|
علماخلاقاسلامى ج : 4 ص : 426
فصل 90 رو به قبله كردن
و امّا رو به قبله آوردن (استقبال)، گردانيدن ظاهر روى توست از ديگر جهات به سوى خانه خدا. و اين اشاره به آنست كه بايد روى دل را از ما سوى اللّه بگردانى و به خدا رو كنى، كه اين اعمال ظاهر تحريك باطن است بر آنچه مناسب آن است، پس ضبط جوارح و ساكن و ثابت داشتن آنها در يك جهت براى اين است كه بر دل ستم نكند، زيرا هر گاه جوارح به جهتهاى متعدّد التفات كند دل نيز به تبع آنها به اشياء متعدد توجّه نمايد، پس خداوند به گردانيدن آنها به سوى خانه خود امر فرمود تا دل صاحب خود را به ياد آرد و به او توجه كند، و همچنانكه اعضاء بر يك جهت ثابت است دل نيز به سوى خدا ثابت باشد.
رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمود: «خداى تعالى ما دام كه نماز گزار [به غير خدا] التفات ننمايد به او توجّه مىكند». و اين التفات شامل التفات دل نيز مىشود، و همچنانكه حفظ سر و چشم از التفات به جهات واجب است، همچنين پاسدارى دل و درون از التفات به غير خدا و غير نماز واجب است، پس اگر به غير خدا و غير نماز التفات نمود، يادآورى كن كه خدا بر او مطّلع است، و چه زشت است كه مناجات كننده از مناجات خود و آنچه در حين مناجات مىگويد غافل باشد، بخصوص وقتى كه با پادشاه پادشاهان سخن مىگويد. و در دل خود فروتنى و خشوع داشته باش، كه رهائى از التفات ظاهر و باطن نتيجه و ثمره خشوع است، و هر گاه باطن فروتن و
علماخلاقاسلامى ج : 4 ص : 427
خاشع باشد ظاهر نيز چنين خواهد بود، و از اين رو رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم وقتى نماز - گزارى را ديد كه با ريش خود بازى مىكند، فرمود: «اين شخص اگر دل او خاشع بود اعضاء او نيز خاشع بود، كه رعيّت به فرمان سرپرست و حاكم است»، و در دعا آمده است: «خدايا حاكم و رعيّت را اصلاح كن»، و مراد قلب و جوارح است.
و بالجمله: هر مؤمنى براى نماز بايد روى خود را به خانه خدا و روى دل خويش را به صاحب خانه بگرداند، و همچنانكه به سوى خانه رو نمىكند مگر به گرداندن از غير آن، همچنين توجّه روى دل به خدا نخواهد بود مگر به خالى شدن از ما سوى اللّه، و رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمود: «چون بنده به نماز ايستد، و رغبت و دل او به خدا باشد مانند روزى كه از مادر متولد شده از نماز بيرون آيد». و فرمود:
«آيا كسى كه روى خود را در نماز مىگرداند نمىترسد كه خدا روى او را چون روى خر كند؟» گفتهاند: اين نهى از رو گرداندن از خدا و ملاحظه عظمت او در حال نماز است، زيرا كسى كه به راست و چپ التفات كند از خدا و مطالعه انوار جلال و كبرياى او غافل است، و كسى كه چنين باشد غفلت او ادامه مىيابد، و روى دل او مانند روى دل خر مىگردد كه از تعقّل امور عالى و فهم معارف محروم است.
امام صادق عليه السّلام فرمود: «هر گاه رو به قبله آوردى، از دنيا و هر چه در آن است و از مردم و آنچه بدان مشغولند مأيوس شو (يا آنها را فراموش كن)، و دل خود را از هر چه تو را از خداى تعالى مشغول مىسازد خالى كن، و عظمت خداى عز و جل را با ديده بصيرت ببين، و ايستادن خود را در پيشگاه او به خاطر آر، خداى تعالى مىفرمايد:هُنالِكَ تَبلُو كُلّ نَفسٍ ما اسلَفَت وَ رُدّوا الَى اللَّهِ مَولاهُمُ الحَقِّ 10: 30(يونس، 30) «در آن هنگام هر كسى از هر چه از پيش كرده آگاه گردد، و به سوى خدا، مولاى حقيقى خويش، باز گردانده شوند».
و به قدم بيم و اميد بايست»«».
|