شماتت‏
شماتت عبارت است از گفتن اينكه بلايا مصيبتى كه به كسى رسيده از بدى و بدكارى اوست، و اين غالبا ناشى از عداوت يا حسد است. و علامت آن اين است كه با شادى و سرور همراه است، و گاه از پستى گرائى قوه شهويّه است، كه به سبب جهل به قضا و قدر الهى به آن ميل مى‏كند، اگر چه كينه و حسد نداشته باشد.
تجربه و اخبار دو دليل و شاهدند بر اينكه هر كه ديگرى را شماتت كند، از دنيا بيرون نمى‏رود تا خود به آن گرفتار شود و ديگرى او را شماتت كند.
حضرت صادق عليه السّلام فرمود:«لا تبدى الشّماتة لأخيك فيرحمه اللّه و يصيّرها بك».
«در گرفتارى برادر [مسلمان‏] خود شماتت و اظهار شادى مكن، كه خداوند به او رحم مى‏كند و آن گرفتارى را به سوى تو برمى‏گرداند».
علم‏اخلاق‏اسلامى ج : 3 ص : 376
و فرمود:«من شمت بمصيبة نزلت بأخيه لم يخرج من الدّنيا حتّى يفتتن».«»
«هر كه برادر خود را به مصيبتى كه بر او فرود آمده شماتت كند از دنيا نرود تا خود به آن گرفتار شود».
به علاوه هر بلا و مصيبتى كه بر مسلمانى روى دهد ممكن است كفّاره گناه يا موجب بلندى مرتبه او در آخرت گردد و دليل اين مطلب اين است كه بزرگترين بلاها و مصائب بر انبيا و سپس بر اولياء و بعد به ترتيب بر مؤمنانى كه در درجات بالاترند فرود آمده است. و شكّى نيست كه رنجها و مصيبتهاى ايشان از بدى افعالشان نبوده است.
پس سزاوار است كه هر عاقلى انديشه و تأمل كند كه (اولا) شماتت مسلمان به واسطه گرفتارى و مصيبتى كه به او روى نموده موجب ابتلاى خود وى به مثل آن در دنيا خواهد بود، و (ثانيا) شماتت باعث ايذاء برادر مسلمان و موجب عذاب آخرت است، و (ثالثا) بلا و گرفتارى و مصيبت دلالت بر بدى و خوارى در نزد خدا نمى‏كند، بلكه دلالت آن بر حسن حال و قرب او به خداى سبحان بيشتر است. پس بايد خود را از اظهار شماتت نسبت به هر مسلمانى نگاهداشت، و شماتت كنندگان را از عقوبت اين جهان و عذاب آن جهان ترسانيد.
علم‏اخلاق‏اسلامى ج : 3 ص : 377
و از آنهاست: