|
فصل 107 آنچه سزاوار روزهدار است
روزهدار را سزاوار اين است كه چشم خويش از هر چه نگاه كردن به آن حرام يا مكروه است يا دل را از ياد خداى تعالى مشغول مىسازد فرو نهد، و زبان را از همه آفاتى كه ذكر آنها گذشت نگاه دارد، و گوش را از هر چه شنيدن آن حرام يا مكروه است و شكم خود را از غذاى حرام و شبههناك باز دارد، و ديگر اعضاء و جوارح خود را از امور ناستوده و مكروه محافظت نمايد. و درباره همه اين شرطها براى آنكه ثواب كامل بر روزه مترتّب شود اخبار بسيار وارد شده است. و نيز سزاوار است كه هنگام افطار از حلال بقدرى نخورد كه معده او پر شود، زيرا خداى عز و جل هيچ ظرفى را بيشتر از شكم پر اگر چه از حلال باشد دشمن ندارد، كه سرّ روزهدارى قهر و غلبه بر دشمن خدا و شكستن شهوت و هوى است تا نفس بر پرهيزكارى و تقوا تقويت شود، و از حضيض لذات نفس حيوانى به اوج شباهت به فرشتگان روحانى ترقّى كند، و اين چگونه حاصل مىشود هر گاه روزهدار هنگام افطار آنچه را كه در روز نخورده تدارك و تلافى كند، بخصوص وقتى كه غذاهاى
علماخلاقاسلامى ج : 4 ص : 473
رنگارنگ بر آن افزوده شود، چنانكه عادت مردم اين عصر است، و چه بسا در ماه رمضان خوراكهائى خورده مىشود كه در چند ماه صرف نمىشود. و شك نيست كه چون معده از چاشتگاه تا شام خالى باشد اشتهاى آن افزونتر و رغبت آن بيشتر است، و آنگاه از طعامهاى رنگارنگ مىخورد و لذت مىبرد، و چون آنچه از چاشت تا شام مىخورد در شب مىخورد لذت آن بيشتر و قوّت آن افزونتر مىگردد، و شهوات او برانگيخته مىشود كه اگر به عادت خود گذاشته مىشد آرام و راكد مىماند، پس آنچه مقصود از روزه است، يعنى ضعيف ساختن قواى شهويّه كه وسيلههاى شيطان است، حاصل نمىشود. پس ناچار بايد خوراك را كم كند، و در تمام شب همان غذائى را بخورد كه در شبهاى غير روزه مىخورد، بىآنكه خوراك روز خود را به آن بيفزايد، تا از روزه خود سودى ببرد.
خلاصه آنكه، روح روزه و راز پوشيده آن و غرض اصلى از آن: تشبّه است به يكى از اخلاق الهى، يعنى بىنيازى و وارستگى از هر چيزى، و اقتدار به فرشتگان در خوددارى از شهوات بقدر امكان، و اين فقط با كم كردن خوراك نسبت به غير وقت روزه حاصل مىشود، و تنها تأخير خوردن و هنگام شب دو چندان خوردن هيچ نتيجه و سودى ندارد. و نيز اگر سرّ روزه آن چيزى باشد كه از بعضى از ظواهر معلوم است، يعنى توانگران درد گرسنگى را دريابند و از آن به سختى حال فقيران و بينوايان برسند، و اين درك و فهم آنان را به مواسات با فقرا در اموال و روزى بر انگيزد، اين نيز بدون كم خوردن حاصل نمىشود.
|