|
فصل: عقل، تاجر راه آخرت
بدان كه: عقل در بدن آدمى به منزله تاجر راه آخرت است. و سرمايه او عمر است.
و نفس، معين و ياور اوست در اين تجارت. پس آن به جاى شريك يا غلام او است كه به سرمايه او تجارت مىكند. و نفع اين تجارت، تحصيل اخلاق حسنه و صفات فاضله و اعمال صالحه است، كه وسيله رسيدن به نعيم ابدى و سعادت سرمدى است. و نقصان او كسب اوصاف رذيله و ارتكاب معاصى است كه باعث وصول دركات جحيم و عذاب اليم است. و موسم اين تجارت، ايّام زندگانى است. و بازار آن، دنيا است.
همچنان كه هر تاجرى ابتدا با شريك يا غلام خود شرط و پيمان مىكند كه چه معامله
معراجالسعادة ج : 2 ص : 697
بكند و چه نكند. و به چه قيمت بخرد و به چه قيمت بفروشد. و بعد از آن خود مراقب احوال او مىگردد. و از هر طرف مترصّد و متوجّه اوست كه از شرط تجاوز نكند و پيمان را نشكند و مايه را تلف نكند. و اگر جايى خطايى از او ديد او را آگاه مىسازد و منع او مىكند. و بعد از اينها حساب او را مىرسد و نفع و نقصان او را ملاحظه مىكند.
و بعد از اينها اگر در تجارت تقصير كرده است و خيانتى از او سرزده است و سرمايه را تلف كرده است او را مؤاخذه مىكند و غرامت از او مىستاند. همچنين عقل انسانى بايد در شركت نفس و تجارت به آن، اين اعمال را به جا آورد. و مجموع اين اعمال را «مرابطه» گويند، كه مركب است از چهار امر:
|