|
علماخلاقاسلامى ج : 3 ص : 225
فصل 34 انواع اموال
بدان كه اموال بر سه گونه است: حلال واضح و معلوم، حرام واضح و معلوم، و شبههناك. و هر يك از اينها را درجاتى است، زيرا حرام اگر چه همه اقسامش خبيث و پليد است، و ليكن بعضى از آنها خبيثتر و پليدتر است، چنانكه حرمت مالى كه به وسيله معامله فاسد گرفته مىشود با تراضى دو طرف مثل حرمت مال يتيمى كه به قهر و سركوبى گرفته شود نيست. و همچنين مال حلال هر چند همه اقسامش خوب و پاك است، و ليكن برخى از آنها پاكيزهتر است. و مال مشتبه همهاش مكروه است امّا كراهت بعضى شديدتر است. و همچنان كه پزشك مىگويد كه هر شيرينى و حلوايى گرم است و لكن بعضى در درجه اول گرم است و بعضى در درجه دوم و بعضى سوم و بعضى چهارم، همچنين است حرام، كه بعضى در درجه اول خبيث و پليد است و بعضى در درجه دوم... و همين طور حلال در صفا و پاكى، و درجات شبهه در كراهت.
امّا حرام، يا ذات و عين آن حرام است، مانند سگ و خوك و خاك و غير اينها، يا به سبب صفتى كه در آن پديد آمده حرام شده است، مانند شراب (خمر) به واسطه آنكه مست كننده است و طعام مسموم و زهر آلود، يا به علّت خللى كه در اثبات مالكيّت و تصرف آن رخ نموده، و اين را اقسام بسيار است، مانند مالى كه به ظلم و قهر و غصب و دزدى و خيانت در امانت و مانند اينها گرفته شده، و غش (مكر و
علماخلاقاسلامى ج : 3 ص : 226
تقلّب) و تلبيس و رشوه و كم فروشى، و يا به يكى از معاملات فاسد از ربا و صرف (آنچه صرّاف از تبديل نقدى به نقد ديگر زيادت ستاند) و احتكار و غير اينها كه در كتب فقه مذكور است. و خداى سبحان در آيات بسيارى از همه اينها نهى فرموده، مانند اين آيه شريفه:
«وَ لا تَأْكُلُوا امْوالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْباطِلِ» 2: 188(بقره، 188) «اموال همديگر را به باطل (و ناحق) مخوريد».
و آيه شريفه:
«انَّ الَّذينَ يَأكُلُونَ امْوالَ الْيَتامى ظُلْما...» 4: 10(نساء، 9) «كسانى كه اموال يتيمان را به ستم مىخورند..».
و در خصوص ربا مىفرمايد:
«يا ايُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ذَرُوا مَا بَقِىَ مِنَ الرِّبا انْ كُنْتُمْ مُؤْمِنينَ» 2: 278(بقره، 278) «اى كسانى كه ايمان آوردهايد، از خدا بترسيد و اگر به راستى مؤمنيد باقيمانده ربا را رها كنيد».
سپس فرمود:
«فَإنْ لَمْ تَفْعَلُوا فَأْذَنُوا بِحَرْبٍ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ» 2: 279«و اگر چنين نكرديد بدانيد كه با خدا و رسول خدا در جنگيد».
و پس از آن فرمود:
«وَ انْ تُبْتُمْ فَلَكُمْ رُؤُسُ امْوالِكُمْ» 2: 279(بقره، 279) «و اگر توبه كرديد سرمايههاتان از آن شماست».
و فرمود:«وَ مَنْ عادَ فَأُولئِكَ أصْحابُ النَّارِ» 2: 275(بقره، 275) «و هر كه [به ربا] باز گردد آنها دوزخيانند».
در اين آيات، ربا در بادى امر كشاننده به جنگ با خدا، و در پايان وسيله دوزخى شدن قرار داده شده است. و در مذمّت هر يك از آنها بخصوص، اخبار بسيار رسيده و در كتب اخبار و فقه مذكور است، و تفصيل همه محرّمات موكول به كتب فقه است و جاى بيان آنها اينجا نيست و بايد به كتابهاى فقها رجوع كرد.
|