1- فراگيرى احكام معاملات
فعاليّتهاى تجارى و اقتصادى اگر بر طبق معيارها و ضوابط شرعى و فقهى صورت نگيرد، از سوى اسلام به رسميّت شناخته نمىشود؛ نه خريدار، مالك كالاى مورد معامله مىشود و نه فروشنده مالك بهاى آن مىگردد و در نتيجه هيچ كدام، حقّ تصرّف در آنها را پيدا نمىكنند. تكرار چنين معاملاتى سبب مىشود كه بتدريج همه اموال و داراييهاى شخص، آميخته به حرام شده و او در استفاده از آنها از نظر شرعى با اشكال مواجه شود.اين آلودگى، آثار وضعى ناهنجارى در ابعاد گوناگون، بر انسان و زندگى او باقى مىگذارد كه پيامدهاى سوء روحى، تربيتى و اخلاقى از جمله آنهاست.استفاده از مال آميخته به حرام، سبب قساوت قلب، پليدى روح و تضعيف ملكات فاضله در روان انسان مىشود، لذّت و شيرينى عبادت و مناجات با خدا را از كام جانش مىزدايد و زشتى گناه را در نظر او كوچك و كم اهميّت جلوه مىدهد.تنها راه رهايى از چنين گرداب خطرناكى اين است كه هر كس قصد ورود در فعاليّتهاى اقتصادى و مبادلات بازرگانى- حتّى در سطحى محدود- را دارد، ابتدا، با آداب و احكام تجارت از نظر اسلام آشنا شود و نكات دقيق مربوط به صحّت و بطلان داد و ستدها را در حدّ لزوم و كفايت فرا بگيرد.
پيشوايان بزرگوار اسلام در اين زمينه، دستورات اكيدى به پيروان خود دادهاند و همواره آنان را از كسب و تجارت، بدون آگاهى از احكام شرعى مربوط به آن بازداشتهاند.
حضرت علىعليهالسلام بر فراز منبر مىفرمود:
«يا مَعْشَرَ التُّجَّارِ! الْفِقْهُ ثُمَّ الْمَتْجَرُ، الْفِقْهُ ثُمَّ الْمَتْجَرُ، الْفِقْهُ ثُمَّ الْمَتْجَرُ» «1»
اى گروه تجّار، اوّل فقه (فراگيرى احكام تجارت)، سپس تجارت! (و اين جمله را سه بار تكرار فرمود.)
امام صادق عليهالسلام نيز مىفرمايد:
«مَنْ ارادَ التِّجارَةَ فَلْيَتَفَقَّهْ فى دينِهِ، لِيَعْلَمَ بِذلِكَ ما يَحِلُّ لَهُ مِمَّا يُحَرَّمُ عَلَيْهِ، وَ مَنْ لَمْ يَتَفَقَّهْ فى دينِهِ ثُمَّ اتَّجَرَ تَوَرَّطَ فِى الشُّبَهاتِ» «1»
هر كس بخواهد بازرگانى كند، بايد با احكام دينش- در مورد تجارت- آشنا شود، تا حلال و حرام را از هم تشخيص دهد، و كسى كه پيش از اين فراگيرى، به امر بازرگانى مبادرت كند، در ورطه شبهات فرو خواهد افتاد.
|