|
قساوت
قساوت و سختدلى حالت و ملكهاى است كه آدمى به سبب آن از درد و رنج همنوع خود متأثّر نمىگردد. و شكّى نيست كه اين خوى از غلبه درندگى و سبعيّت ناشى مىشود. و اكثر صفات ذميمه مانند ظلم و ايذاء و به داد مظلومان نرسيدن و با فقرا و محتاجان مواسات نكردن و امثال اينها بر اين خوى مترتّب مىشود.
ضدّ قساوت، رقّت قلب و نازك دلى است و آن عبارت است از تأثّر از مشاهده درد و رنج همنوعان خود. و بر اين خوى صفات پسنديدهاى مترتّب مىشود كه اضداد صفات مذكور (ناشى از قساوت) است. و اخبار بسيار درباره مدح و ترغيب به آن رسيده است، مانند گفتار پيغمبر اكرم صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم:
«يقول اللَّه تعالى: اطلبوا الفضل من الرّحماء من عبادى تعيشوا في اكنافهم، فانّى جعلت فيهم رحمتى، و لا تطلبوه من القاسية قلوبهم، فانّى جعلت فيهم سخطى.»
علماخلاقاسلامى ج : 2 ص : 452
«خداى تعالى مىفرمايد: نيك را از بندگان رحيم دل من بطلبيد و در پناه ايشان زندگى كنيد، كه من رحمت خود را در ميان آنان نهادم، و آن را از سنگدلان آنها مخواهيد كه من ناخشنودى و خشم خود را در ميان آنها قرار دادم».
و مانند قول امام صادق عليه السّلام:«اتّقوا اللَّه و كونوا إخوة بررة متحابّين فى اللَّه متواصلين متراحمين...»
«از خدا پروا كنيد و برادرانى نيكوكار و خوش رفتار باشيد، در راه خدا با هم دوستى كنيد و پيوند و همبستگى داشته باشيد و با هم مهربان باشيد..».
و فرمود:«يحقّ على المسلمين الاجتهاد في التّواصل، و التّعاون على التّعاطف، و المواساة لأهل الحاجة، و تعاطف بعضهم على بعض حتّى تكونوا كما امركم اللَّه عزّ و جلّ: «رحماء بينهم» متراحمين مغتمّين لما غاب عنكم من امرهم على ما مضى عليه معشر الأنصار على عهد رسول اللَّه صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم»
«سزاوار است كه مسلمين در پيوستن با هم و كمك كردن بر مهرورزى با هم و مواسات با نيازمندان و عطوفت با يكديگر كوشا باشند تا همانگونه كه خداى عزّ و جلّ شما را امر فرموده: «با يكديگر مهربانند» با هم رحيم دل باشيد و نسبت به امرى كه مربوط به مسلمين است و [به سبب غفلت] از شما فوت شده غمگين، به همان روش كه گروه انصار در زمان رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم بودند».
و روايت است كه: هر كه بر بندگان ترحّم كند خداوند بر او رحم خواهد كرد. و اخبارى كه در فضيلت رحمت و در فضيلت ويژه هر يك از موارد و مصاديق آن وارد شده از قبيل: كمك به محتاج، و دادرسى مظلوم، و مواسات با فقير، و اندوه نسبت به مصائب مؤمنان و امثال اينها بىشمار است.
امّا بر طرف كردن قساوت و كسب مهرورزى و رحمت بسيار دشوار است، زيرا قساوت صفتى است كه در دل استوار شده و ترك آن به آسانى ميسّر نيست.
بنابراين راه علاج و درمان آن اين است كه لوازم و افعال ظاهرى را كه آثار آن است ترك كند، و بر صفات اختيارى كه مترتّب بر رحمت و مهربانى است مواظبت نمايد، و خود را بر اين كار مكلّف سازد تا به تدريج قساوت از ميان برود و رحمدلى پديد آيد.
پايان جلد اول
|