|
فصل: خلوت و عزلت و فوايد آن
اشاره شد به اينكه: كسى كه به مقام انس رسيد طالب خلوت و عزلت مىگردد. و دورى از مردم را مىخواهد، زيرا مصاحبت مردمان، دل او را از توجّه تامّ به خدا مشغول مىسازد. و گاه باشد كه بعضى از علما، مخالطه با مردمان را بر گوشه گيرى و خلوت ترجيح دهند به سبب اخبارى كه در مدح الفت با مردمان و آمد و شد با ايشان رسيده. و تفصيل اين مقام آن است كه: ظاهر جمعى از علما آن است كه: عزلت و گوشه گيرى افضل است از مصاحبت و الفت با مردم، به جهت اخبارى كه در مدح عزلت رسيده. و به سبب فوايدى كه بر آن مترتّب مىگردد.
و امّا اخبار، مثل آنچه از حضرت رسول - صلّى اللّه عليه و آله - روايت شده است كه: «خدا دوست دارد بنده پرهيزگار پنهان را».«» و فرمود: «بهترين مردمان مؤمنى است كه: با مال و جان خود در راه خدا جهاد نمايد و بعد از او مردى است كه: در بيشهاى از بيشهها گوشه نشينى اختيار كند».«» از راه نجات از آن حضرت پرسيدند، فرمود: «در خانه خود بنشينيد و دين خود را نگاهداريد و بر گناه خود گريه كنيد».«» حضرت امام جعفر صادق - عليه السّلام - فرمود كه: «روزگار فاسد شد و احوال
__________________________________________________
[1] يعنى: و سلام بر او آن روز كه تولّد يافت، و آن روز كه مىميرد و آن روز كه زنده و برانگيخته مىشود.
مريم، (سوره 19)، آيه 15.
معراجالسعادة ج : 2 ص : 757
برادران دگرگون شد و تنهايى دل و اطمينان خاطر بهتر شد».«» «و فرمود كه: كم كن آشنايان و شناسندگان خود را و بيگانه شو از آنهايى كه مىشناسى».«» و نيز از آن حضرت منقول است كه فرمود: «گوشه نشين در حصن خدا متحصن است و در حفظ و حمايت او محفوظ است. پس خوشا به حال او اگر در ظاهر و باطن از همه كس جدا و بيگانه باشد».«» عيسى بن مريم فرمود: «زبان خود را نگاهدار از براى تعمير دل خود. و در خانه خود بنشين و بگريز از ريا كارى و فضول معاش. و گريه كن بر گناه خود. و فرار كن از مردم همچنان كه از شير واقعى فرار مىكنى. به درستى كه پيش از اين، مردم دوا بودند و حال مرض و دردند».«» ربيع بن خثيم گويد كه: «اگر توانى در موضعى باشى كه تو كسى را نشناسى و كسى هم تورا نشناسد چنان كن. و در گوشه نشينى محافظت اعضا و جوارح است از معاصى. و استراحت دل است. و سلامتى زندگانى است. و شكستن اسلحه شيطان است. و دورى از هر بدى است. و فراغت خاطر است. و هيچ پيغمبرى و وصىّ پيغمبرى نيست مگر اينكه در زمانى گوشه نشينى و عزلت اختيار كرده، يا در ابتداى زمان خود، يا در آخر آن».«» و امّا فوايد عزلت: پس بسيار است، چون فراغت از براى عبادت و ذكر خدا و ياد او و انس به مناجات خدا و سير در ملكوت آسمانها و زمين و خلاصى از كثرت معاصى و آموختن اخلاق بد از مردم و مسامحه در امر به معروف و نهى از منكر و استخلاص از فتنه و فساد مردم و مخاصمه و شرّ و ايذاى ايشان و قطع طمع مردم از او و خلاصى از نگاه كردن به اهل ظلم و فسق و جهّال و احمقان و غير اينها.
و از بعضى ديگر از علما ظاهر مىشود كه: مخالطه با مردم و آمد و شد با ايشان. از عزلت افضل است. و آن نيز به جهت اخبارى است كه على الظّاهر دلالت بر آن مىكند.
و فوايدى كه بر آن مترتّب مىگردد.
و امّا اخبار، مثل آنچه از پيغمبر رسيده كه: «مؤمن با مردم الفت مىگيرد و مردم با او الفت مىگيرند. و خيرى نيست در كسى كه الفت با مردم نمىگيرد».«»
معراجالسعادة ج : 2 ص : 758
و اينكه فرمود: «حذر كنيد از بيشهها و كوهستانها، و با مردم عامّه بنشينيد و در مساجد حاضر شويد».«» و همچنين اخبارى كه وارد شده است در مذمّت مهاجرت و دورى از اخوان.«»
|