|
عيبجوئى و لغزشيابى
جستجوى عيبها و لغزشهاى مردم و آشكار كردن آنها بىشك ناشى از عداوت و حسد است، و گاه در قوه شهويّه پستى و زبونيى پديد مىآيد كه از آشكار شدن عيب بعضى از مسلمين شادى و انبساط دست مىدهد، هر چند كه از روى عداوت و كينه نباشد، چنانكه گفتهاند:
و عين الرّضا عن كلّ عيب كليلة و لكنّ عين السّخط تبدى المساويا«چشمى كه از روى خشنودى بنگرد از ديدن هر عيبى ناتوان است، ولى چشم خشم و ناخشنودى بديها و زشتيها را ظاهر مىكند».
و هر كه در آيات و اخبار تتبّع داشته باشد، مىداند كه آن كه در پى عيبجوئى و رسوا كردن مسلمين است بدترين و خبيثترين مردم است، خداى تعالى مىفرمايد:
«وَ لا تَجَسَّسُوا» 49: 12(حجرات، 12) «كنجكاوى [عيوب مردم] مكنيد».
و مىفرمايد:
«انَّ الَّذِينَ يُحِبُّونَ انْ تَشيعَ الْفاحِشَةُ فِى الَّذينَ آمَنُوا لَهُمْ عَذابٌ اليمٌ» 24: 19(نور، 19) «كسانى كه دوست دارند زشتكارى و اعمال ناشايست در ميان مؤمنان فاش و شايع شود عذابى دردناك دارند».
علماخلاقاسلامى ج : 3 ص : 361
و رسول خدا صلى اللّه عليه و آله و سلّم فرمود:«من أذاع فاحشة كان كمبتدئها، و من عيّر مؤمنا بشيء لم يمت حتّى يرتكبه (يركبه)».
«هر كه عمل ناشايست كسى را ظاهر و شايع كند مثل آنست كه خود بجاى آورده باشد، و هر كه مؤمنى را به عيبى (يا گناهى) سرزنش كند نميرد تا خود گرفتار (يا مرتكب) آن شود».
و فرمود:«كلّ امّتى معافى إلا المجاهرين،»
«همه امّت من مورد بخشش و عفو قرار مىگيرند مگر تظاهر كنان [به فسق]». و مجاهره بازگو كردن كار بد كسى است.
و فرمود:«من استمع خبر قوم و هم له كارهون، صبّت في اذنيه الآنك يوم القيامة».
«هر كه به خبر و سخن قومى كه دوست ندارند كسى آن را بشنود گوش فرا دهد، در قيامت در گوشهاى او سرب ريزند».
و از امام جعفر صادق عليه السّلام روايت شده كه فرمود:«قال رسول اللّه صلى اللّه عليه و آله و سلّم:يا معشر من أسلم بلسانه و لم يسلم بقلبه لا تتبّعوا عثرات المسلمين، فانّه من تتبّع عثرات المسلمين تتبّع اللّه عثراته، و من تتبّع اللّه عثراته يفضحه».
«اى گروهى كه به زبان اسلام آوردهايد و دلتان از مسلمانى خالى است در پى عيبجوئى و جستجوى لغزشهاى مسلمين نباشيد، كه هر كه در صدد عيبجوئى و لغزشهاى مسلمين باشد خداوند عيوب و لغزشهاى او را دنبال كند، و هر كه خداوند عيوب و لغزشهاى او را دنبال كند رسوايش گرداند».
و امام محمّد باقر عليه السّلام فرمود:«من أقرب ما يكون العبد إلى الكفر أن يؤاخى الرّجل الرّجل على الدّين فيحصى عليه زلاته ليعيّره بها يوما ما».
«از نزديكترين حالات بنده به كفر اين است كه با مردى عقد برادرى در دين بسته باشد و بديها و لغزشهاى او را بشمارد كه روزى او را به آنها سرزنش كند».
و امام صادق عليه السّلام فرمود:«من أنّب مؤمنا أنّبه اللّه في الدّنيا
علماخلاقاسلامى ج : 3 ص : 362
و الآخرة».
«هر كه مؤمنى را سرزنش كند، خداى عز و جل او را در دنيا و آخرت سرزنش كند».
شخصى به آن حضرت عرض كرد: «مردم مىگويند: عورت مؤمن بر مؤمن حرام است؟ امام فرمود: مراد آن نيست كه پنداشتهاى، عورت مؤمن اين است كه كسى مواظب باشد كه وى سخنى بگويد كه بر او عيب گرفته شود و آن را به خاطر بسپرد تا روزى كه بر او خشمگين است به وسيله آن وى را سرزنش كند».
و امام باقر عليه السّلام فرمود:«انّ أسرع الخير ثوابا البرّ، و أسرع الشّرّ عقوبة البغى، و كفى بالمرء عيبا أن يبصر من النّاس ما يعمى عنه، و أن يعيّر النّاس بما لا يستطيع تركه، و أن يؤذى جليسه بما لا يعنيه».
«خيرى كه زودتر از همه به پاداش مىرسد كه نيكوئى كردن است، و شرّى كه زودتر از همه عقوبت مىبيند ستم است. و آدمى را اين عيب بس است كه عيب مردم ببيند و از خود كور و غافل باشد [1]، و مردم را به چيزى سرزنش كند كه خود نمىتواند آن را ترك كند، و به همنشين خود بيهوده آزار رساند».«» و اخبار وارده با اين مضامين بسيار است.
|