|
صرفه جويى و جلوگيرى از ضايع شدن امكانات توليد
هر مسلمانى به حكم عقل و شرع بايد در استفاده از امكانات طبيعى و صنعتى توليد، صرفه جويى نمايد و با استفاده بىرويّه و بىحساب، آنها را ضايع نسازد.ضايع شدن ابزار توليد به دو صورت تصوّر مىشود: خارج شدن از مدار توليد، به كارگيرى آنها در موارد غير ضرورى.
1- خارج كردن امكانات توليد از مدار
در قرآن مجيد، نابودى حرث و نسل، يكجا آمده و از بين بردن مواهب طبيعت؛ املاك، مزارع، مراتع، جنگلها و ديگر منابع و وسايل توليد، معصيت و فساد خوانده شده است، به گونهاى كه جز افراد فساد انگيز و جنايت پيشه، دست به چنين عملى نمىزند:
«وَ اذا تَوَلّى سَعى فِى الْارْضِ لِيُفْسِدَ فيها وَ يُهْلِكَ الْحَرْثَ وَالنَّسْلَ وَاللَّهُ لا يُحِبُّ الْفَسادَ» «1»
[نشانه شخص متظاهر كه در ظاهر پيامبر را دوست مىدارد ولى در باطن با وى دشمنى مىورزد اين است كه] هرگاه روى بر مىگرداند [و از نزد تو خارج مىشود] در راه فساد در زمين، كوشش مىكند، و زراعتها و چهارپايان را نابود مىسازد [با اينكه مىداند] كه خدا فساد را دوست نمىدارد.
2- به كارگيرى امكانات توليد در موارد غير ضرورى
گاهى صرفه جويى در سرمايه و منابع توليد به كيفيت و موارد توليد بستگى دارد؛ يعنى هنگامى كه توليدات از كيفيّت خوب برخوردار نباشد، موادّ و امكانات توليدى در موارد لازم و مطابق با نيازهاى ضرورى جامعه به جريان نيفتد، ضايع ساختن مواد اوّليه، اتلاف وقت كارگران، استهلاك بيهوده ابزار توليد، پيدايش بازار مصرف، تورّم و گرانى كالاهاى لازم و ديگر آثار منفى در پى خواهد داشت. پس براى صرفه جويى و جلوگيرى از ضايع شدن امكانات توليد بايد معيارهايى را در نظر گرفت از جمله:
الف- توليد كنندگان در كار خود دقيق، امين و شايسته باشند و كالاهاى مرغوب و مقبول مصرف كننده عرضه كنند؛ حضرت على عليهالسلام مىفرمايد:
«النَّاسُ ابْناءُ ما يُحْسِنُونَ» «2»
مردمان فرزندان كارى هستند كه آن را خوب انجام مىدهند.
يعنى همانگونه كه مردمان به اصل و تبارى منسوبند و فرزندان پدران خويشند و بدان شناخته مىگردند، فرزندانِ مهارتها، هنرها و ارزشهاى كيفى كار خويش نيز هستند و بدان منسوب مىشوند؛ چنانكه گفته مىشود: فلانى پزشك خوب، صنعتگر خوب، فرمانده خوب، كشاورز خوب و بنّاى خوبى است. و اين سخن امام (ع) تأكيدى است بر اهميّت كيفى هر كار و حرفه و هنر، يعنى كه ارزشِ واقعىِ كار، به مهارت و خوبى كار است نه به اندازه آن. «1»
حضرت امام صادق عليهالسلام از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله نقل مىكند كه در ضمن حديث مفصلّى فرمود:
خدا بندهاى را دوست دارد كه چون كارى انجام دهد آن را درست و استوار به انجام برساند. «2»
ب- توليدات به نيازمنديهاى حياتى و عمومى اختصاص يابد و به حال افراد جامعه مفيد باشد؛ بسان حضرت داوود عليهالسلام كه لباس جنگى و زره مىساخت و هدفى جز رفع نياز مردم و فايده بخشيدن به آنها نداشت و خداوند هم آن را با همين هدف به وى آموزش داد:
«وَ عَلَّمْناهُ صَنْعَةَ لَبُوسٍ لَكُمْ لِتُحْصِنَكُمْ مِنْ بَأْسِكُمْ» «3»
و ساختن زره را به خاطر شما به او تعليم داديم، تا شما را در جنگهايتان حفظ كند.
ج- كالاهايى كه مصارف تجمّلى و غير ضرورى دارد از خط توليد حذف شود.
د- توليدات به مقتضاى زندگى و قدرت خريد مردم باشد.
ه- محصولات توليدى با دستورات آيين اسلام، همسو و از مواد پاك، مباح و حلال به دست آيد و مخالف با اهداف تربيتى و اخلاقى نباشد.
|