معراج‏السعادة ج : 2 ص : 236
فصل: حسن ظن به خدا و خلق‏
بدان كه: همچنان كه مذكور شد ضد بدگمانى به خدا و خلق، حسن ظن به آنها است.
و فوايد آن بسيار، و ثمرات آن بيرون از حد شمار است. و اخبارى كه در فضيلت حسن ظن به خدا وارد شده است قبل از اين مذكور و فايده آن معلوم گرديد. و بيان شد كه: آن باعث نجات و نشاط در عبادات و محبت به خدا است، كه اعلاى مقامات است.
پس بر هر بنده لازم است كه: او را به خود هزار مرتبه مهربان‏تر از پدر و مادر بداند.«» و همچنين بر او لازم است كه: گمان بد به هيچ يك از مسلمين نبرد. و گفتار و كردار ايشان را حمل بر بدى ننمايد. بلكه هر عملى از هر كه مى‏بيند و هر سخنى از هر كه مى‏شنود بايد آن را به بهترين محامل حمل كند و تكذيب او را نكند. و اگر احتمال بدى به خاطر او گذرد، و هم خود را خطاكار شمرد و خود را بر آن ندارد، تا چون چندى گذرد اين صفت ملكه او مى‏شود و بدگمانى از خاطر او مرتفع مى‏گردد.
بلى اگر گمان بدى نسبت به كسى كند كه اگر گمان او راست و مطابق واقع باشد باعث ضرر دينى يا دنيوى باشد لازم است كه حزم و احتياط را به جاى آورد، و امور دين و دنياى خود را به او وانگذارد، تا ضرر و خسران به او مترتب نگردد.