اصلاح ميان مردم و فضل و ثواب آن‏
و ضدّ اين صفت، كه اصلاح ميان مردمان بوده باشد از معالى صفات و فضايل
معراج‏السعادة ج : 2 ص : 549
ملكات است. و علامت شرافت نفس و طهارت ذات است. و به اين سبب، ثواب بسيار، و فضيلت بى‏شمار به ازاى آن در احاديث و اخبار رسيده است.
سيّد رسل - صلّى اللّه عليه و آله - فرمودند: «فاضل‏ترين صدقات، اصلاح كردن ميان مردمان است».«» و حضرت امام جعفر صادق - عليه السّلام - فرمود كه: «صدقه‏اى كه آن را خدا دوست دارد، اصلاح كردن ميان مردم است، هرگاه فسادى ميان ايشان واقع شود. و نزديك كردن ايشان را به يكديگر است، چون دورى و جدائى ميانشان واقع شود».«» و به مفضّل، وكيل خود فرمود كه: «هرگاه نزاعى ميان دو نفر از شيعيان ما ببينى از مال من ميان ايشان اصلاح كن».«» و به جهت وجوب اصلاح ميان مردم است كه دروغ گفتن در آن جايز است.
چنان كه حضرت رسول - صلّى اللّه عليه و آله - فرمود: «هر دروغى را مى‏نويسند مگر اينكه در جهاد بوده باشد يا دروغ بگويد ميان دو نفر كه اصلاح ميان ايشان كند».«» و حضرت صادق - عليه السّلام - به ابن عمار فرمود كه: «از من به فلان اشخاص چنين و چنين بگو. ابن عمار عرض كرد كه: هرگاه غير از آنچه فرموديد سخنى ديگر از زبان شما به جهت اصلاح بگويم رواست؟ فرمود: بلى، مصلح، دروغگو نمى‏باشد، امثال اين سخنها صلح است نه كذب».«» و مراد اين است كه: اگر كسى به جهت اصلاح ميان مردم سخن غير واقعى بگويد كه اصلاح شود، اين را دروغ نمى‏گويند و ضرر ندارد. سبحان اللّه اعتناى پروردگار عالم به اصلاح حال مردم تا آن حد است كه دروغ را كه از معاصى عظيمه است در اين خصوص تجويز فرموده و آن را افضل صدقات قرار داده. و قواعد قانونى چند به جهت حصول الفت مقرّر فرموده. و مفسد را به لعن و عذاب، مخصوص ساخته. و با وجود اين، چنانچه در بسيارى از ابناى روزگار مشاهده مى‏شود بسيارى از ارباب نفوس خبيثه به جهت پيشرفت امور دنيويّه و گذران چند روزه اين خانه عاريت اساس، افساد ميان دوستان و مسلمانان مى‏چينند، و آتش فتنه روشن مى‏كنند. بلكه چه بسا كسانى هستند كه به اندك خلاف توقّعى كه از كسى مشاهده نمودند در مقام انواع فساد بر مى‏آيند.