|
صفت يازدهم: غلظت و درشتى در گفتار و كردار
و شكى نيست كه اين صفتى است خبيث، و باعث نفرت مردمان از آدمى مىگردد، و منجر به اختلال امر زندگانى مىشود.
مكن خواجه بر خويشتن كار سخت كه بد خوى باشد نگونسار بخت
به نرمى ز دشمن توان كند پوست چو با دوست سختى كنى دشمن اوستو از اين جهت آفريدگار عالم در مقام مهربانى و ارشاد به پيغمبر خود - صلى الله عليه و آله و سلم - فرمود:
«وَ لَوْ كُنْتَ فَظّا غَليظَ الْقَلْبِ لانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ 3: 159»يعنى: «اگر بدخوى سخت دل باشى مردم از دور و كنار تو متفرق مىگردند».«» و از بعضى اخبار مستفاد مىشود كه غلظت و درشتخوئى باعث سلب ايمان و دخول جند شيطان مىگردد.
پس بر هر عاقلى واجب است كه نهايت احتراز را از آن بكند، و هر كارى كه مىخواهد بكند يا هر سخنى كه مىخواهد بگويد اول در آن فكر كند. و خود را محافظت نمايد كه غلظت و بدخوئى از او صادر نشود. و فضيلت رفق را به ياد آورد و خود را بر آن بدارد تا ملكه او گردد.
و ضد اين صفت خبيثه - چنانچه اشاره به آن شد - نرمى و هموارى، و رفق در اعمال و اقوال است، و آن از صفات مؤمنان، و اخلاق نيكان است. از اين جهت سيد رسل - صلّى اللّه عليه و آله - فرمودند كه: «اگر رفق، چيزى مىبود كه ديده مىشد مىديدى كه
معراجالسعادة ج : 2 ص : 250
هيچ مخلوقى از آن نيكوتر نيست».«» و فرمودند كه: «رفق و نرمى را به هيچ جا نگذاردند مگر آنكه زينت داد. و از هيچ جا بر نداشتند مگر اينكه آن را معيوب كرد».«» و نيز فرمودند كه: «خدا مهربان و صاحب رفق است و دوست دارد كسى را كه چنين باشد. و آنچه با رفق، به آدمى مىدهند با عنف و درشتى نمىدهند».«» و باز از آن بزرگوار مروى است كه: «رفق و مهربانى مبارك و ميمون، و درشتى شوم است».«» و در روايتى ديگر است كه: «هر كه رفق داشته باشد به هر چه اراده داشته باشد مىرسد».«» و نيز از آن حضرت مروى است كه: «خدا هر خانوادهاى را كه دوست بدارد، رفق و هموارى به ايشان عطا مىفرمايد».«» و نيز از آن جناب مروى است كه: «هر كه را رفق و نرمى دادند خير دنيا و آخرت را به او دادند و هر كه را از رفق محروم ساختند او را از خير دنيا و آخرت محروم كردند».«» و فرمودند كه: «آيا مىدانيد كه كيست كه آتش جهنم بر او حرام است؟ هر نرم آسان به دلها نزديك».«» امام كاظم - عليه السّلام - فرمودند كه: «نصف عيش و زندگانى آدمى رفق و نرمى است».«» و به تجربه رسيده و مكرر ملاحظه شده امورى كه با رفق و مدارا ساخته مىشود هرگز با خشونت و درشتى به انجام نمىرسد. و هر پادشاهى كه به لشكر و رعيت خود مهربان و نرم و هموار است امر مملكت او منتظم، و سلطنت او دوام مىنمايد. و هر كدام درشتخوى و غليظ القلب هستند امرش مختل مىگردد و مردم از دور او پراكنده مىشوند، و به اندك وقتى ملك و دولتش بر باد مىرود. و همچنين ساير طبقات مردم از
معراجالسعادة ج : 2 ص : 251
علما و امرا و صاحبان مناصب و ارباب معاملات و صنايع.
آرى:
به لطف و خلق توان كرد صيد اهل نظر به بند و دام نگيرند مرغ دانا را
|