|
علماخلاقاسلامى ج : 3 ص : 505
فصل 32 تأثير ريا بر عبادت
ريا، يا اين است كه عملى بكلّى خالى از قصد قربت و ثواب باشد به طورى كه اگر صاحب عمل تنها و منفرد بود آن كار را ترك مىكرد و اين بدترين درجات ريا و گناهش بزرگتر است. يا با قصد قربت و ثواب همراه است و اين قسم ريا دو گونه است: يكى آنكه قصد قربت ضعيف و مرجوح باشد به نحوى كه اگر قصد ريا نبود قصد قربت نمىتوانست او را به عمل برانگيزد و اگر قصد قربت و ثواب نبود قصد ريا او را به عمل برمىانگيخت. اين گونه ريا نزديك به قسم اول است و حق اين است كه موجب بطلان و فساد عمل است چنانكه ظواهر اخبار نيز دلالت دارد. و اگر قصد قربت بر قصد ريا برتر و غالب باشد به طورى كه قصد ريا و اطلاع مردم نشاط وى را بر عمل تقويت مىكند و اگر ريا هم نباشد عمل را ترك نمىكند يعنى تنها به قصد ريا عمل نمىكند، در اين گونه ريا بعضى از علما برآنند كه اصل عمل و ثواب از ميان نمىرود بلكه از ثواب كاسته مىشود يا صاحب عمل به اندازه قصد ريا عقاب مىشود و به مقدار قصد ثواب پاداش مىگيرد.
اما در اين نظر اشكال هست، زيرا اخبار دلالت دارد بر اينكه چون ريا بر آن عمل صدق مىكند و عامل آن رياكار به شمار مىآيد اصل عمل و ثواب باطل است، به دليل قول امير مؤمنان عليه السّلام:«ثلاث علامات للمرائى: ينشط إذا رأى النّاس، و يكسل اذا كان وحده، و يحبّ أن يحمد في كلّ اموره»
«ريا كار سه نشانه دارد: چون مردم او را [بهنگام عمل و عبادت] ببينند به نشاط آيد، و وقتى تنها باشد كسل گردد،
علماخلاقاسلامى ج : 3 ص : 506
و دوست دارد در هر كارى او را بستايند».
و اخبارى كه ذكر شد و دلالت داشت بر اينكه هر عملى كه در آن ديگرى را با خداى تعالى شريك گيرند خداوند از آن بيزار است و آن را نمىپذيرد بر اين سخن ما صراحت دارد. و حمل اين اخبار بر موردى كه قصد ريا و قصد قربت مساوى باشد يا قصد ريا برتر و بيشتر باشد خلاف ظاهر است. و نكته ديگر اينكه ظاهرا بطلان در اين صورت تنها هنگامى است كه قصد او اين باشد كه دوست داشته باشد مردم بر آن مطّلع شوند تا در دل آنان منزلتى پيدا كند و بدين وسيله به يكى از اغراض دنيوى دست يابد، و اما اگر خوشحالى و قصد او از آگاهى مردم براى يكى از مقاصد صحيح باشد - كه در آينده بيان خواهد شد - در آن باكى نيست و عمل را باطل نمىكند.
|