|
معراجالسعادة ج : 2 ص : 397
فصل: ملكه قناعت
ضد صفت حرص، ملكه قناعت است. و آن حالتى است از براى نفس، كه باعث اكتفا كردن آدمى است به قدر حاجت و ضرورت. و زحمت نكشيدن در تحصيل فضول از مال. و اين از جمله صفات فاضله و اخلاق حسنه است. و همه فضائل به آن منوط، بلكه راحت در دنيا و آخرت به آن مربوط است. و صفت قناعت، مركبى است كه:
آدمى را به مقصد مىرساند. و وسيلهاى است كه: سعادت ابدى را به جانب آدمى مىكشاند، زيرا كه: هر كه به قدر ضرورت قناعت نمود و دل را مشغول قدر زايد نكرد هميشه فارغ البال و مطمئن خاطر است. و حواس او جمع و تحصيل آخرت بر او سهل و آسان مىگردد. و هر كه از اين صفت محروم، و آلوده حرص و طمع و طول امل گشت به دنيا فرو مىرود، و خاطر او پريشان، و كار او متفرق مىگردد. و با وجود اين، چگونه مىتواند تحصيل آخرت نمايد و به درجات اخيار و ابرار رسد؟
قناعت سر افرازد اى مرد هوش سرير طمع برنيايد ز دوشو از اين جهت است كه اخبار در مدح قناعت بىشمار است.
از حضرت رسول - صلّى اللّه عليه و آله - مروى است كه فرمود: «خوشا به حال كسى كه هدايت به دين اسلام يابد، و به قدر كفاف به او برسد و قناعت كند».«» و فرمود كه: «اى مردمان چندان سعى در طلب دنيا نكنيد، كه به هيچ كس نمىرسد مگر آنچه از براى او مقدّر شده است. و هيچ بندهاى از دنيا نمىرود مگر اينكه روزىاى كه از براى او مقدّر است به وى برسد».«» و در حديث قدسى وارد است كه: «اى فرزند آدم اگر همه دنيا از تو باشد زياده از قوت تو عايد تو نخواهد شد. پس هرگاه من به قدر قوت تو به تو برسانم و حساب او را از ديگرى جويم به تو احسان كرده خواهم بود».«» مروى است كه: «موسى از حق - تعالى - سؤال كرد كه كدام يك از بندگان غنىترند؟ فرمود: هر كدام قانعترند».«» حضرت امير المؤمنين - عليه السّلام - فرمود كه: اى فرزند آدم اگر از دنيا آن قدر مىخواهى كه كفايت تورا كند، اندك چيزى از آن تورا سير مىكند. و اگر زيادتر از كفايت
معراجالسعادة ج : 2 ص : 398
مىطلبى، تمام آنچه در دنيا هست تو را سير نخواهد كرد، و كفايت تورا نخواهد نمود».«»
كاسه چشم حريصان پر نشد تا صدف قانع نشد پر در نشدحضرت امام محمد باقر - عليه السّلام - فرمود كه: «زنهار، چشم نينداز به بالاتر از خود، و نگاه به آن مكن. و به معيشت پيغمبر خدا نظر كن، كه خوراك او جو بود. و شيرينى او تمر بود. و هيزم او پوست درخت خرما، اگر به دست او مىآمد».«» و از آن حضرت مروى است كه: «هر كه قناعت كند به آنچه خدا به او مىدهد غنىترين مردم است».«» و حضرت امام جعفر صادق - عليه السّلام - فرمود كه: «هر كه از خدا به اندك معيشتى راضى شود خدا نيز به اندك عملى از او راضى مىشود».«» و از آن حضرت مروى است كه: «خداى - تعالى - مىفرمايد: من چون بر بنده مؤمن تنگ مىگيرم محزون مىشود و حال اينكه او را به من نزديكتر مىكند. و هر گاه او را معيشت مىدهم فرحناك مىگردد و حال اينكه او را از من دورتر مىكند».«» و فرمود كه: «هر چه ايمان بنده زيادتر مىشود تنگى معاش او بيشتر مىگردد».«» و اخبارى كه در فضيلت قناعت رسيده است از حد و حصر متجاوز است و همين خبر مشهور كافى است كه:
«عزّ من قنع و ذلّ من طمع» يعنى: «هر كه قانع شد بر مسند عزت پا نهاد. و هر كه را خار طمع در دامن آويخت به چاه مذلت افتاد».«»
به قناعت كسى كه شاد بود تا بود محتشم«» نهاد بود
و انكه با آرزو كند خويشى افتد از خواجگى به درويشى
|