|
افتخار (فخر فروشى)
افتخار يا مباهات به زبان به واسطه چيزى است كه آن را كمال خود مىپندارد. مباهات غالبا به امورى است كه بيرون از ذات مباهات كننده است و از اقسام تكبّر به شمار مىرود - چنانكه به آن اشاره شد - پس هر چه در ذمّ تكبّر وارد شده بر ذمّ فخر فروشى نيز دلالت مىكند، و انگيزههاى آن همان اسباب و عوامل تكبّر است. و گفته شد كه هيچ يك از اين عوامل و انگيزهها صلاحيّت آن را ندارد كه منشأ افتخار قرار گيرد. بنابراين افتخار ناشى از جهل محض و سفاهت است.
علماخلاقاسلامى ج : 2 ص : 443
حضرت سجّاد عليه السّلام فرمود:«عجبا للمتكبّر الفخور الّذى كان بالأمس نطفة ثمّ هو غدا جيفة»
«عجب است از متكبّر بر خود بالنده كه ديروز نطفهاى بود و فردا مردارى مىشود». و امام باقر عليه السّلام فرمود:
«عجبا للمختال الفخور، و انّما خلق من نطفة ثمّ يعود جيفة و هو فيما بين ذلك لا يدرى ما يصنع به».
«عجب است از متكبّرى كه به خود مىنازد، و حال آنكه از نطفهاى آفريده شده سپس مردار مىشود، و در اين ميان نمىداند با او چه خواهند كرد».
و نيز فرمود: «پيغمبر صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم روز فتح مكّه بالاى منبر رفت و فرمود: اى مردم خداوند نخوت جاهليّت و تفاخر به پدران را از شما برد، بدانيد كه همه از آدميد و آدم از خاك است، آگاه باشيد كه بهترين بنده خدا بندهاى است كه تقوى داشته باشد».
عقبة بن بشير اسدى به امام باقر عليه السّلام گفت: من داراى حسب (خاندان) بزرگ و در ميان قوم خود عزيزم. امام به او فرمود: «به حسب خود بر ما منّت مىنهى خدا به وسيله ايمان مقام كسى را كه مردم او را پست مىشمردند در صورتى كه مؤمن باشد بالا برده است، و آن كه مردم او را شريف مىخواندند به سبب كفر در صورتى كه كافر باشد پست و زبون ساخته است. پس كسى را بر كسى برترى نيست جز به وسيله تقوى».
امام صادق عليه السّلام فرمود:«قال رسول اللَّه صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم:آفة الحسب الإفتخار و العجب».
«رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم فرمود: آفت حسب (شرافت خانوادگى) به خود باليدن و خودپسندى است».
و فرمود:«أتى رسول اللَّه صلّى اللَّه عليه و آله رجل، فقال: يا رسول اللَّه أنا فلان بن فلان... حتّى عدّ تسعة، فقال له رسول اللَّه صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم: أما انّك عاشرهم في النّار».
«مردى به حضور رسول خدا آمد و عرض كرد: اى رسول خدا من فلان
علماخلاقاسلامى ج : 2 ص : 444
پسر فلانم و تا نه تن از پدران خود را برشمرد. رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله فرمود: تو دهمين آنانى در دوزخ».
نقل شده است كه روزى قريش در حضور سلمان بر يكديگر تفاخر مىكردند.
سلمان گفت: امّا من از نطفهاى نجس خلق شدهام و مردارى گنديده خواهم شد، سپس به پاى ميزان اعمال خواهم رفت. اگر ترازوى اعمالم سنگين باشد بزرگوار خواهم بود و اگر سبك باشد پست و فرومايه خواهم بود».
امّا ضدّ افتخار، حقير شمردن خود و ترجيح دادن ديگران است بر خود به زبان و سخن. و از آنهاست:
|