خيانت و عذر در مال‏
صفت هفتم: خيانت و عذر است در مال يا عرض كسى، يا حرمت و آبروى او.
و از جمله افراد اين صفت خبيثه است، مال مردم را پنهانى خوردن، و حبس مال مردم بدون عذر شرعى، و كم فروشى، و غش، و تدليس، و غير اين‏ها. و اين صفت، از صفات مهلكه، و اخلاق خبيثه است. و در خصوص حرمت و مذمت هر يك از افراد آن، اخبار بسيار وارد شده است.
و ضدّ اين صفت، امانت و راستكارى است. و آن، از جمله شرايف صفات، و فضايل ملكات، و باعث عزّت و رستگارى در نزد خالق و خلق است.
راستى كن كه راستان رستند در جهان راستان قوى دستندحضرت امام جعفر صادق - عليه السّلام - فرمود كه: «خدا هيچ پيغمبرى را مبعوث نكرد مگر به راست‏گوئى و اداى امانت به برّ و فاجر».«» و نيز از آن بزرگوار مروى است كه فرمود: «فريب مخوريد از نماز و روزه مردم، به درستى كه بسا باشد كه مردى اين قدر نماز و روزه كند كه اگر آن را ترك كند وحشت مى‏كند. و ليكن امتحان كنيد ايشان را در وقت راستگوئى و امانت گذارى».«» و نيز از آن حضرت منقول است كه: «ببين حضرت على بن ابى طالب - عليه السّلام - به چه چيز در نزد حضرت رسول - صلّى اللّه عليه و آله - به مرتبه‏اى كه داشت رسيد، آن
معراج‏السعادة ج : 2 ص : 450
چيز را ترك مكن. به درستى كه: رسيد به راستگوئى و اداء امانت».«» و فرمود: «سه چيز است كه عذر احدى در ترك آنها مسموع نيست: اداء امانت به برّ و فاجر. و وفاى به وعده از براى برّ و فاجر. و نيكى با والدين، خواه خوب باشند يابد».«» و فرمود كه: «پدرم مى‏گفت كه: چهار چيز است كه در هر كه بوده باشد ايمان او كامل است، اگر چه سر تا قدم او را گناهان فرو گرفته باشد: راستى، و امانت گذارى، و حيا، و حسن خلق».«» روزى به آن حضرت عرض كردند كه: «زنى است در مدينه كه مردم دختران را پيش در او مى‏گذارند كه تربيت كند. و با وجود اين كسب ضعيف، هيچ كس را نديده‏ايم كه روزى بر آن ريخته شود مانند آن زن. حضرت فرمود: او راستگو است. و اداء امانت مى‏كند. و اين‏ها روزى را وسيع مى‏گرداند».«» و هر كه ملاحظه احوال امينان را كند. و عزّت و احترام و وسعت ايشان را ببيند. و مشاهده حال خيانتكاران و رسوائى و فضيحت و تهيدستى و بى‏اعتبارى ايشان را كند، البته ترك صفت خيانت را مى‏كند. و به تجربه ثابت و واضح است كه: هر خيانتكارى تنگ دست و پريشان روزگار، و هر امينى غنى و مالدار است.