|
ارزش كسب حلال
آنچه در نظام اقتصادى اسلام، بيش از هر چيز اهميت دارد حلال بودن كسب و كار است؛ يعنى: به دست آوردن مال، از راهى كه آزاد است و ممنوعيّت شرعى ندارد. از اين رو قرآن، جمع مال از راههاى ياد شده را ممنوع ساخته و به پيروانش تأكيد مىورزد كه بنيان مالى خود را بر پايه «ايمان خالص و تقوا» استوار سازند و روزى خود را از راهى به دست آورند كه طبع سليم مىپسندد و عقل آدمى بر آن رغبت مىورزد و خداوند آن را مجاز و مباح مىداند:
«وَ كُلُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ حَلالًا طَيِّباً وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذى انْتُمْ بِهِ مُؤْمِنُونَ» «1»
و از نعمتهاى حلال و پاكيزهاى كه خداوند به شما روزى داده است، بخوريد، و از [مخالفت] خداوندى كه به او ايمان داريد، بپرهيزيد.
قرآن از طرفى به كسب حلال امر مىكند و از طرفى از ضدّ آن يعنى حرامخوارى و انجام كار نامشروع نهى مىكند و آن را تبعيت از شيطان مىخواند و مىفرمايد:
«يا ايُّهَاالنَّاسُ كُلُوا مِمَّا فِى الْارْضِ حَلالًا طَيِّباً وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّيْطانِ انَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبينٌ» «2»
اى مردم! از آنچه در زمين است، حلال و پاكيزه بخوريد! و از گامهاى شيطان پيروى نكنيد چه اينكه او دشمن آشكار شماست.
«كُلُوا» در اين آيات كنايه از انواع تصرّفات است كه شامل تغذيه نيز مىگردد.
امكانات توليدى كه در طبيعت موجود است بطور طبيعى رغبت انگيز و تصرّف در آنها حلال است، ولى ممكن است در مواردى با تصرّف غير مجاز تملّك و مصرف آنها حرام و آلوده نمايد. از اين رو، در قرآن آمده است كه:
«يا ايُّهَا الَّذينَ امَنُوا لا تُحَرِّمُوا طَيِّباتِ ما احَلَّ اللَّهُ لَكُمْ وَ لا تَعْتَدُوا» «3»
اى كسانى كه ايمان آوردهايد! چيزهاى پاكيزه را كه خداوند براى شما حلال كرده است، حرام نكنيد! و از حدّ تجاوز ننماييد.
همچنانكه تصرّف در مال حرام، و حلال دانستن آن از ديدگاه اسلام، بدعت در دين و تجاوز از حريم الهى است، حرام دانستن حلال خدا نيز خارج شدن از مرز شريعت محسوب مىشود و كسى نبايد آنچه را كه خدا حلال كرده، بر خود حرام و جامعه را از مواهب طبيعت محروم سازد، يا از راه حرام كسب نمايد. پيامبر اسلام صَلَّىاللَّهُعَلَيْهِوَآلِهِ مىفرمايد:
... اى مردم! كُندى جريان روزى، شما را وادار نسازد كه آن را از راه معصيت بجوييد كه خداوند روزى بندگانش را از راه حلال تقسيم كرده، نه از راه حرام. پس كسى كه تقواى الهى پيشه كند و از خدا بترسد و بردبارى نشان دهد خدا روزى او را از راه حلال مىدهد و كسى كه پرده [عفاف و گناه] بدرد و در به دست آوردن روزى شتاب كند و روزيش را از راه حرام به دست آورد از روزى حلالش كاسته مىشود و در روز قيامت بر آن محاكمه مىشود. «1»
امام صادق عليهالسلام مىفرمايد:
«انَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ خَلَقَ الْخَلْقَ وَ خَلَقَ مَعَهُمْ ارْزاقَهُمْ حَلالا طَيِّباً فَمَنْ تَناوَلَ شَيْئاً مِنْها حَراماً قُصَّ بِهِ مِنْ ذلِكَ الْحَلالُ» «2»
خداوند خلائق را آفريده و همراهشان روزىهاى حلال و پاكيزهاى قرار داده است پس كسى كه مقدارى از روزى خود را از راه حرام بخورد همان مقدار از روزى حلالش كاسته مىگردد.
|