|
پيوست (حسن ظن)
دانستى كه ضدّ بد گمانى به خالق و مخلوق «حسن ظن» به آنهاست. و چون سوء ظن از لوازم ضعف و كوچكى نفس است، پس حسن ظن از نتايج قوّت و ثبات نفس مىباشد، و فوائد خوشگمانى از حدّ شمار بيرون است. و اخبارى كه در مدح و فضيلت آن وارد شده قبلا ذكر گرديد. پس شايسته است كه هيچ مؤمنى از لطف خدا مأيوس نباشد، و نپندارد كه خدا به او رحم نخواهد كرد و حتما از عذاب و عقاب او رهائى ندارد، و گمان نكند كه بلاها و مصيبتهائى كه در دنيا به او مىرسد شرّ و عقوبت است. بلكه سزاوار است كه خدا را مهربانتر از پدر و مادر بداند، و معتقد باشد كه او را آفريده تا از وجود و فيض خود برخوردارش سازد. و بنابراين در سراى آخرت به او ترحّم خواهد كرد و او را از عذاب ابدى نجات خواهد داد و به نعمتهاى سرمدى بهشت خواهد رساند و مصيبتها و بلاهائى كه در دنيا به او وارد
علماخلاقاسلامى ج : 2 ص : 346
مىشود خير و صلاح او و ذخيرهاى براى آخرت او خواهد بود.
و همچنين نبايد به مسلمانان گمان بد برد، و گفتار و كردار ايشان را مادام كه مىتوان به وجه صحيحى حمل كرد نبايد بر بدى حمل كند. بلكه بايد هر عملى كه از آنها مىبيند و هر سخنى كه مىشنود به بهترين وجوه حمل كند، و خيال و وهم خود را تكذيب و تخطئه نمايد، و خويشتن را بر اين روش مكلّف سازد تا حسن ظن به تدريج ملكه او شود و سوء ظن بكلّى از خاطر او مرتفع گردد. بلى، حمل بر وجه صحيح با اين فرض كه اگر با واقع مطابق نباشد (يعنى اگر گمان بد راست و مطابق واقع باشد) باعث ضرر مالى يا فساد دينى يا از ميان رفتن عرض و آبرو مىشود، لازم است كه حزم و احتياط را رعايت كند و امور دين و دنياى خود را به او وانگذارد، تا خسران و ضرر بر او وارد نشود و ننگ و رسوائى دامنش را نگيرد.
علماخلاقاسلامى ج : 2 ص : 347
و از آنهاست:
|