دورى و كناره‏گيرى (قهركردن و جدائى از برادر مؤمن)
اين صفت بدون ترديد از نتايج عداوت و كينه و يا از حسد و بخل است.
و بنا بر اين از رذائل قوه غضب يا شهوت است، و از كارهاى ناپسند بشمار مى‏رود.
رسول خدا صلى اللّه و عليه و آله و سلّم فرمود:«ايّما مسلمين تهاجرا فمكثا ثلاثا لا يصطلحان الا كانا خارجين من الاسلام و لم يكن بينهما ولاية.
فايّهما سبق إلى كلام اخيه كان السّابق إلى الجنّة يوم الحساب»
«هر دو مسلمانى كه از يكديگر قهر كنند و از هم دورى نمايند و سه روز چنين باشند و با هم صلح نكنند از اسلام بيرون روند و ميان آنها پيوند و دوستى دينى نخواهد بود. و هر كدام كه به صلح و سخن گفتن پيشى گرفت، او در روز حساب زودتر به بهشت در آيد».
و فرمود:«لا يحلّ لمسلم ان يهجر أخاه فوق ثلاث...»
«براى مسلمان روا نيست كه بيش از سه روز از برادر خود دورى و قهر كند..».
و امام صادق عليه السّلام فرمود:«لا يفترق رجلان على الهجران الا استوجب احدهما البراءة و اللّعنة، و ربّما استحقّ ذلك كلاهما» فقال له معتّب: جعلنى اللّه فداك هذا للظّالم، فما بال المظلوم؟ قال:
«لانّه لا يدعو اخاه إلى صلته، و لا يتعامس له عن كلامه. سمعت‏
علم‏اخلاق‏اسلامى ج : 3 ص : 334
أبي - عليه السّلام - يقول: اذا تنازع اثنان، فعادّ احدهما الاخر، فليرجع المظلوم إلى صاحبه حتّى يقول لصاحبه: أى اخى، انا الظّالم، حتّى يقطع الهجران بينه و بين صاحبه، فإنّ اللّه تبارك و تعالى حكم عدل، يأخذ للمظلوم من الظّالم».
«هيچ دو مردى از روى قهر از يكديگر جدا نمى‏شوند مگر اينكه يكى از آن دو سزاوار بيزارى [خدا و رسولش از وى‏] و لعنت (دورى از رحمت خدا) گردد، و چه بسا كه هر دو سزاوار آن شوند»، معتّب (از دوستان آن حضرت) عرض كرد:
خدا مرا فداى تو سازد، آن كه ظالم است اين سزاى اوست، مظلوم چه گناهى دارد؟ فرمود: «براى آنكه برادر خود را به آشتى و پيوند با خود نمى‏خواند و از گفتار او تغافل نمى‏كند و آن را نشنيده نمى‏گيرد. از پدرم شنيدم كه فرمود: هر گاه دو تن با هم ستيز كنند و يكى به ديگرى تعدّى كند، آن كه مظلوم است نزد آن ديگرى رود و به او بگويد: اى برادر من ستمكارم و تقصير با من است تا جدائى و قهر از ميانشان بر طرف شود، خداى تعالى حاكم عادل است و داد مظلوم را از ظالم مى‏ستاند».
و فرمود: «مادام كه دو مسلمان با هم قهرند پيوسته شيطان شادمان است، و همينكه با هم آشتى كنند زانوهايش بلرزد و بندهايش بگسلد و فرياد زند: اى واى از هلاكتى كه رسيد».
و امام باقر عليه السّلام فرمود:«انّ الشيطان يغرى بين المؤمنين ما لم يرجع أحدهم عن دينه، فإذا فعلوا ذلك استلقى على قفاه و تمدّد، ثمّ قال: فزت. فرحم اللّه امرأ ألّف بين وليّين لنا. يا معشر المؤمنين، تآلفوا و تعاطفوا»«»
«شيطان ميان دو مؤمن دشمنى افكند و تا يكى از آن دو از دين خود برنگردد [دست برندارد]، و چون چنين كردند به پشت افتد و دراز كشد و گويد: كامياب شدم.
پس خدا رحمت كند كسى را كه ميان دو نفر از دوستان ما الفت بيندازد. اى گروه مؤمنان با هم الفت گيريد و با يكديگر مهربانى كنيد». و اخبار در مذمّت قهر و جدائى و دورى بسيار است.
علم‏اخلاق‏اسلامى ج : 3 ص : 335
پس بر هر طالب نجات آخرت لازم است كه در امثال اين اخبار بينديشد، آنگاه ثواب و فوائد ضد آن يعنى دوستى و الفت و ديدار با برادران را به ياد آورد، و خود را از قهر و دورى و بريدن از برادران دينى نگاهدارد و اگر گاهى كدورت و رنجش و قهرى با برادر مؤمن پيش آمد خود را بر آن بدارد كه به آشتى و ديدن او ابتدا كند تا بر شيطان و نفس امّاره غالب گردد، و به اجر و پاداش بزرگى كه متّقيان اميد دارند برسد.