|
حقيقت سخاوت
در عرف شرع، تنها هزينه كردن اموال و گشاده دستى، مصداق سخاوتمندى قرار نمىگيرد؛ بلكه «حقّ» بودن آن، ملاك و مورد نظر است. پس آنچه ثروتمند در بيراهه و به ناحق هزينه مىكند، سخاوت شرعى و پسنديده نيست نظير بخشش ثروت به منحرفان، تبهكاران، متجاوزان و مانند آن.و نيز كسى كه حقوق واجب و ضرورى را نپردازد و در عوض، اموال خويش را در راههاى دلخواه خود مصرف نمايد؛ مثل آنكه خمس و زكات و نفقه همسر و فرزندان را ندهد، ولى به ديگران بذل و بخشش نمايد. چنين كسى از سخاوت واقعى بيگانه است.
رهبر بزرگوار اسلام، حضرت محمد صلّىاللهعليهوآله در اين باره مىفرمايد:
«سخاوتمند كسى است كه دارايى خويش را در راستاى خواست خدا مصرف كند، امّا آنكه مال را در معصيت الهى خرج مىكند، مستوجب خشم و غضب خداست چرا كه نسبت به خود نيز بخل ورزيده- چون هواپرستى كرده- تا چه رسد به ديگران! ...» «1»
چنانكه زيادهروى در سخاوت واقعى نيز مورد پسند شارع نيست. قرآن مجيد در اين باره مىفرمايد:
«وَ لا تَجْعَلْ يَدَكَ مَغْلُولَةً الى عُنُقِكَ وَ لا تَبْسُطْها كُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُوماً مَحْسُوراً» «2»
دستت را (از روى تنگ نظرى) به گردنت زنجير نكن و آن را يكباره نگشا كه سرزنش شده و در مانده خواهى شد.
امام حسن عسكرى عليهالسلام نيز مىفرمايد:
«انَّ لِلسَّخاءِ مِقْداراً فَانْ زادَ عَلَيْهِ فَهُوَ سَرَفٌ» «3»
گشاده دستى، حدّى دارد كه اگر بر آن افزوده گردد، اسراف است.
امام صادق عليهالسلام به نكته ظريف ديگرى درباره سخاوت اشاره مىفرمايد:
«السَّخاءُ ما كانَ ابْتِداءً فَامَّا ما كانَ مِنْ مَسْأَلَةٍ فَحَياءٌ وَ تَذَمُّمٌ» «4»
سخاوت آن است كه پيش از درخواست، انجام گيرد، امّا آنچه پس از درخواست انجام مىگيرد، شرم و رودربايستى است.
چنانكه دست و دل بازى بايد از ثروت خويش باشد. امير مؤمنان صلواتاللهعليه مىفرمايد:
«السَّخاءُ انْ تَكُونَ بِمالِكَ مُتَبَرِّعاً وَ عَنْ مالِ غَيْرِكَ مُتَوَرِّعاً» «1»
سخاوت آن است كه ثروت خود را ببخشى و از اموال ديگران بپرهيزى.
چرا كه؛
خرج اگر از كيسه مهمان بود
حاتم طايى شدن آسان بود!
|