|
زكات [1]
آيات و اخبارى كه در مذمّت تارك زكات و مدح ادا كننده آن رسيده بسيار است. خداى سبحان مىفرمايد:
__________________________________________________
[1] زكات در لغت به دو معنى است: يكى فزونى و نماء، و ديگرى طهارت. و در اصطلاح (كه در قرآن غالبا همراه صلوة آمده است) به معنى انفاق مالى است كه به معنى اخص در لسان شرع صدقه گفته مىشود و به طلا و نقره و گندم و جو و خرما و كشمش و شتر و گاو و گوسفند در صورتى كه به حد نصاب برسد تعلق مىگيرد و مقدار معين و مصارف خاصى دارد. صدقه يا زكات با تطهير و تزكيه ارتباط دارد، به دليل اين قول خداى تعالى:
«خذ من اموالهم صدقة تطهرهم و تزكيهم بها» 9: 103(توبه، 103).
علماخلاقاسلامى ج : 3 ص : 169
«فَأَقيمُوا الصَّلوةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ» 22: 78(حج، 78) «نماز را بپا داريد و زكات را بپردازيد».
و مىفرمايد:«وَ الَّذينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ وَ لا يُنْفِقُونَها فى سَبيلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذابٍ اليمٍ» 9: 34(توبه، 35) «و كسانى كه طلا و نقره مىاندوزند و در راه خدا انفاق نمىكنند آنان را به عذابى دردناك مژده ده».
معنى انفاق در راه خدا پرداخت زكات است، چنانكه از اهل بيت - عليهم السّلام - وارد شده و مفسّران نيز بر آن اجماع دارند.
رسول خدا صلى اللّه عليه و آله و سلّم فرمود:«اذا منعت الزّكاة منعت الأرض بركاتها»
«هر گاه زكات داده نشود زمين بركات خود را باز مىدارد».
و حضرت باقر عليه السّلام فرمود: «خداى عزّ و جلّ زكات را با نماز قرين و همراه ساخته و فرموده:«فأقيموا الصّلوة و آتوا الزّكاة»
«نماز كنيد و زكات دهيد». پس هر كه نماز بگزارد و زكات ندهد، نماز نكرده است».
و حضرت صادق عليه السّلام فرمود: «هيچ صاحب زر و سيمى نيست كه زكات مال خود ندهد مگر اينكه خداوند در روز قيامت او را در بيابانى هموار حبس مىكند و مارى بزرگ و سهمگين بر او مسلّط مىسازد كه در پى وى مىدود و او از آن مار مىگريزد، و چون مىبيند كه از مار خلاصى ندارد دست مىبرد كه آن را بگيرد، پس او را همچون شتر نر گاز مىگيرد، و سپس به گردن او مىپيچد، و اين است كه خداى تعالى مىفرمايد:
«سَيُطَوَّقُونَ ما بَخِلُوا بِهِ يَوْمَ الْقِيامَةِ» 3: 180(آل عمران، 180) «روز قيامت آنچه را كه بخل ورزيدند طوق گردنشان مىشود».
__________________________________________________
اما در قرآن به معنى مطلق انفاق مالى اعم از زكات به معنى اصطلاح فقه (صدقه) و خمس و انفاقات مستحب است به دليل اينكه در سورههائى كه در مكه نازل شده اين كلمه وجود دارد در صورتى كه زكات در مدينه واجب شده و به معناى معروف در فقه هنوز واجب نشده بود. بنابراين در قرآن زكات به معنى اخصّ (فقهى) صدقه خوانده مىشود:
«(انما الصدقات للفقراء و المساكين» 9: 60... توبه، 60) و به معنى اعمّ شامل هر گونه انفاق مالى است. م.
علماخلاقاسلامى ج : 3 ص : 170
«و هيچ صاحب گوسفند و گاو و شترى نيست كه زكات مال خود را ندهد مگر اينكه خداوند او را در روز قيامت در بيابانى هموار حبس فرمايد، و هر حيوان سمدارى او را پايمال كند و هر نيشدارى او را بگزد، و هيچ صاحب درختان خرما يا انگور يا زراعتى نيست كه زكات آنها را ندهد مگر اينكه خداى تعالى زمين زراعت او را تا هفت طبقه طوق كند و بر گردن او افكند».
و فرمود: «خداوند بر اين امّت چيزى را كه بر آنها شديدتر از زكات باشد واجب نكرده، و در مورد زكات عامّه مردم هلاك مىشوند».
و فرمود: «هر كه يك قيراط از زكات خود را حبس و منع كند نه مؤمن است، و نه مسلمان، و اين است گفتار خداى تعالى:
«... قالَ رَبِّ ارْجِعُونِ لَعَلّى أعْمَلُ صالِحا فيما تَرَكْتُ» 23: 99 - 100(مؤمنون 99 - 100) «... گويد پروردگارا مرا بازگردان، شايد در آنچه وا گذاشتهام كار شايستهاى بجاى آرم».
و فرمود: «زكات براى آزمايش توانگران و يارى كردن بينوايان قرار داده شده. و اگر مردم زكات اموال خود را ادا مىكردند، هيچ مسلمانى فقير و نيازمند نمىماند، و بواسطه آنچه خدا براى او مقرر فرموده بىنياز مىشد. و هيچ كس فقير نشد و نيازمند و گرسنه و برهنه نماند مگر به سبب گناه توانگران و مالداران (كه زكات خود را ندادند)، و بر خدا حق است كه رحمت خود را از هر كه حقّ خدا را در مال خود حبس و منع كند باز دارد. و سوگند به آن كه خلق را آفريد و بساط روزى را گسترانيد كه: هيچ مالى در صحرا و در دريا تباه نشد مگر به سبب ندادن زكات آن. و هيچ صيدى در صحرا و در دريا صيد نمىشود مگر آنكه تسبيح خدا را در آن روز ترك كرده. و محبوبترين مردم نزد خداى تعالى سخىترين و گشاده دستترين آنهاست، و سخىترين مردم كسى است كه زكات مال خود را بدهد، و نسبت به آنچه خداوند در مال او واجب كرده بر مؤمنين بخل نورزد».
و فرمود: «زكات دادن چيزى نيست كه بايد صاحب آن را ستود، بلكه
علماخلاقاسلامى ج : 3 ص : 171
زكات چيزى است كه به واسطه آن مسلمان شمرده مىشود و خون او محفوظ مىماند، و اگر زكات را ادا نكند نمازش پذيرفته نيست».«» و اخبار در فضيلت زكات دادن و ذمّ تارك آن بسيار است، و آنچه ياد كرديم براى بيدارى طالبان كافى است.
|