|
غرور
معنى غرور (فريفتگى) - نكوهش آن - گروههاى اهل غرور - مغروران كفّار و گناهكاران و فاسقان مؤمنان - فريفتگان اهل علم و دستههاى آنها - واعظان فريفته - فريب خوردگان اهل عبادت بسيارند - بيشتر متصوّفه فريفتهاند - فريفتگان ثروتمندان و توانگران از ديگر طايفهها بيشترند - ضدّ غرور، هوشيارى و علم و زهد است.
غرور عبارت است از آرامش يافتن و مطمئن شدن به آنچه موافق هوى و هوس باشد، و طبع آدمى به سبب شبهه و خدعه شيطان به آن ميل مىكند. پس هر كه معتقد باشد كه در دنيا يا آخرت بر راه خير است و اين گمان و اعتقاد از روى شبهه نادرست و فاسد باشد او مغرور و فريفته است. و چون بيشتر مردم به خود گمان نيك دارند و اعمال و افعال خود را درست مىپندارند، با اينكه در آن گمان خطا كارند، پس فريفتهاند. مثلا كسى كه مال حرام را مىگيرد و در مصرف خير مىرساند،
__________________________________________________
[1] يعنى از رذائل متعلق به دو يا سه قوه عاقله و غضبيه و شهويه، و اين رذيله بيست و دوم از آنهاست.
علماخلاقاسلامى ج : 4 ص : 10
مانند ساختن مسجد و مدرسه و پل و كاروانسرا، مىپندارد كه عمل نيكى كرده و به سعادتى رسيده است، و حال آنكه اين كار غرور و فريفتگى محض است، و شيطان او را فريب داده و آنچه را كه شر است خير نمايانده، و همچنين واعظى كه غرض او از موعظه طلب جاه و منزلت است مىپندارد كه در طاعت خداست، و حال آنكه به فريب و نيرنگ شيطان در گناه است.
شكّى نيست كه مطمئن شدن به آنچه موافق هوى و هوس است و ميل و خواهش طبع به آن از روى شبهه و پندار، مركّب از دو چيز است: يكى اعتقاد نفس به اينكه خير او در آن است و حال آنكه اين پندار خلاف واقع است، و دوم دوستى و خواهش باطنى نسبت به آنچه شهوت يا غضب مقتضى آن است. چنانكه واعظ هنگامى كه به وسيله وعظ طالب جاه و منزلت است مىپندارد كه بدين وسيله ثواب و پاداش بدست مىآورد، ميل و رغبت او به جاه است و در همان حال معتقد است كه خير او در آن است. و ثروتمند وقتى در بذل مال خود امساك مىنمايد و در مصارف لازم خرج نمىكند، و با اين حال به عبادت مىپردازد معتقد است كه مواظبت بر عبادت براى نجات او كافى است اگر چه بخيل باشد، و در حالى كه مالدوست است خود را بر طريق خير مىانگارد. امّا اين اعتقاد به نوعى جهل مركّب برمىگردد، و آن جهلى است كه مجهول مورد اعتقاد چيزى موافق هواى نفس باشد، و اين از رذائل قوه عاقله است، و دوستى و طلب جاه و مال از رذائل دو قوه غضب و شهوت است، پس غرور از رذائل هر سه قوه يا از رذائل قوه عاقله با يكى از آن دو مىباشد.
|