علم‏اخلاق‏اسلامى ج : 3 ص : 129
فصل 16 وظيفه فقرا و بينوايان‏
اگر كسى فقير باشد و چيزى به او داده شود اگر آن چيز حرام يا شبه حرام باشد واجب است كه آن را رد كند و از آن اجتناب نمايد، و اگر حلال باشد، قبول آن اگر بى‏منّت باشد براى تأسّى به پيغمبر اكرم صلى اللّه عليه و آله و سلم مستحب است، و اگر در آن منّت باشد ترك آن بهتر است. يكى از اين طايفه وقتى دوستى به وى چيزى عطا مى‏كرد به او مى‏گفت من آن را نزد خودت مى‏گذارم، بنگر اگر من بعد از قبول آن در دل تو نسبت به قبل از قبول افضل باشم مرا آگاه كن تا آن را بپذيرم، و گر نه، نه. و نشانه اين آن است كه ردّ آن بر عطا كننده شاق و رنج‏آور باشد، و با قبول آن شاد شود، و قبول هديه را منّتى بر خويشتن [از سوى يك مؤمن‏] بداند.
و اگر به عنوان صدقه يا زكات يا از اين قبيل باشد كه صرفا براى ثواب و انجام امر الهى پرداخت مى‏شود بايد بنگرد كه آيا مستحقّ آن است يا نه. اگر استحقاق آن را دارد بپذيرد، وگر نه رد كند. و اگر عطا كننده چيزى را براى صفتى كه در او سراغ دارد مانند علم يا ورع يا سيادت به او مى‏دهد، به طورى كه اگر اين صفت در او نباشد طبع وى خواهد رميد و از اعطاء آن خوددارى خواهد كرد، اگر آن شخص اين صفت و امتياز را در خود نمى‏بيند و در واقع فاقد آن است گرفتن آن بر وى حرام است. و اگر نه هديه باشد و نه صدقه بلكه براى شهرت و ريا و خودنمائى به او داده مى‏شود بايد آن را رد كند و نپذيرد، وگر نه وى (دهنده) را در غرض فاسدش يارى و كمك كرده، و كمك به گناه، گناه است.