت خويش بهرهمند نمىسازند، بلكه حاضر نيستند كه با آنان رفت وآمد داشته باشند و يا لحظهاى كنارشان بنشينند. چنين فرهنگى از خوى زشت تكبّر و فخر فروشى منشأ مىگيرد و سبب فاصله عميق طبقاتى در جوامع بشرى مىشود واين فاصله تا آنجا عميق شده كه علاوه بر شكاف ظاهرى، رفتار، فرهنگ وحتّى طرز تفكّر دارا و درويش هم با هم تفاوت پيدا مىكند.
سخنسراى شيراز مىنويسد:
توانگر زادهاى را ديدم بر سر گور پدر نشسته وبا درويش بچّهاى در پيوسته كه صندوق تربت پدرم سنگين است وكتابه رنگين، و فرش رخام انداخته وخشت پيروزه درو به كار برده گور پدرت را چه ماند، خشتى دو فراهم آورده و مشتى دو خاك برآن پاشيده؟ درويش پسر اين بشنيد وگفت: تا پدرت زير آنسنگهاى گران برخود بجنبيده باشد، پدر من به بهشت رسيده بوده» «1»
ديدگاه اسلام
دين مقدّس اسلام، نه تنها ثروتمندى وتهيدستى را معيار ارزش انسانها نمىداند، بلكه به پيروانش دستور مىدهد باافراد فقير ومحروم بگونهاى آبرومندانه ودلسوزانه رفتار كنند وثروت وشادى خويش رابا آنان تقسيم كنند.
قرآن كريم مىفرمايد:
«وَاصْبِرْ نَفْسَكَ مَعَ الَّذينَ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَداوةِ وَ العَشِىِّ يُريدوُنَ وَ جْهَهُ و لاتَعْدُ عَيْناكَ عَنْهُمْ تُريدُ زينَةَ الْحَيوةِ الدُّنْيا ...» «2»
نفس خويش راهمراه كسانى پايدار بدار كه خداى خود را به صبح وشام مىخوانند و وجه خدا راخواهانند ودر طلب زينت زندگى دنيا چشمان (نظر وتوجّه) خود را از آنان مگردان.
پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه وآله از طرف دشمنان مستكبرواشراف در فشار بود كه گروه مؤمنان فقير را از خود دور سازد. ازاين رو، خداوند دستور مى دهد كه در برابر اين فشار فزاينده، صبر واستقامت كن و هرگز تسليم آنها مشو. «3»
رهبر بزرگ اسلام، هنگام رحلت به علىّ عليه السّلام چنين وصيّت كرد:
«اوُصيكَ بِالصَّلاةِ عِنْدَ وَقْتِها ... وَ حُبِّ الْمَساكينِ وَ مُجالِسَتِهِمْ» «4»
تورا به نماز اوّل وقت ودوستى وهمنشينى با درماندگان سفارش مىكنم.
امام سجّاد عليه السّلام نيز در دعا از خدا چنين مى خواهد:
«اللَّهُمَّ حَبِّبْ الىَّ صُحْبَةَ الْفُقَراءِ وَ اعِنّى عَلى صُحْبَتِهِمْ بِحُسْنِ الصَّبْرِ» «1»
اى خداى من! رفاقت وهمنشينى فقيران را محبوب من گردان و مرا با صبرى نيكو برهمنشينى آنها يارى فرما.
استاد شهيد مرتضى مطّهرى (قده) مى فرمايد:
«زين العابدين (ع) پيك محبّت بود. راه مى رفت، هرجا كسى را مىديد، هر جا غريبى را، فقير ومستمندى را مىديد به خانه خودش مىآورد، خانه اوخانه مسكينان ويتيمان بود.» «2»
آثار همنشينى با محرومان
همنشينى با افراد باعث انس گرفتن به آنهاست. نشست وبرخاست با محرومان داراى فوايد وآثار خوبى است كه درزير به چند نمونه اشاره مىكنيم:
الف- الفت و يكپارچگى جامعه
همنشينى با محرومان باعث مىشود تا جامعه طبقاتى كه مورد نكوهش دين مقدّس اسلام قرار گرفته است از بين برود، وانسان، خود را شريك غم آنها بداند، واز تكبّر وخودپسندى دورى كند.
ائمّه اطهار (ع) به خاطر اين كه احساس همدردى رابه مردم ياد دهند، با فقرا ومحرومان هم غذا مىشدند وبه خانه آنها مىرفتند.
امام حسن مجتبى عليه السّلام گروهى از فقرا را ديد كه در حال غذا خوردن بودند، آنها امام رادعوت كردند وامام نيز قبول كرد وبا آنها غذا خورد. بعد فرمود:
«انَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ الْمُسْتَكْبِرينَ» «1» خداوند مستكبران را دوست ندارد.
امام خمينى قدّس سرّه مىفرمايد:
«اگر (نفس) تأنّف مىكند از مجالست با فقرا ومساكين، تو دماغ او رابه خاك ماليده، با فقرا مجالست كن، همغذا شو، همسفر شو، مزاح كن ....» «2»
ب- قناعت
رفت وآمد بابينوايان ومشاهده زندگى آنها از نزديك سبب مىشود كه انسان از وضع زندگى خويش خشنود شود و روحيه قناعت وبى نيازى در او تقويت گردد برعكس، همنشينى با مترفين وثروتمندان، سبب افزونى حرص وآز مىشود.
امام باقر عليه السّلام فرمود:
«ايَّاكَ انْ تَطْمَحَ بَصَرَكَ الى مَنْ هُوَ فَوْقَكَ ...» «3»
مبادا به بالا دست خود چشم بدوزى.
وهمچنين براى به دست آوردن، صفت قناعت مىفرمايد:
«اگر مى خواهى به اندك اكتفا نمايى، زندگى رسول خدا صلّى اللّه عليه وآله را به ياد آور، كه خوراك او جو وشيرينى او خرما وهيزمش پوست درخت خرما بود، اگر به دست مىآورد.» «4»
ج- قدردانى از نعمتها
همنشينى با محرومان سبب مىشود تا انسان ازنعمتهاى الهى كه در اختيار او قرار گرفته است قدردانى كند. حضرت علىّ عليه السّلام فرمود:
«جالِسِ الْفُقَراءَ تَزْدَدْ شُكْراً» «5» با فقرا همنشينى كن تا سپاسگزارى راافزون كنى.
امام صادق عليه السلام مى فرمايد:
«... ايَّاكُمْ وَ مُجالَسَةَ الْمُلوُكِ وَ ابْناءَ الدُّنْيا ... وَ انْظُرْ الى مَنْ هُوَ دوُنَكَ فَتَكوُنَ لِأَنْعُمِ اللَّهِ شاكِراً، وَ لِمَزيدِهِ مُسْتَوْجِباً ...» «1»
ازهمنشينى با پادشاهان وفرزندان دنيا دورى كنيد ... ونگاه كن به پايين تر از خود تا اين كه از نعمتهاى خدا قدردانى كنى، ولايق نعمتهاى فراوان خداشوى ....
امام باقر عليه السّلام فرمود:
«لا تُجالِسِ الْأَغْنِياءَ فَانَّ الْعَبْدَ يُجالِسُهُمْ وَ هُوَ يَرى انَّ لِلَّهِ عَلَيْهِ نِعْمَةٌ فَمايَقُومُ حَتّى يَرى انْ لَيْسَ لِلَّهِ عَلَيْهِ نِعْمَةٌ» «2»
با ثروتمندان مجالست نكن، چرا كه انسان با آنها نشست وبرخاست مىكند درحالى كه اذعان داشته خداوند به او نعمت داده است، وليكن (پس از همنشينى باآنها) بر مىخيزد ومى پندارد خداوند به او هيچ نعمتى نداده است.
د تحمّل فقر
خوب است كه غير فقير با فقرا همنشينى كند و سختى ومشكلات زندگى آنها را ازنزديك ببيند، تااگر روزى گرفتار فقر شد، بتواندآن راتحمّل كند. سعدى مىگويد:
هرگز از دور زمان نناليده بودم و روى از گردش آسمان درهم نكشيده مگر وقتى كه پايم برهنه مانده بود واستطاعت پاى پوشى نداشتم، به جامع كوفه درآمدم دلتنگ، يكى را ديدم كه پاى نداشت، سپاس نعمت حق به جاى آوردم و بر بىكفشى صبر كردم.
مرغ بريان به چشم مردم سير
كمتر از برگ تره بر خوان است
و ان كه را دستگاه و قوت نيست
شلغم پخته مرغ بريان است. «3»
ه- بهره مندى ازشفاعت
انسانهايىكه در دنيا بامحرومان هم غذا شده و همنشينى كردهاند، در آخرتازمحبّت وشفاعت محرومان ومستضعفان برخوردار مىگردند. پيامبر اكرم (ص) فرمود:
«با فقرا بسيار آشنايى كنيد و در نزد ايشان دستى داشته باشيد كه براى آنان دولتى خواهد بود «گفتند يارسول اللّه، دولت آنها چيست؟ فرمود: «در روز قيامت به ايشان گويند: بنگريد هركه به شما خوردنى يا آشاميدنى ياپوشيدنى داده دستش رابگيريد و به بهشت بريد.» «1»
و نجات از جهنّم
همنشينى با محرومان ودعوت آنها به منزل باعث مىشود كه خداوند انسان را مورد آمرزش خويش قرار دهد. امام صادق عليه السّلام مى فرمايد:
«... انَّهُمْ اذا دَخَلوُا مَنْزِلَكَ دَخَلوُا بِمَغْفِرَتِكَ وَ مَغْفِرَةِ عَيالِكَ وَ اذا خَرَجوُا مِنْ مَنْزِلِكَ خَرَجوُا بِذُنُوبِكَ وَ ذُنُوبِ عَيالِكَ» «2»
فقرا با آمدن به خانه تو مغفرت الهى را براى تو وخانوادهات مىآورند وهنگامى كه ازخانهات خارج مى شوند باعث خارج شدن گناهان تو و خانوادهات مى شوند.
پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه وآله فرمود:
«انَّ لِكُلِّ شْىءٍ مِفْتاحاً وَ مِفْتاحُ الْجَنَّةِ حُبُّ الْمَساكينِ وَالْفُقَراءِ الصَّابِرينَ وَهُمْ جُلَساءُ اللَّهِ يَوْمَ الْقِيامَةِ» «3»
همانا هرچيزى داراى كليدى است، وكليد بهشت دوستى مسكينان وفقيران صابر است، اينان روز قيامت همنشينان خداوند خواهند بود.
به اميد آن كه فرمايش قرآن كريم و راه و روش معصومين (ع) را الگوى زندگى خويش قرار دهيم وبا همنشينى بافقرا، يتيمان ومسكينان خود را از رذايل اخلاقى پاك كنيم وبه صفات پسنديده آراسته شويم.
|