|
مقدّمه ...
اقتصاد و اخلاق، در معنا بخشيدن به زندگى مادّى و معنوى بشر و نيل او به مدارج عالى كمالِ روحى، نقش تعيين كنندهاى دارند و مىتوان گفت، در اين جهت مكمّل يكديگرند.از سويى زندگى فردى و اجتماعى انسانها، بدون اقتصادى شكوفا و رشد يافته، بسى تلخ، دشوارو قرين نكبت و بدبختى است. اقتصاد بيمار، همواره زمينه ساز نابودى ارزشهاى اخلاقى و استيلاى سايه سياه فساد، فحشا، جرم و جنايت بر زندگى بشر است. چه بسا انسانهايى كه وامانده گرده نانى بخور و نمير هستند، نتوانند به تعالى معنوى بينديشند و از آرمانهاى انسانى و فضايل و مكارم اخلاقى، تصوّر و ترسيم روشن و شايستهاى داشته باشند. از همين رو است كه رسول خدا صلى الله عليه و آله تهيدستى را سختتر از قتل، «1» و امير مؤمنان، على عليهالسلام، مردن وزير خاك رفتن را بهتر از نادارى دانستهاند. «2»و از سوى ديگر، رفاه روز افزون مادّى و تسلّط لجام گسيخته پول و سرمايه، اگر به وسيله ايمان به خدا و پايبندى به فضايل اخلاقى و ارزشهاى معنوى مهار نشود، آنچنان آدمى را در باتلاق خور و خواب و خشم و شهوت فرو مىبرد كه بكلّى همه كرامتهاى روحى و استعدادهاى تكامل بخش خدادادى خويش را به فراموشى مىسپرد و به شكل حيوانى ثروتمند و رفاه طلب مسخ مىشود؛ همان حقيقت روشنى كه قرآن كريم دربارهاش مىفرمايد:
«إِنَّ الْانْسانَ لَيَطْغى أَنْ رَاهُ اسْتَغْنى» «3»
به يقين انسان طغيان مىكند از اين كه خود را بىنياز ببيند.
از ميان رفتن توازن و تعادل منطقى در اقتصاد، كار را به افراط و تفريط مىكشاند. فقر، حدّ تفريط، و حاكميّت بىقيد و شرط سرمايه، حدّ افراط است. در اين دو حدّ است كه اخلاق، فضيلت، علم و فرهنگ، تباه و قربانى مىشود. هم فقر اقتصادى مىتواند مانع اساسى رشد فكرى و تعالى فرهنگى شود و هم تكاثر و مال اندوزى عامل سقوط و انحطاط معنوى است. لزوم پرهيز از افراط و تفريط در اين دو مقوله، مىطلبد كه آدمى تلاش سازندهاش در راه تحصيل ثروت مادى و بهبود زندگى دنيوى را، تحت حاكميّت بايدها و نبايدهاى اخلاق اسلامى قرار دهد و به دستورهاى غنى و متين قرآن كريم و پيشوايان بزرگوار اسلام، در زمينه فعاليّتهاى اقتصادى گردن نهد، تا از آثار ناهنجار بينوايى و زراندوزى در امان ماند.كتابى كه در پيش رو داريد، تلاشى است، در زمينه تبيين دستورهاى اخلاقى- اقتصادى اسلام، كه در چهار محور: توليد، مبادلات، توزيع و مصرف در حد يك واحد درسى، جمع بندى شده است.اميد است اين تلاش مقبول درگاه حضرت ولى عصر (عج) واقع شود و خوانندگان عزيز را نيز سودمند افتد.
معاونت متون آموزشى و كمك آموزشى
مركز تحقيقات اسلامى
|