|
علماخلاقاسلامى ج : 4 ص : 80
دنباله
توبه از بعضى از گناهان مذكور - يعنى ارتكاب محرمات و ترك واجبات - واجب شرعى است، بدين معنى كه هر كه اين توبه را ترك كند و اين گناهان را مرتكب شود سزاوار آتش دوزخ و عذاب الهى خواهد بود، و در اين وجوب همه مردم يكسانند، و تكليف همه به آن موجب فسادى در نظام كلّى نيست. و امّا توبه از بعضى ديگر از گناهان مانند خيالات و وسوسهها و انديشههائى كه بر دل عارض مىشود و قصور در معرفت جلال و عظمت خداوند و امثال اينها به اين معنى واجب نيست، زيرا با انتظام عالم منافات دارد، از اين رو كه اگر همه خلق مكلّف باشند كه از خدا چنانكه شايسته است بترسند، اسباب زندگانى را رها مىكنند و دنيا را يكسره فرو مىگذارند، و اين منجر به از ميان رفتن خود تقوا مىشود، زيرا اگر زندگى مختل و تباه شود ديگر آسودگى خيال براى كسى باقى نمىماند تا تقوا داشته باشد. پس به اين اعتبار توبه از هر امرى كه رجحان داشته باشد واجب نيست، بلكه به معنى ديگر واجب است، و آن عبارت است از اينكه هر كه بخواهد به خدا نزديك شود و به مقام محمود و درجات عالى برسد بايد از آنها نيز توبه كند. پس كسى كه به اصل نجات [از عذاب] قانع و خرسند باشد اين توبه بر او واجب نيست، و كسى كه طالب وصول به مراتب عالى و ارجمند است بر او واجب مشروط است، يعنى مطلوب او بستگى به آن دارد، چنانكه درباره انبياء و اولياء و بزرگان عرفا و علما حال بدين منوال بوده است، و از اين جهت است كه لذات دنيا را بكلّى رها كردند. بنابراين آنچه از استغفار و توبه انبياء و اوصياء وارد شده است همانا از ترك دوام و پيوستگى ذكر، و غفلت از مقام شهود و استغراق [1] به سبب اشتغال به امور مباح بوده است نه از گناهانى مانند گناهان ما، كه ايشان از اين گناهان پاك و
__________________________________________________
[1] استغراق آنست كه قلب ذاكر در اثناء ذكر حتى به خود ذكر و قلب التفات و توجه ندارد و عرفا اين حالت را فناء تعبير مىكنند. م.
علماخلاقاسلامى ج : 4 ص : 81
فراترند. امام صادق عليه السّلام فرمود: «رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم در هر شبانه روز صد بار بدون گناه توبه و استغفار مىكرد. خداى تعالى اولياء خود را به مصيبتها مخصوص گردانيد تا به ايشان پاداش دهد بىآنكه گناهى مانند گناهان ما داشته باشند، كه گناه هر كسى به حسب قدر و منزلت او نزد خداست». و به اين مضمون اخبار ديگرى نيز هست.
|