|
علماخلاقاسلامى ج : 3 ص : 438
دنباله گواهى دروغ - سوگند دروغ - خلف وعده
از بدترين انواع كذب: شهادت دروغ و قسم دروغ و خلف وعده است.
و بر ذم شهادت دروغ اين قول خداى تعالى در وصف مؤمنان دلالت دارد:
«وَ الَّذيِنَ لا يَشْهَدُونَ الزُّورَ وَ اذا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا كِراما». 25: 72(فرقان، 72) «و كسانى كه گواهى دروغ ندهند و چون بر بيهوده و ناپسند بگذرند بزرگوارانه مىگذرند».
و همچنين گفتار پيغمبر اكرم صلى اللّه عليه و آله و سلم:«شاهد الزّور كعابد الوثن»
«شاهد دروغ مانند بتپرست است».
و بر ذم سوگند دروغ قول رسول اكرم صلى اللّه عليه و آله و سلم دلالت دارد: «تاجران فاجرند» پرسيدند: يا رسول اللّه، مگر نه اين است كه خداوند خريد و فروش را حلال كرده؟ فرمود: «آرى و ليكن سوگند مىخورند و گناهكار مىشوند، و دروغ مىگويند».
و فرمود: «سه كسند كه روز قيامت خداوند با آنها سخن نگويد و به آنها ننگرد و آنها را پاك نگرداند: كسى كه با بخشش خود منّت گذارد، و كسى كه قسم دروغ خورد كه جنس خود را بيشتر از قيمت واقعى خريده است، و كسى كه جامه خويش [از روى تكبّر] چندان دراز كند كه وقتى راه رود به زمين برسد».
و فرمود: «هيچ كس به خدا سوگند نمىخورد كه در آن به قدر بال پشهاى [خلاف واقع] داخل كند، مگر آنكه نقطهاى سياه تا روز قيامت در دلش خواهد بود».
و فرمود: «سه كسند كه خداوند آنان را دشمن دارد: تاجر يا فروشندهاى كه بسيار قسم خورد، و فقير متكبّر، و بخيل منّت گذار».
و بر ذم خلف وعده اين سخن پيغمبر اكرم صلى اللّه عليه و آله و سلم دلالت دارد كه: «هر كه به خدا و آخرت ايمان دارد چون وعده دهد بايد به آن وفا كند». و نيز قول امام صادق
علماخلاقاسلامى ج : 3 ص : 439
عليه السّلام: «وعده مؤمن به برادرش نذرى است كه كفّاره بردار نيست، پس هر كه خلف وعده كند با خداى تعالى خلاف وعده كرده و در معرض دشمنى او قرار گرفته، و دليلش قول خداى تعالى است:
«يا ايُّها الَّذِينَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفْعَلُونَ. كَبُرَ مَقْتا عِنْدَ اللَّهِ أنْ تَقُولُوا ما لا تَفْعَلُونَ» 61: 2 - 3.(صف، 2 - 3) «اى كسانى كه ايمان داريد چرا چيزى مىگوئيد كه نمىكنيد. نزد خدا سخت مبغوض است كه آنچه نمىكنيد بگوئيد».
و رسول خدا صلى اللّه عليه و آله فرمود: «چهار چيز است كه در هر كه باشد منافق است و در هر كه يكى از آن خويها باشد بخشى از نفاق در او هست تا وقتى كه آن را رها كند: چون خبر دهد دروغ گويد، و چون وعده دهد خلف كند، و چون عهد و قرار نهد مكر نمايد، و به هنگام مخاصمه و محاكمه راه گناه پيش گيرد».
پس كسى كه وعده دهد و در هنگام وعدهدادن قصد خلف و بىوفايى داشته باشد، يا در آغاز قصد وفا كند ولى بعدا بدون عذر ترك عزم نمايد، منافق است.
و امّا اگر عنوان عذر براى او پيدا شد و به وعده وفا نكرد منافق و گناهكار نيست.
و اگر صورت نفاق پيدا كرد، بهتر آنست كه از صورت نفاق نيز بپرهيزد چنانكه از ذات و واقعيت آن احتراز مىكند، به اين طريق كه قطعا و جزما وعده ندهد، بلكه به خواست خدا موكول و معلّق نمايد يعنى بگويد: اگر خدا بخواهد، يا سخنى مثل اين.
|